مشکل مسکن در سال جاری و همزمان با همه‌گیری ویروس جدید کرونا ابعاد تازه‌ای یافته است. پدیده‌های جدیدی همچون «ماشین‌خوابی»، «پشت‌بام‌خوابی»، «کانکس‌نشینی» و زندگی دو یا چند خانواده در یک واحد مسکونی فراگیر شده اند. در تهران، پایتخت مشکل به طور خاص حاد است و بنابر گزارش‌ها، ۵۶۱ هزار خانوار در استان تهران، معادل ۱۵ درصد جمعیت در سکونت‌گاه‌های غیررسمی زندگی می‌کنند.
پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه از داخل ایران درباره مشکل مسکن نیز از وضعیتی وخیم خبر می‌دهند و امیدی به آینده ندارند. ۷۷ درصد اجاره‌نشین‌ها می‌گویند اجاره‌شان نسبت به سال قبل در همین زمان بیش از ۲۰ درصد افزایش یافته و بیش از ۸۸ درصد هم دیگر امیدی به خانه‌دارشدن در آینده ندارند.
هفدهم نظرسنجی زمانه درباره مشکل مسکن و اجاره‌نشینی در این دوران بحران شدید اقتصادی ۲۳ تیر به پایان رسید. مخاطب اصلی این نظرسنجی خوانندگان ساکن ایران بودند. ۱۶۷ مخاطب داخل ایران که ۴۵ درصد آنها را زنان تشکیل می‌دادند، به پرسش‌های ما پاسخ دادند و روایت‌شان از دشواری‌ها برای داشتن سرپناه را نوشتند.
- تجربه زیسته پاسخ‌دهندگان را بخوانید: مشکل مسکن: «استرس، بی‌پناهی و بی‌ارزشی»
نزدیک ۵۳ درصد پاسخ‌دهندگان مستأجرند، ۲۰ درصد خانه والدین زندگی می‌کنند و ۲۷ درصد نیز صاحب‌خانه هستند.
در میان صاحب‌خانه‌ها، ۵۸ درصد تنها صاحب یک خانه هستند، ۲۰ درصد دو خانه دارند و ۲۲ درصد هم پاسخ داده‌اند که مالک بیش از دو خانه هستند.
کارشناسان و مقام‌های مسئول «خانه‌های خالی»، یعنی مالکیت بر چند خانه را یکی از آسیب‌های مسکن در ایران می‌دانند. تلاش‌ها برای اخذ مالیات از مالکان خانه‌های خالی در سال‌های گذشته به نتیجه نرسیده است. شماری از جمله وزیر سابق راه و شهرسازی، عباس آخوندی از مخالفان این کار بودند و آن را باعث فرار سرمایه‌دارها از بازار مسکن و رکود این بازار می‌دانستند.
این تلاش‌ها اخیراً جدی‌تر شده اند و طرحی برای این کار در دستور کار مجلس قرار دارد. دو فوریت طرح تصویب شده اما محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی ایران یکشنبه ۲۹ تیر از بازگرداندن طرح دو فوریتی دریافت مالیات از خانه‌های خالی به کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی خبر داد.
در میان مستأجران اما دورنمای آینده تاریک است. اکثریت مطلق ۸۸,۵ درصدی می‌گویند که امیدی به خانه‌دارشدن در آینده ندارد. و شماری بیشتر از آن، مجموعاً ۹۵,۵ درصد از افزایش قیمت اجاره‌بهای کنونی نسبت به همین موقع در سال گذشته خبر می‌دهند.
برای ۳,۵ درصد اجاره‌بها نسبت به همین زمان در سال گذشته کمتر از ۱۰ درصد افزایش یافته، ۱۵ درصد افزایشی بین ۱۰ تا ۲۰ درصد را تجربه کرده اند و ۷۷ درصد می‌گویند اجاره آنها نسبت به سال قبل بیش از ۲۰ درصد زیاد شده است.
این گرانی‌ها باعث شده که تابستان سال جاری با شیوع گسترده ویروس جدید کرونا وضعیتی خاص از نظر مسکن بیابد: قیمت‌های پیشنهادی اجاره در تهران نسبت اردیبهشت به طور متوسط تا ۲۰ درصد رشد داشته است و احتمالاً گران‌تر هم خواهد شد. این افزایش قیمتها در ادامه افزایش قیمت دائمی قیمت مسکن از ابتدای دولت حسن روحانی است که در تهران از متوسط هر متر مربع ۲ میلیون و ۹۲۶ هزار تومان در ۱۳۹۲ به حدود ۱۷ میلیون تومان در ۱۳۹۹ رسیده است.
با افزایش قیمت، امکان خانه‌دارشدن کاهش یافته و تقاضا برای اجاره خانه افزایش یافته است. در سه هفته ابتدایی خرداد ۱۳۹۹ تعداد ۴۲ هزار و ۹۵۶ اجاره نامه در کل کشور منعقد شد که نسبت به ماه قبل ۲۷ درصد و نسبت به زمان مشابه سال قبل سه درصد افزایش یافت. رشد اجاره‌نامه‌ها در تهران نسبت به اردیبهشت ۱۰ درصد گزارش می‌شود.
رشد اجاره‌نشینی همراه با رشد قیمتها باعث شده است که خانواده‌های زیادی بخش مهمی از درآمد خود را صرف هزینه جاری مسکن کنند.
هرچند پاسخ‌دهندگانی که صاحب‌خانه هستند، هزینه جاری مسکن (از جمله وام) پرداخت نمی‌کنند، این هزینه برای پاسخ‌دهندگان دیگر سرسام‌آور است. تنها ۱۵,۶ درصد می‌گویند که کمتر از یک سوم درآمد خود را صرف هزینه جاری مسکن، همچون اجاره‌بها یا وام مسکن می‌کنند. برای ۲۷,۵ درصد، این میزان بین یک سوم یا یک دوم اجاره‌بها است. و بیش از ۲۹ درصد، افزون بر نیمی از درآمدشان را به مسکن اختصاص داده اند.
نرم بین‌المللی هزینه جاری مسکن، صرف‌کردن یک‌سوم درآمد است. اما همان‌طور که پژوهش‌ها نشان می‌دهد، افزایش و کاهش در این هزینه رابطه‌ای معکوس با درآمد دارد. به عبارت دیگر، کسانی که کم‌درآمد هستند، درصد به مراتب بیشتری از درآمدشان را هزینه مسکن می‌کنند (حتی بیش از ۶۰ درصد) و کسانی که ثروتمند هستند، ۱۰ درصد درآمدشان یا حتی کمتر از آن پول مسکن می‌دهند.
همچنین افزایش قیمتها به یک پدیده دیگر انجامیده: افزایش در تعویض خانه‌ها و رفتن هر چه بیشتر به سمت محله‌های کم‌درآمدتر با مسکن ارزان‌تر. در میان پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه، ۵۴ درصد از ۱۳۹۲ تا کنون خانه‌هایشان را تعویض کرده اند که از آن میان ۳۹ درصد می‌گویند این تعویض خانه بنا به اجبار اقتصادی روی داده است.
در میان کسانی که خانه‌هایشان را عوض کرده اند، ۵۳ درصد به محله‌های حاشیه‌ای‌تر و کم‌درآمدتر رفته اند. در برابر، محل زندگی ۳۸ درصد از این نظر فرقی نکرده و حدود ۸ درصد نیز به محله بهتری اسباب‌کشی کرده اند.
وقتی به آینده وضعیت مسکن پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه می‌رسیم، پاسخ بسیاری «نگرانی از آینده» است. در برابر ۲۱ درصد که نگران آینده نیستند (حدوداً معادل پاسخ‌دهندگان مالک خانه)، بیش از ۷۰ درصد در نگرانی از آینده به سر می‌برند و بیش از ۸ درصد نیز ترجیح می‌دهند که به این موضوع اساساً فکر نکنند.
حمایت دولتی؟
در سال‌های اخیر پدیده‌های گورخوابی، کارتن‌خوابی، پشت‌بام‌خوابی، چادرنشینی و کانکس‌نشینی در شهرها و … افزایش ملموسی یافته‌اند. در میان این آشوب، محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی گفته است: «چاره مقابله با گران‌فروشی نخریدن است».
با التهاب هرچه‌بیشتر در بازار مسکن در دوران کرونا، دولت حسن روحانی اعلام کرد که پلیس و قوه قضائیه برای کنترل قیمتها دست به کار خواهند شد و از آغاز طرح «اقدام ملی تأمین مسکن» سخن گفت که طی آن ۴۰۰ هزار واحد مسکونی ساخته خواهد شد. تقاضا برای خانه در این طرح نیاز به پول پیش ۴۰ تا ۵۰ میلیون‌تومانی و پرداخت قسط‌های یک تا دومیلیون تومانی دارد که به باور کارشناسان، این مسکن‌ها را از دسترس طبقات فرودست خارج می‌کند.
آزادسازی مقررات مربوط به تراکم در کلان‌شهرهایی همچون تهران و عرضه مسکن در بازار بورس دیگر راهکارهای دولتی برای حل بحران است. هرچند بسیاری از جمله وزیر سابق مسکن مخالف چنین کاری هستند. عباس آخوندی در این‌باره در توئیتی نوشت: «هیچ خیری در تخطی از حاکمیّت قانون و نظریه علمی نیست. شهرفروشی تنها به سوداگری و افزایش قیمت مسکن می‌انجامد و هیچ کمکی به متقاضیان نمی‌کند.»
دولت‌های جمهوری اسلامی در دو دهه اخیر برنامه‌هایی برای رسیدگی به معضل رو‌به‌تشدید مسکن اتخاذ کرده اند. دولت محمود احمدینژاد با طرح مسکن مهر وعده خانه‌دارشدن به طبقه متوسط کم‌درآمد را داد اما دولت حسن روحانی این طرح را عامل تورم شمرد و متوقف کرد و حالا خود اقدام ملی تأمین مسکن را کلید زده است.
در میان پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه، ۸۶ درصد در هیچ یک از طرح‌های دولتی از دوران احمدینژاد به این سو شرکت نکرده اند. برخی از مخاطبان نوشته‌اند که مراجعه آنها برای شرکت در این طرح‌ها پاسخی نگرفته اند و بسیاری از آنها نیز از بی‌اعتمادی به طرح دولتی گفته اند.
میزان حدوداً مشابهی نیز پاسخ داده اند که از تسهیلات دولتی همچون وام بانکی نیز در زمینه مسکن استفاده نکرده اند. هر چند در میان آنها ۲۷,۵ درصد می‌گویند برای گرفتن این تسهیلات تلاش کرده اند اما موفق به گرفتن آن نشده اند.
در مورد مسکن مهر، نظر خوانندگان قابل تأمل است. این طرح که نوعی طرح مسکن اجتماعی بود، به نظر ۵۴,۵ درصد پاسخ‌دهندگان «ایده خوبی داشت اما بد اجرا شد». ۳۴ درصد اما با مقام‌های دولت روحانی موافقند که طرح از ابتدا طرح بدی بود.
در عوض، ورود مسکن به بورس، یکی دیگر از ستون‌های سیاست مسکن دولت روحانی چندان مورد اقبال پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی نیست. ۴۳ درصد از آنها معتقدند که ورود مسکن به بورس راهی برای دولت برای کسب درآمد هرچه‌بیشتر از مسکن است و ۲۳ درصد هم می‌گویند این کار نه تنها مشکل را بهبود نخواهد داد، که به افزایش هر چه بیشتر قیمت خانه و در نتیجه اجاره‌بها دامن خواهد زد.
نظرسنجی‌های آینده
پنل نظرسنجی زمانه همزمان با روز جهانی آزادی مطبوعات سال جاری (سوم مه) راه‌اندازی شد. زمانه تاکنون ۱۷ نظرسنجی برگزار کرده است.
«سروی‌گیزمو» که پنل نظرسنجی زمانه را میزبانی می‌کند، به دلیل تحریم‌های ایالات متحده از دسترس مخاطبان داخل ایران خارج شده است. فیلترینگ اینترنت به دست جمهوری اسلامی نیز وب‌سایت زمانه و متعلقات آن را از دسترس خارج کرده است. در این وضعیت، تنها پیشنهاد و راهکار ما استفاده از فیلترشکن‌ها و وی‌پی‌ان‌های امن است.
با وجود این مشکلات، رساندن صدای شما بدون کم‌و‌کاست در مورد مسئله‌های اساسی کشور وظیفه ماست و پنل نظرسنجی زمانه در همین راستا راه‌اندازی شده است. به همین دلیل از شما خواهش میکنیم که برای شرکت در نظرسنجی‌های آینده و نیز برای پیشنهاد موضوعات مورد نظرتان برای نظرسنجی در پنل ما عضو شوید. برای عضویت در پنل کافی است به چند سوال در این لینک پاسخ دهید. اطلاعات شما به صورت امن و ناشناس ذخیره خواهند شد و در اختیار هیچ طرف دیگری قرار نخواهد گرفت. پس از عضویت در پنل، در هر نظرسنجی ایمیلی با لینک آن برای شما فرستاده خواهد شد. توضیحات بیشتر در: به پنل نظرسنجی “زمانه” بپیوندید
برای ارتباط با پنل نظرسنجی از ایمیل روبرو استفاده کنید: [email protected]
و لله چی بگم ضمن عرض سلام مشخصات در بالا ذکر کردم الان 59 سال سن دارم دارا دو زن و سه فرزندهستم در 29 سالگی زن گرفتم وتا اتان در خانه استیجاری زندگی نمودم وبرادر شهید وایثارگر بامدت 38 ماه نیز در جبهه بودم خواهشا یهکاری کنید صا حبخانه که تو خواب اقلا یه وام بدیید که گیر دادن ودیعه نباشیم فکر نکنم انتظار زیاد بمشه.
داود احمدی / 23 July 2020
با سلام بنده باوجود دوفرزند در زمان احمدینژاد هرکاری کردم واسه گرفتن وام وشرکت در طرح مسکن مهر موفق نشدم که پس از اتمام فرصتم منوازلیست متقاضیان خارجکردن وهمین موضوع باعث ناامیدی همسرم شد واز من طلاق گرفت ومن ماندم و دودخترو هزارجور گرفتاری مصیبت زیاد کشیدم همزمان شرکتی که درآن شاغل بودم تعطیل شد ومن بیکارشدم بنا به قوانین آنروزها بیمه بیکاری هم بیش از حدود دویا سه ماه ندادند یعنی گاوبندی شده بود بین اداره کار وبیمه به اینصورت که گفتن کاربهت معرفی میکنیم که 70 درصد حقوقت از بیمه بیکاری پرداخت بشه ومابقی از کارفرما یعنی هم کارکنم هم بیمه بیکاری خرج بشه اونهم دقیق خاطرم نیست شاید حدود یکسال که بنده این شرط و نپذیرفتم وبه ناچار واسه اینکه اون دوسه ماه حقوق بیمه بیکاری به دستم برسه امضای رضایت دادم خوب شرایط مالیم واسیری در اداره کار وبیمه که بایدهرروز هزینه میکردم و میرفتم مجبورم کرد که البته باخیلیها همینگونه رفتار کردند بعدها هم در ریاست جمهوری روحانی دیگه خبری از خانه های مهر نشد بعدها دوباره خبط کردم وازدواج کردم که با بالارفتن شدیداجاره بها وعدم توانایی ام در پرداخت زندگی مو جمع کردم خونه پدرم که این زنم هم طلاق گرفت و رفت امروزه هم هیچ امیدی به خونه دار شدن ندارم که هیچ به رهن کردن هم امید ندارم حداقل 50 میلیون بایدپول پیش داشته باشم به اضافه کرایه هرماه حالا دیگه بااین اوصاف چجور میشه جهیزیه دخترهاروجورکرد که لحظه به لحظه قیمتها دوبله و سوبله میشه منکه نمیدونم شمامیدونید چجور میشه این معماهارو حل کرد بفرمایید
رضا / 26 July 2020