پس از شکست تلاش‌ها در آخرین اجلاس گروه ۲۰ برای رسیدن به اجماعی در جهت محکوم‌کردن روسیه برای حمله نظامی به اوکراین و پایان‌دادن به جنگ، امانوئل مکرون، رئيس جمهوری فرانسه اعلام کرد در ماه آوریل به چین سفر خواهد کرد.
وزارت خارجه دولت چین در سالگرد شروع حمله نظامی روسیه به اوکراین بیانیه‌ای ۱۲ ماده‌ای را منتشر و نسبت به جنگ اوکراین اعلام موضع کرد. موضعی که به‌رغم نزدیکی پکن و مسکو، نوعی اعلام بی‌طرفی و علیه ادامه‌دار شدن جنگ به نظر می‌رسد. چین در این بیانیه خواستار آتش‌بس و مذاکره میان طرف‌های جنگ برای یافتن یک «راه حل سیاسی» شد.
در بیانیه مذکور آمده است که جنگ به نفع هیچ‌کس نیست و از همه طرف‌ها خواسته شده که «از روسیه و اوکراین برای همکاری در یک جهت و از سرگیری گفت‌وگوهای مستقیم در سریع‌ترین زمان ممکن حمایت کنند».
موضع‌گیری تقریباً بی‌طرفانه چین این احتمال را که پکن می‌تواند به مسکو برای پایان‌دادن به جنگ فشار بیاورد تقویت کرده است. در همین رابطه امانوئل مکرون روز شنبه ۲۵ فوریه/۶ اسفند در حاشیه یک نمایشگاه کشاورزی در پاریس گفت اوایل ماه آوریل/فروردین از چین بازدید می‌کند تا از شی جین پینگ، رهبر چین برای پایان‌دادن به جنگ روسیه و اوکراین کمک بگیرد.
مکرون در اظهاراتش گفت: «این واقعیت که چین در تلاش‌های صلح مشارکت می‌کند، چیز خوبی است» و تاکید کرد که صلح تنها در صورتی امکان‌پذیر است که «تجاوز روسیه متوقف شود، نیروها خارج شوند و به حاکمیت ارضی اوکراین و مردم آن احترام گذاشته شود».
رئيس جمهوری فرانسه در سخنانش خواسته‌های غرب را برشمرد و افزود: «چین باید به ما کمک کند روسیه را تحت فشار قرار دهیم تا هرگز از سلاح‌های شیمیایی یا هسته‌ای استفاده نکند و به عنوان پیش‌شرط مذاکرات، تجاوزات خود را متوقف کند.»
در عین‌حال پکن که با وجود حفظ روابط نزدیک به روسیه، تلاش کرده خود را در مناقشه اوکراین بی‌طرف نشان دهد، روز شنبه در گردهمایی گروه ۲۰ علیه بیانیه مشترک در محکومیت جنگ، عمل کرد و تلاش‌های غرب را برای رسیدن به اجماعی علیه مسکو در این اجلاس خنثی کرد.
هم‌پیمانی چین با روسیه در نشست گروه ۲۰
در نشست گروه ۲۰ که بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان اعم از ۱۹ کشور و اتحادیه اروپا حضور داشتند چین به همراه روسیه از امضای بیانیه‌ای در محکومیت حمله مسکو به اوکراین خودداری کردند.
طبق گزارش‌ها هند که به عنوان رئیس گروه ۲۰ اقتصاد برتر جهان نشست مذکور را در شهر بنگالور میزبانی می‌کرد، تمایلی به طرح موضوع جنگ نداشته اما کشورهای غربی اصرار داشتند که از هیچ نتیجه‌ای که شامل محکومیت جنگ اوکراین نباشد حمایت نخواهند کرد.
جانت یلن، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده گفت که هرگونه بیانیه‌ای برای محکومیت روسیه «کاملاً ضروری» است.
کریستین لیندنر، وزیر دارایی آلمان هم پس از پایان اجلاس گفت که امتناع چین از پیوستن به این بیانیه «مایه تأسف» است.
نمایندگان روسیه و چین اما به رویترز گفتند که این دو قدرت «نمی‌خواهند از پلت‌فرم گروه ۲۰ برای بحث در مورد مسائل سیاسی استفاده شود».
شونیچی سوزوکی، وزیر دارایی ژاپن هم به خبرنگاران گفت: «به‌خاطر حمله روسیه به اوکراین که اقدامی است که پایه‌های نظم جهانی را متزلزل می‌کند، شرکت در بحث‌های سازنده برای گروه ۲۰ دشوار شده است».
علاوه بر چین هند هم تا حد زیادی موضع بی‌طرفی خود را حفظ کرده و تاکنون از مقصر دانستن روسیه برای تهاجم نظامی خودداری کرده و ضمن تأکید بر لزوم یافتن راه‌حل دیپلماتیک، خرید نفت از روسیه را هم به‌شدت افرایش داده است.
چین و هند از جمله کشورهایی بودند که روز پنجشنبه به رأی‌گیری سازمان ملل در جهت درخواست از مسکو برای خروج نیروهایش از اوکراین و توقف جنگ، رأی ممتنع دادند.
فقدان اجماع در میان اعضای گروه ۲۰ در نهایت به این منجر شد که هند به صدور «خلاصه و سند نتیجه» اجلاس بسنده کرد که در آن صرفاً خلاصه‌ای از مذاکرات دو روزه و اختلاف نظرها ذکر شده است.
طبق گزارش شبکه الجزیره بیانیه پایانی اجلاس با اشاره به اختلال در زنجیره تأمین، خطرات متوجه ثبات مالی و تداوم ناامنی انرژی و غذایی خاطر نشان کرد: «بیشتر اعضا، جنگ در اوکراین را به‌شدت محکوم کردند و تاکید کردند که این جنگ باعث رنج انسانی عظیم و تشدید شکنندگی‌های موجود در اقتصاد جهانی می شود.»
این بیانیه به اقدامات ایالات متحده آمریکا، کشورهای اروپایی و دیگر کشورها برای مجازات روسیه و کاهش درآمدهای این کشور هم بدین صورت اشاره کرد که «دیدگاه‌های دیگری و ارزیابی‌های متفاوتی از وضعیت و تحریم‌ها وجود داشت».
در نشست قبلی گروه ۲۰ در بالی اندونزی که در نوامبر سال گذشته میلادی برگزار شد هم به‌رغم محکومیت حمله روسیه به اوکراین، روند مشابهی تکرار شد. اندونزی هم بیانیه‌ای نهایی مبنی بر اذعان به تفاوت‌ها صادر کرد.
واکنش‌ها به موضع‌گیری چین و احتمال ورود پکن به‌عنوان میانجی صلح
بیانیه چین علاوه بر موارد ذکر شده خواستار پایان تحریم‌های غرب علیه روسیه، ایجاد کریدورهای بشردوستانه برای تخلیه غیرنظامیان و اقداماتی برای تضمین صادرات غلات شده است. اختلال ناشی از درگیری‌های نظامی در صادرات غلات در سال گذشته قیمت مواد غذایی را به‌طور جهانی افزایش داد.
به‌علاوه، چین در واکنش به تهدید ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه به استفاده از زرادخانه اتمی مسکو در درگیری‌ها، مخالفت خود را با تهدید به استقرار و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای آشکار کرد.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین روز جمعه از موضع چین استقبال کرد و گفت کی‌یف برای پایان دادن به جنگ باید با پکن همکاری کند.
زلنسکی گفت:
چین شروع به صحبت در مورد اوکراین کرده و این بد نیست. به نظر من [در موضع چین] به تمامیت ارضی و مسائل امنیتی ما احترام گذاشته شده است. ما باید در این زمینه با چین کار کنیم. وظیفه ما این است که همه را برای انزوای روسیه متحد کنیم.
رئيس جمهوری اوکراین همچنین ابراز امیدواری کرد با شی جین پینگ دیدار کند و آن‌را برای امنیت جهانی مهم خواند.
با این‌حال برخی از متحدان اوکراین از جمله ایالات متحده و ناتو با اشاره به روابط نزدیک پکن و مسکو نسبت به تعهد چین به میانجی‌گری صلح ابراز تردید کرده‌اند.
ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو گفته که چین در موقعیت مناسبی برای پایان دادن به جنگ نیست و «چین اعتبار زیادی ندارد زیرا نتوانسته است تهاجم غیرقانونی به اوکراین را محکوم کند».
ایالات متحده هم هفته گذشته مدعی شد که چین در حال بررسی ارائه تسلیحات مرگبار به روسیه است. ادعایی که پکن آن‌را رد کرده است.
از سوی مقابل تحلیلگران در چین می گویند که امتناع پکن از محکوم کردن تهاجم روسیه به اوکراین، این کشور را به «تنها واسطه صادقی که می‌تواند به حل مناقشه کمک کند، بدل می‌کند».
اندی موک، پژوهشگر ارشد مرکز چین و اندیشکده جهانی‌شدن، در این‌رابطه به شبکه الجزیره گفته:
چین به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان قطعاً از پایان دادن به خصومت‌ها سود می‌برد. از منظر اعتبار، ایفای نقش در پایان دادن به این درگیری در حالی که هیچ قدرت بزرگ دیگری قادر به انجام آن نبوده است، اعتبار چین را افزایش خواهد داد. اما ما باید بدانیم که میانجی فقط تا جای محدودی می‌تواند وارد شود و گاهی اوقات طرف‌ها باید برای رسیدن به میز مذاکره تلاش کنن. این‌که آیا ما در شرایط فعلی در این مرحله هستیم یا نه را باید دید.
پیش از اعلام سفر ماکرون به پکن، وزارت امور خارجه چین اعلام کرده بود الکساندر لوکاشنکو، رهبر بلاروس و متحد دیرینه پوتین هم از ۲۸ فوریه تا ۲ مارس به دعوت رئيس جمهوری چین به این کشور سفر می‌کند.
برخلاف چین، لوکاشنکو به‌صورت آشکارا از پوتین در حمله نظامی به اوکراین حمایت کرده و اجازه داده ارتش روسیه از خاک بلاروس استفاده کند و نیروهای تازه بسیج‌شده را در بلاروس آموزش نظامی دهد.
وزیر امور خارجه چین روز جمعه در تماس تلفنی با همتای بلاروس خود گفت که پکن مایل است با مینسک برای تعمیق اعتماد سیاسی متقابل همکاری کند.