دانشمندان «هیئت بین‌دولتی تغییر اقلیم» (IPCC)، نهاد ارزیابی تغییرات اقلیمی سازمان ملل هشدار می‌دهند که اقلیم زمین به شیوه‌های «بی‌سابقه» در هزاران یا صدها هزار سال گذشته در حال تغییر بوده است.
این دانشمندان در گزارش جدیدشان که دوشنبه ۹ اوت / ۱۸ مرداد منتشر شد، چنین هشدار می‌دهند: شماری از تغییرهای عمده در اقلیم اکنون دیگر غیرقابل اجتناب و “بازگشت‌ناپذیر” هستند.
بنا به این گزارش، متوسط دمای جهانی ظرف دو دهه آینده به احتمال زیاد بیش از حد ۱,۵ درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت. این به معنای نومیدی از دسترسی به هدف اصلی اما غیررسمی توافق اقلیمی پاریس است.
توافق اقلیمی پاریس در ۲۰۱۵ مظهر تلاش جامعه بین‌المللی برای مقابله با تغییرات اقلیمی است. بر اساس این توافق دولت‌ها متعهد شده‌اند که سطح افزایش دما نسبت به پیش از انقلاب صنعتی را حداکثر ۲ درجه نگه دارند. دانشمندان و فعالان محیط زیست از دیرباز می‌گفتند ۱,۵ درجه باید سطح بیشینه این افزایش دما باشد. این سطح در توافق پاریس ذکر شده اما الزام‌آور نیست. اکنون به احتمال زیاد دیگر امکان دستیابی به این هدف وجود ندارد هرچند دانشمندان می‌گویند هنوز می‌توان با تغییرات ریشه‌ای و سریع به این هدف رسید.
با افزایش دما بیش از ۱,۵ درجه، همان‌طور که دانشمندان اقلیمی پیش از این نیز هشدار داده بودند، تخریب گسترده و پدیده‌های حاد آب‌و‌هوایی همچون سیل شدید، توفندهای ویرانگر، افزایش سطح آب دریاها، خشکسالی، تغییر نظام بارش و … رخ خواهد داد.
دانشمندان هیئت بینادولتی تغییر اقلیم در این گزارش تأکید کرده‌اند که تنها کاهش سریع و فوری در گازهای گلخانه‌ای ظرف دهه جاری می‌تواند جلوی فروشکستن اقلیم را بگیرد. به گفته آنها، حتی افزایش دمای بیشتر به اندازه کسری از درجه بیش از ۱,۵ درجه می‌تواند اثرات تغییرات اقلیمی را شتاب ببخشد.
آنها همچنین با رد هرگونه انکارگری در مورد تغییرات اقلیمی، نتیجه گرفته‌اند که علت تغییرهای شتابان در اقلیم «بی‌شک» فعالیت انسانی است.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل درباره این گزارش گفت:
«گزارش اخیر به معنای کد قرمز برای وضعیت بشری است. آژیرهای خطر کرکننده‌اند و شواهد غیرقابل انکار: انتشار گازهای گلخانه‌ای به دلیل سوزاندن سوخت فسیلی و جنگل‌زدایی در حال خفه کردن سیاره ما است و میلیاردها انسان را در معرض خطر فوری قرار می‌دهد.»
او خواهان پایان دادن به ساخت معدن‌های زغال‌سنگ جدید و اکتشاف برای بهره‌برداری از سوخت فسیلی یا توسعه میدان‌های موجود شد و از دولت‌ها، سرمایه‌گذارها و کسب‌و‌کارها خواست تا تمام تلاش‌های خود را معطوف آینده‌ای بدون کربن کنند.
گوترش گفت:
«این گزارش باید ناقوس مرگ زغال‌سنگ و سوخت‌های فسیلی شود، پیش از آنکه آنها سیاره ما را نابود کنند.»
گزارش جامع ارزیابی علوم اقلیمی ششمین گزارش IPCC از ۱۹۸۸ تا کنون است. گزارش پیشین ۲۰۱۳ منتشر شد و دانشمندان برای ارائه گزارش جامع جدید هشت سال به پژوهش و جمع‌آوری داده دست زدند.
به طور کلی دمای هوا در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ حدود ۱,۱ درجه سانتیگراد بالاتر از متوسط دمای ثبت‌شده در دوره پیشاصنعتی بود و این نشان می‌دهد که تا چه حد جهان در حال نزدیک شدن به حد گرمایش ۱,۵ درجه سانتیگرادی است که به گفته دانشمندان، سبب تأثیرات شگرفی خواهد شد.
حالا همه چشم‌ها به نشست اقلیمی ۲۶ سازمان ملل در گلاسکو دوخته شده است. نشست تغییرات اقلیمی سازمان ملل ۳۱ اکتبر در گلاسکو اسکاتلند در بریتانیا با یک سال تأخیر به دلیل همه‌گیری کرونا آغاز خواهد شد. این نشست در شرایطی برگزار می‌شود که پژوهش‌های جدید نسبت به نزدیک‌ترشدن نقطه‌های بدون بازگشت در زیست‌بوم‌های طبیعی به دلیل گرمایش زمین ناشی از فعالیت بشری هشدار داده‌اند.
آثار ناشی از گرمایش زمین سویه هر چه مخرب‌تر خود را در جای جای جهان نشان می‌دهند. از گرما و خشکسالی شدید در غرب آمریکا و کانادا تا سیلاب‌های ویرانگر در آلمان و هلند و بلژیک تا خشکسالی و گرمای بی‌سابقه در ایران و دیگر کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا. همزمان غلظت متوسط جهانی دی اکسید کربن در آوریل ۲۰۲۱ رکورد زد. جنگل‌های آمازون در حال بدل شدن به عامل تشدیدکننده گرمایش زمین هستند. میزان اسیدی بودن اقیانوس‌ها به سطح ویرانگری رسیده.
به تازگی هزاران دانشمندی که «وضعیت اضطراری اقلیمی» اعلام کرده‌اند، هشدار دادند که سیستم‌های اقلیمی طبیعی متعددی در آستانه ورود به مرحله‌ای غیرقابل بازگشت قرار دارند. دانشمندان می‌گویند تغییر در مصرف کافی نیست و نیاز به «تغییرات دگرگون‌کننده سیستمی» داریم.