ویروس کرونا، هوای سرد، نبود امکانات گرمایشی مناسب، نبود آشپزخانه، فقدان امکانات بهداشتی، محیط کثیف، چکه کردن سقف اتاق‌ها، حمام با آب سرد، موش و … تنها بخشی از رنج زندانیان سیاسی محبوس در تیپ دو زندان تهران بزرگ (فشافویه) است.
ندامتگاه تهران بزرگ معروف به زندان فشافویه، یکی از بدنام‌ترین زندان‌های ایران است. این زندان که خارج از شهر و در جاده قدیم قم با فاصله ۶۰ کیلومتری از شهر تهران قرار دارد، نه تنها از لحاط امکانات، فضای مناسب، بهداشت و رسیدگی به زندانیان از استانداردهای لازم برخوردار نیست، بلکه رفتار زندانبانان با زندانیان نیز بسیار نامناسب است.
یک منبع آگاه که نخواست نامش فاش شود، در رابطه با شرایط بند قرنطینه زندان تهران بزرگ در این روزهای سرد زمستانی، همه‌گیری ویروس کرونا و اوضاع ناگوار زندانیان محبوس در این بند، با زمانه گفت‌وگو کرده است.
در هفته‌های گذشته زندانیان سیاسی محبوس در تیپ پنج ندامتگاه تهران بزرگ را که عمدتا زندانیان مربوط به اعتراض‌های آبان ۹۸ هستند، به قرنطینه تیپ دو در اندرزگاه شش منتقل کرده‌اند. علت این انتقال مشخص نیست اما به گفته منبع آگاه طرف گفت‌وگو با زمانه، قرار بوده بنا به تصمیمی که به قول مسئولان زندان از بالا گرفته شده، بعد از یک ماه مجددا زندانیان را به تیپ پنج بازگردانند، اما مسئولان به وعده‌شان عمل نکرده‌اند.
امیرحسین مرادی، سعید تمجیدی و محمد رجبی از جمله زندانیانی هستند که به قرنطینه تیپ دو منتقل شده‌اند.
به گفته منبع آگاه زمانه، ساختمان قرنطینه تیپ دو قبلا کارگاه معرق‌کاری بوده و زندانیان برای ساختن کارهای دستی با چوب به آنجا می‌رفتند که اکنون به قرنطینه تبدیل شده است:
«جایی نبوده و نیست که کسی بتواند آنجا زندگی کند. خیلی شرایط نامناسبی دارد. وقتی باران می‌بارد از سقف همه اتاق‌ها و راهروها آب چکه می‌کند در حجم زیاد و همه‌جا خیس می‌شود. وعده داده بودند سقف را درست می‌کنند.»
از آنجایی که تیپ دو بند قرنطینه است، رعایت پروتکل‌های بهداشتی سختگیرانه لازم‌الاجراست اما به گفته این منبع آگاه به هیچ عنوان پروتکل‌ها به کار گرفته نمی‌شوند:
«وقتی فرد جدیدی وارد زندان می‌شود باید ۱۴ روز قرنطینه شود و با هیچ‌کس ارتباط نداشته باشند اما قرنطینه افراد جدید با دیگر زندانی‌ها در یک جاست و اگر یکی از آنها بیمار باشد به همه زندانیانی که در بند قرنطینه هستند، منتقل می‌کند. بعد از آن هم وارد بند عمومی می‌شوند که اوضاع بدتر می‌شود. یعنی قرنطینه بی‌معناست چون امکان دارد بیماری به داخل بند هم سرایت کند.»
منبع آگاه زمانه می‌گوید زمانی که زندانیان جدید را از قرنطینه وارد بند عمومی می‌کنند میزان تب و تست اکسیژن خون از آنها گرفته می‌شود اما اگر کسی به ویروس کرونا مبتلا و ناقل باشد، علائم آن بعد از ۱۴ روز مشخص خواهد شد.
از دیگر مشکلات بند قرنطینه زندان تهران بزرگ فقدان بهداشت و کثیف بودن محیط آن است. به گفته این منبع همه جا پر از موش است و هیچ اقدامی برای مهار این مشکل نشده است و حدود ۴۰ نفر در یک اتاق که فضای کوچکی دارد در کنار هم نگهداری می‌شوند و حتی یک جاور وجود ندارد که اتاق‌ها را تمیز کنند.
برای این تعداد زندانی تنها دو سرویس بهداشتی و یک حمام وجود دارد که همیشه آب حمام سرد است.
منبع آگاه زمانه می‌گوید:
«همیشه آب سرد است. معمولا از ۸ صبح تا ۱۲ یا دو نیمه شب آب سرد است. مابقی اوقات هم ولرم است، آب داغ اصلا ندارند. در این سرما حتی وسیله گرمایشی داخل قرنطینه هم خراب است. هیترها کار نمی‌کنند و سالن و اتاق‌ها خیلی سرد است. در نظر بگیرید آب هم که سرد است و نتیجتا کسی نمی‌تواند حمام برود.»
این شرایط سخت و غیر‌بهداشتی نه تنها زندانیان را از رسیدگی به بهداشت شخصی باز می‌دارد، بلکه آنها را علاوه بر خطر ابتلا به ویروس کرونا، در معرض دیگر بیماری‌ها -با وجود محیط کثیف، عدم دسترسی به بهداشت مناسب، محیط مرطوب و امکانات نامناسب- قرار می‌دهد.
آذر ماه ۹۸ محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور درباره شرایط نگهداری بازداشت‌شدگان اعتراض‌های آبان ۹۸ در زندان تهران بزرگ گفته بود:
«همه زندانیان از شرایط خود اعلام رضایت کرده‌اند.»
در حالی که تنها یک روز پیس از این ادعا حسن خلیل‌آبادی، رئیس شورای اسلامی شهر ری، شرایط زندانیان را بسیار سخت توصیف کرده و گفته بود: «کارکنان سازمان زندان‌ها در آنجا شرایط سختی را می‌گذرانند چه برسد به زندانیان.»
به گزارش هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، تنها در تیر ماه سال جاری با قطع شدن آب زندان تهران بزرگ، صدها زندانی برای مدتی از دسترسی به آب آشامیدنی محروم بودند و همزمان با شیوع ویروس کرونا در این زندان، ۵۲ زندانی در تیپ یک به بیماری کووید-۱۹ مبتلا شده بودند.
به گفته منبع آگاه زمانه در چنین شرایط سخت و نامناسبی در حال حاضر ۴۰ نفر در قرنطینه تیپ دو نگهداری می‌شوند که عمدتا زندانیان مربوط به اعتراض‌های آبان ۹۸ هستند. از دیگر مشکلات زندانیان محبوس در قرنطینه زندان تهران بزرگ، فقدان آشپزخانه مناسب برای آشپزی و تهیه غذاست:
«آشپزخانه هم اصلا خوب نیست. تنها یک اجاق برقی اِلِمنتی دارد که آشپزی با آن بسیار خطرناک است چون سیم‌هایش لخت شده. در اصل این اجاق را برای گرم کردم اتاق آورده بودند چون آنجا خیلی سرد است، اما زندانیان از روی ناچاری با آن آشپزی هم می‌کنند. یعنی در حقیقت چیزی به نام گاز آنجا وجود ندارد. حتی وسایلی برای آشپزی و درست کردن غذا هم در اختیار زندانیان بند قرنطینه نیست. جیره غذایی در داخل بند خیلی نسبت به قرنطینه بهتر بود. در قرنطینه حتی جیره غذایی کمتر است. الان که جمعیت زیاد شده اوضاع بدتر هم شده. شرایط به صورتی است که نمی‌توان آنجا زندگی کرد و دوام آورد.»
بر اساس گفته‌های منبع آگاه زمانه، همین شرایط و کمبود امکانات لازم در مورد آب گرم و سیستم گرمایشی در داخل بند هم صدق می‌کند.
به گفته این منبع در حالی که فصل زمستان آغاز شده و هوا به شدت سرد است، سیستم گرمایشی زندان هم خوب کار نمی‌کند و پتو هم به اندازه کافی در اختیار زندانیان قرار داده نمی‌شود.
فضای هواخوری تیپ دو نیز به مراتب از هواخوری دیگر بندها کوچک‌تر است و زندانیان امکان محدودی برای ورزش کردن دارند اما در بند قرنطینه سالن ورزشی وجود ندارد و زندانیان از همین امکان محدود هم محروم مانده‌اند. به زندانیان اجازه داده نمی‌شود خودشان وسایل ورزشی مانند دمبل بسازند و با آنها ورزش کنند:
«در داخل بند مثلا با سیمان دنبل درست می‌کردند یا بعضی وسایل را به صورت محدود در اختیارشان می‌گذاشتند. بعضی وسایل ورزشی که در پارک‌ها وجود دارد در داخل بند هم هست، ولی همه آنها خراب هستند.»
اما مشکلات زندانیان در ندامتگاه تهران بزرگ به همین خلاصه نمی‌شود. نزدیک به ۸ ماه است مسئولان زندان از ارسال پست جلوگیری می‌کنند و امکان ارسال کتاب برای زندانیان وجود ندارد:
«شنیدم یکی از زندانیان خطاط است و کاغذ و قلم خوشنویسی برایش فرستاده بودند، حتی اجازه نداده بودند همین هم به دستش برسد. یعنی به غیر از کتاب چیزهای دیگر را هم نمی‌گذارند به دست زندانیان برسد. در کتابخانه زندان هم فقط کتاب‌های محدودی وجود دارد؛ مثل کتاب‌های مطهری. یکی از مسئولان کتابخانه همیشه کتاب‌های مذهبی پیشنهاد می‌دهد. برای حضور در کتابخانه هم تقسیم‌بندی کرده‌اند بین سالن‌ها و هر سالن هفته‌ای یک بار می‌تواند به کتابخانه برود، آن هم فقط برای دو ساعت.»
مشکلات زندان تهران بزرگ محدود به بند قرنطینه نیست بلکه زندان اساسا در سطح استانداردهای تعیین شده برای زندان‌ها نیست. مشکلات و کمبودهایی که در بند قرنطینه وجود دارد اما بسیار بیشتر است و تحمل شرایط زندان را برای زندانیان دشوارتر کرده است.
بر تمام این مشکلات باید آزارها و سختگیری‌های مأموران زندان را هم افزود. به گفته منبع آگاه زمانه یک‌شنبه ۱۴ دی گارد زندان اتاق‌های سالن‌های شش، ۹ و ۱۰ تیپ دو را تفتیش و بازرسی کرده و همه وسایل زندانیان را به هم ریخته‌اند:
«زندانیان خواب بودند که صبح ساعت ۱۰:۳۰ تعدادی آدم دم در اتاقشان رفته بودند و آنها را به حیاط منتقل کرده بودند. هرچه خواهش کرده بودند که اتاق را به هم نریزند، ظاهرا فایده نداشته. اول گفته بودند شما با بقیه فرق دارید اتاق را به هم نمی‌ریزیم و فقط بازرسی می‌کنیم. زندانیان را یک ساعت در حیاط نگه داشته بودند و وقتی آنان به اتاق بازگردانده می‌شوند، می‌بینند کل اتاق را به هم ریخته‌اند. همه تشت‌ها و وسایل را وسط اتاق ریخته بودند. ساک‌های همه را بیرون انداخته بودند و وسایل‌ها با هم قاطی شده بود. خیلی از وسایل زندانیان را هم با خودشان برده‌اند البته. بعضی از آنها عروسک‌های نخی درست کرده بودند که آنها را هم برده بودند. حتی نسکافه‌های یکی از زندانیان را که خودش خریده بود، برده‌اند. در زندان اجازه داشتن چاقو و چیزهای برنده وجود ندارد؛ جز چاقوهای میوه‌خوری که از فروشگاه خود زندان باید خریداری کنند، اما این چاقو‌ها را هم برده‌اند. هیچ چیزی برای این بچه‌ها باقی نگذاشته‌اند.»
به گزارش اطلس زندان‌های ایران، حمیدرضا فتحی، رئیس جدید زندان تهران بزرگ نقش به سزایی در اعمال فشار هرچه بیشتر بر زندانیان سیاسی داشته است. بر اساس تحقیقات اطلس زندان‌های ایران، با روی کار آمدن حمیدرضا فتحی، قطع شدن آب و سیستم گرمایشی و هم‌چنین بی‌کیفیت‌تر شدن وضعیت بهداشت و تغذیه زندانیان، بیش از پیش افزایش یافته است.
مهر ماه سال جاری مسئولان زندان تهران بزرگ از انتقال زندانیان سیاسی از تیپ پنج به تیپ دو خبر داده بودند که با اعتراض گسترده زندانیان مواجهه شد. در نتیجه اعتراض زندانیان تعدادی از آنها هدف ضرب و جرح قرار گرفتند.
سهیل عربی، زندانی عقیدتی از جمله زندانیانی بود که در ماه‌های گذشته نسبت به وضعیت ندامتگاه تهران بزرگ افشاگری کرد و در نتیجه آن، برای تنبیه به زندان رجایی‌شهر انتقال یافت.
سهیل عربی در توصیف زندان تهران بزرگ گفته است:
«فشافویه بزرگ‌ترین شکنجه‌گاه خاورمیانه است.»
- در همین زمینه