لبنان و اسرائیل با میانجی‌گری آمریکا مذاکرات بر سر حدود مرزهای مشترک خود در شرق دریای مدیترانه را آغاز کردند. اسرائیل تلاش دارد که این مذاکرات را در چارچوب «عادی سازی» روابط با کشورهای عربی جلوه دهد. حزب‌الله لبنان و جنبش اَمَل می‌گویند فقط نظامیان باید در این مذاکرات شرکت کنند.
مقامات اسرائیل و لبنان دو هفته پیش از توافق برای مذاکره با هدف حل اختلافات مرزی خود در منطقه مرزی شرق مدیترانه خبر داده بودند. صبح چهارشنبه ۱۳ اکتبر / ۲۳ مهر این مذاکرات آغاز شد. حل این اختلافات به دو کشور کمک می‌کند تا بتوانند از منابع گازی که در شرق مدیترانه کشف شده است بهره‌مند شوند.
این نخستین تماس رسمی تل‌آویو و بیروت پس از ۳۰ سال بر سر یک مسئله غیرنظامی است، اگر چه از زمان جنگ اعراب و اسرائیل در ۷۰ سال پیش دو کشور عملاً همچنان در وضعیت جنگ به‌سر می‌برند.
این مذاکرات در شهر مرزی ناقوره، واقع در جنوبی‌ترین نقطه لبنان، زیر نظر سازمان ملل با میانجی‌گری آمریکا انجام می‌شود.
آمریکا در طول یک دهه گذشته تلاش کرده است تا دو کشور در مورد اختلافات مرزی خود توافق کنند اما این تلاش به‌دلیل آن‌که لبنان به‌طور رسمی اسرائیل را به‌رسمیت نمی‌شناسد، تلاشی دشوار است.
اسرائیل در سال ۲۰۰۶ با حزب‌الله لبنان که مورد حمایت ایران، بزرگترین دشمن منطقه‌ای اسرائیل است، یک جنگ ۳۴ روزه داشت.
متحد اصلی حزب‌الله لبنان، نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان و رهبر جنبش امل اواخر ماه گذشته اعلام کرد که پس از ۱۰ سال کار بر روی این موضوع، به چارچوبی برای مذاکرات رسیده است.
در این مذاکرات هرگونه توافقی بر سر مرزهای دریایی احتمالاً دور از انتظار خواهد بود. اما طرف‌های مذاکره از مزایای سیاسی فوری آن استفاده خواهند کرد.
زمینه اختلافات
این اختلافات اگر چه پیشینه‌ای دیرینه دارد اما اصل آن به سال ۲۰۱۱ برمی‌گردد. در این سال اسرائیل به‌طور رسمی محدوده منطقه انحصاری اقتصادی خود را تعیین کرد اما براساس توافق‌نامه سال ۲۰۰۷ بین لبنان و قبرس (که در آن مرز جنوبی منطقه لبنان مبهم و نامشخص است) نقاط انتخاب‌شده توسط اسرائیل برای تعیین مرز شمالی منطقه‌اش با نقاط مرز جنوبی منطقه لبنان متفاوت است. نقطه جنوب غربی منطقه لبنان ۱۷ کیلومتر پایین‌تر از نقطه‌‌ای است که اسرائیل آن را نشانگر مرز شمال غربی منطقه‌اش قلمداد می‌کند.
بنابراین، این هم‌پوشانی تقریباً ۸۵۰ کیلومترمربعی، مثلثی را ایجاد کرده که هر دو کشور مدعی هستند به منطقه انحصاری اقتصادی خودشان تعلق دارد و سرچشمه تنش نیز در همین جاست. منازعه‌ای که به واسطه احتمال استخراج منابع نفت و گاز در آینده شدت یافته است.
یک دهه میانجی‌گری آمریکا از زمان ریاست جمهوری باراک اوباما با اختلاف نظر در لبنان و بحران‌های سیاسی مزمن در این کشور همراه شد.
لبنان اصرار دارد که اختلافات مرزی و زمینی این کشور با اسرائیل با هم حل شود و درباره تعیین محدودیت زمانی برای مذاکرات با اسرائیل اختلاف نظر دارد.
سفر مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در ماه مارس سال گذشته وضعیت را تغییر داد.
یاسین جابر، رئیس کمیته امور خارجه پارلمان لبنان و عضو فراکسیون مورد حمایت نبیه بری، در این‌باره گفت:
«وقتی پمپئو آمد و با بری ملاقات کرد، کلید مذاکرات زده شد.»
اسرائیل و لبنان هر دو اندکی پس از سفر پمپئو دچار بحران‌های سیاسی شدند و مذاکرات به تعویق افتاد.
اسرائیل بین آوریل ۲۰۱۹ و آوریل ۲۰۲۰ سه انتخابات برگزار کرد زیرا نمی‌توانست دولت جدید را تشکیل دهد. لبنان نیز با بزرگترین قیام مردمی خود علیه طبقه حاکم به مرحله فروپاشی نزدیک شد.
با افزایش بحران در لبنان، اهمیت درآمد بالقوه گاز نیز افزایش یافت. لبنان در سال ۲۰۱۸ اولین تماس‌های خود را برای حفاری اکتشافی با یک کنسرسیوم بین‌المللی امضا کرد؛ از جمله در منطقه‌ای که تا حدی مورد اختلاف است، اما نبیه بری اعلام کرد که حفاری در این منطقه به تأخیر افتاده است.
پیشنهادهای پیشین برای حل اختلافات اسرائیل و لبنان با حمایت آمریکا بین ۵۲ تا ۶۰ درصد از مناطق مورد مناقشه را به لبنان می‌داد، اما مقامات لبنان آن را رد کردند.
به‌گفته یاسین جابر «تمامی جزئیات در اواسط سال ۲۰۲۰ توافق شد». لبنان با یک تیم چهار نفره، دو نظامی و دو غیرنظامی وارد مذاکره شد اما هیچ دیپلماتی در میان هیئت آن وجود ندارد. تیم اسرائیل شش نفره است و از جمله شامل وزیر انرژی، یک مشاور دیپلماتیک بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و یک استراتژیست ارتش اسرائیل می‌شود.
مخالفت حزب‌الله و امل با ترکیب هیئت لبنانی
حزب‌الله و جنبش امل شامگاه سه‌شنبه ۱۲ اکتبر / ۲۲ مهر، در آستانه برگزاری نخستین دور مذاکرات لبنان و اسرائیل در بیانیه مشترکی با ترکیب هیئت مذاکره‌کننده لبنان مخالفت کردند و گفتند «نشست‌ها و گفت‌وگوها فقط باید بین افسران نظامی انجام شود». آن‌ها هرگونه پیوستن شخصیت‌های غیرنظامی به جمع تیم مذاکره‌کننده لبنان را خلاف توافق اعلام‌شده بر سر چارچوب جدید مذاکرات مرزی دانستند.
حزب‌الله و امل در بیانیه خود گفته‌اند:
«خروج از توافق بر سر چارچوب مذاکرات به مواضع لبنان و منفعت آن آسیب می‌رساند و تعرض به همه ارکان قدرت کشورمان است. (…) این خروج همچنین تسلیم در برابر منطق اسرائیل است؛ منطقی که تل‌آویو بر مبنای آن خواستار دستیابی به هرگونه از اشکال عادی‌سازی روابط است.»
دفتر رسانه‌ای میشل عون، رئیس جمهوری لبنان در بیانیه‌ای انتقاد حزب‌الله و جنبش امل را رد کرد و گفت ترکیب موردنظر برای مذاکرات نقض نشده است. در این بیانیه همچنین آمده است:
«ما در صدد رسیدن به یک توافق بین‌المللی با اسرائیل که معنی به‌رسمیت شناختن این حکومت یا عادی‌سازی روابط با آن را بدهد نیستیم.»
مذاکرات لبنان و اسرائیل در حالی انجام می‌شود که عادی‌سازی روابط اسرائیل و امارات متحده عربی و بحرین با میانجی‌گری آمریکا در ۱۵ سپتامبر گذشته انجام شده است. این اقدامات به‌عنوان تلاش دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا برای تقویت کارزار انتخاباتی دشوار خود در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ارزیابی شده است.
همچنین مذاکرات در حالی صورت می گیرد که آمریکا تحریم‌ها علیه افراد و نهادهای لبنانی را که با حزب‌الله ارتباط دارند افزایش می‌دهد.
آمریکا تنها سه هفته قبل از اعلام مذاکرات از سوی نبیه بری، علی حسن خلیل، وزیر دارایی پیشین لبنان و دستیار ارشد بری را در لیست سیاه تحریم‌ها قرار داد.
موافقت لبنان با مذاکره با اسرائیل نیز به‌عنوان اقدامی تلقی می‌شود که این کشور به‌منظور جلب حمایت کشورهای قدرتمند برای بازسازی اقتصاد این کشور انجام می‌دهد.
بیشتر بخوانید: