ابتدا بهرام عیناللهی، وزیر بهداشت جمهوری اسلامی جمعه ۲ مهر گفته بود:
«واکسن فایزر به تعداد بسیار محدود و برای تزریق به مادران باردار وارد کشور میشود و این واکسن به دیگر افراد نمیرسد.»
وزارت بهداشت هم افزوده بود شمار واکسنهای فایزری که قرار است وارد شوند دو میلیون و ۴۰۰ هزار دوز است.
به فاصله چهار روز، این وزارتخانه در روز سهشنبه ۶ مهر با انتشار اطلاعیهای اعلام کرد:
«از آنجا که بر اساس آخرین شواهد علمی معتبر کمیته علمی کرونا، واکسیناسیون زنان باردار در مراکز واکسیناسیون توسط شبکه بهداشتی با واکسن سینوفارم انجام میشود، تصمیمی برای واردات واکسن فایزر وجود ندارد.»
بهگفته وزارت بهداشت، اعضای کمیته ملی واکسن کوویدـ۱۹ در جلسه اخیر خود به این نتیجه رسیدند که واکسیناسیون این افراد کماکان با واکسن سینوفارم ادامه یابد.
در پی این تصمیم عیناللهی نیز روز گذشته با بیان اینکه «هیچ واکسن فایزری به ایران وارد نشده است» گفت به کمیته علمی دستور داده این مسئله را بررسی کنند و «واکسن سینوفارم برای تزریق به بانوان باردار تأیید شده و هیچ واکسن فایزری وارد نمیشود».
وبسایت روزنامه همشهری پنجشنبه ۸ مهر در گزارشی بهنقل از منابع آگاه وزارت بهداشت دلایل دیگری را برای ممنوعیت واردات واکسن فایزر عنوان کرده است.
همشهری نوشته است مسئولانی در وزارت بهداشت که نخواستند نامشان فاش شود گفتهاند با توجه به شرایط نگهداری واکسن فایزر در دمای منفی ۶۰ درجه حملونقل این واکسن به نقاط مختلف کشور مقرون به صرفه نیست و واردات آن محدود است. این مسئولان تغییر نظر وزیر بهداشت را از دلایل لغو واردات آن اعلام کردند.
یکی از این مسئولان گفته است:
«زمان ورود این واکسنها به کشور ممکن بود تا دو ماه آینده طول بکشد؛ بنابراین تصمیم گرفته شد که زنان باردار معطل واکسیناسیون نمانند. از سوی دیگر با توجه به مطالعاتی که درباره ایمن بودن واکسن سینوفارم وجود دارد، کمیته علمی تصمیم گرفت تمرکزی بر واردات فایزر نداشته باشیم.»
او واردات واکسن فایزر به ایران را «غیرمنطقی» خواند و افزود:
«میزان واردات فایزر به کشور بسیار محدود است و با توجه به پراکندگی که در سطح کشور حتی با وجود روستاهای دور از دسترس وجود دارد، بحث نگهداری این واکسن در دمای منفی ۶۰ درجه مطرح است که حملونقل آن را پرهزینه میکند. از سوی دیگر با توجه به موضوع عدالت در تزریق این واکسن برای تمام مادران، این واکسن به تعداد خیلی کمی به برخی مناطق میرسید؛ بنابراین بهصرفه نبودن واردات و توزیع آن، باعث شد تا چنین تصمیمی گرفته شود.»
این مقام مسئول همچنین از مخالفتهای برخی افراد با ورود فایزر به کشور خبر داد و گفت:
«نمیدانیم چرا نسبت به خرید این برند از واکسن اینقدر حساسیت وجود دارد؛ درحالیکه قرار بود فایزر از خط تولید بلژیک وارد شود؛ مانند آسترازنکا که ما از کشورهای دیگر آن را وارد میکنیم، اما به تأکید وزیر بهداشت فعلاً خرید و واردات فایزر منتفی شده است.»
این مخالفتها در حالی است که نسبت به دیگر واکسنهای آمریکایی از جمله مدرنا و جانسون اند جانسون چنین حساسیتی وجود ندارد و با اینکه قرار بود پنج میلیون دوز جانسون اند جانسون وارد شود، در کمیته ملی واکسن در اینباره هنوز تصمیمگیری نشده است.
محمد هاشمی، سرپرست روابطعمومی و اطلاعرسانی وزارت بهداشت در اینباره میگوید:
«دو کمیته علمی کوویدـ ۱۹و کمیته ملی واکسن، هنوز درباره دیگر واکسنهای آمریکایی تصمیمگیری نکردهاند.»
هاشمی درباره اینکه چرا پیش از اعلام ممنوعیت ورود واکسن فایزر بررسی لازم صورت نگرفته بود، گفت:
«در کمیتههای علمی و واکسن کوویدـ ۱۹متخصصانی از این حوزه حضور دارند و پس از درخواست وزیر بهداشت مبنی بر بررسی این واکسن اعضای این کمیتهها از نظر علمی به چنین نظری رسیدهاند.»
این در حالی است که در مجامع علمی تزریق فایزر و مدرنا به زنان باردار توصیه شده است. کارگروه مشترک تزریق واکسن و ایمنسازی (جی.سی.وی.آی) در آوریل گذشته (فروردین) گفته بود «بهتر» است زنان باردار واکسن فایزر یا مدرنا دریافت کنند. از سوی دیگر سازمان بهداشت جهانی، پس از بررسی اطلاعات سینوفارم اعلام کرد که دادههای موجود در مورد زنان باردار برای ارزیابی اثربخشی واکسن یا عوارض جانبی مربوط به آن هنگام بارداری کافی نیست. با این حال سازمان بهداشت جهانی افزود از آنجایی که این یک واکسن غیرفعال شبیه بسیاری از واکسنهای موجود در بازار است میتواند برای حفاظت از زنان باردار در برابر ویروس کرونا که به مراتب خطرات بیشتری برای آنها دارد استفاده شود.
علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی در روز ۱۹ دی ۱۳۹۹ بهصورت رسمی اعلام کرد که اجازه واردات واکسنهای آمریکایی و بریتانیایی برای مصونیت در مقابل کرونا را نخواهد داد. خامنهای در مورد اثربخشی این واکسنها نیز تردید کرد و گفت اگر این واکسنها کارآمد بود وضعیت شیوع کرونا در آمریکا وخیم نبود: «اگر کارخانه فایزر آنان میتواند واکسن درست کند، اول برای خودشان مصرف کنند.»
این سخنان خامنهای با واکنشهای منفی شدیدی روبهرو شد و پس از گذشت چند ماه، با شیوع گسترده کرونا در ایران و روند صعودی شمار جانباختگان، رهبر جمهوری اسلامی «اولویت» را مقابله با کرونا دانست. از آن پس مسئولان وزارت بهداشت تلاش کردند تا واکسنهای آمریکایی و بریتانیایی را از کشورهای دیگر خریداری کنند. مسئولان وزارت بهداشت تأکید کردند که این واکسنها درصورت تولید در کشور دیگر مجوز ورود به ایران را دارند. واکسن سوئدی ـ بریتانیایی آسترازنکا نیز از زمستان سال گذشته از کشورهای دیگر، در چندین محموله وارد ایران شد.