همزمان با تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا، امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه با انتشار پیامی در حساب کاربری توئیتر خود در روز یک ساله شدن حبس فریبا عادخواه، پژوهشگر ایرانی-فرانسوی، بازداشت او را «خودسرانه» توصیف کرد و از مقامات جمهوری اسلامی خواست تا این زندانی سیاسی را هرچه سریع‌تر آزاد کنند.
از سوی دیگر وزارت امور خارجه ایران ملاقات ظریف با یک فرماندار سابق آمریکا برای پیشبرد روند تبادل زندانیان را تأیید کرد.
ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه روز جمعه پنجم ژوئن/ ۱۶ خرداد، با انتشار بیانیه‌ای یک بار دیگر خواستار آزادی فریبا عادلخواه، شهروند ایرانی- فرانسوی محبوس در بند زنان زندان اوین شد.
در بیانیه این مقام دولتی آمده است که تداوم حبس فریبا عادلخواه می‌تواند تأثیری منفی بر رابطه دوجانبه میان ایران و فرانسه داشته باشد:
«امروز من به طور رسمی درخواست فرانسه برای آزادی فوری خانم عادلخواه از سوی ایران را تکرار می‌کنم. ادامه این وضعیت فقط می‌تواند تأثیر منفی بر رابطه دوجانبه میان ایران و فرانسه داشته باشد.»
بر اساس اعلام رسانه‌های داخلی ایران، سازمان اطلاعات سپاه پاسداران روز ۱۷ خرداد ۱۳۹۸ فریبا عادلخواه را به اتهام جاسوسی بازداشت کرد.
غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه در یک نشست خبری در روز سه‌شنبه ۲۵ تیر ۹۸ ضمن تأیید بازداشت این شهروند دو تابعیتی گفت:
«این فرد جز متهمانی است که اخیرا دستگیر شده و به لحاظ ماهیت پرونده هنوز فرصت مناسب برای اطلاع‌رسانی در این باره نیست.»
فریبا عادلخواه، پژوهشگر موسسه مطالعات سیاسی پاریس (سیانس‌پو)، مدتی پس از بازگشت به ایران در منزل شخصی خود در تهران بازداشت شد.
این پژوهشگر در گذشته برای تکمیل تحقیقات خود، بارها به شهر قم سفر کرده بود.
«بولتن نیوز»، پایگاه خبری نزدیک به نهادهای امنیتی در ایران اواخر تیر ماه ۹۸ در گزارشی اختصاصی درباره عادلخواه نوشت:
«او که بدون حجاب در رسانه‌های اروپایی سخنرانی می‌کند چندین بار در حوزه علمیه قم دعوت شده بود. برخی از سایت‌های ضدانقلاب نیز به صراحت اعلام کرده‌اند که نامبرده در همکاری با مراکز آکادمیکی که با آنها کار می‌کرد، بارها روحانیون قم را برای شرکت در سمینارهای مختلف به پاریس می‌برده است.»
سعید دهقان، وکیل مدافع این زندانی دو تابعیتی اما اواخر اردیبهشت ماه از محکومیت موکلش به شش سال حبس تعزیری بابت اتهامات «فعالیت تبلیغی علیه نظام» و «اجتماع و تبانی به‌قصد اقدام علیه امنیت ملی» خبر داد.
- بیشتر بخوانید: پژوهشگر فرانسوی-ایرانی به شش سال حبس محکوم شد
پس از بازداشت فریبا عادلخواه، گابریل رولان مارشال، شریک زندگی او برای دیدار با عادلخواه به این سفر کرد که او هم بازداشت شد.
مارشال، از اعضای بنیاد پژوهشی دانشگاه ساینس‌پو، به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» بازداشت شد.
او اما در مقابل جلال روح‌الله‌نژاد، مهندس ایرانی که در فرانسه زندانی بود و احتمال استردادش به ایالات متحده وجود داشت، آزاد شد.
روح‌الله‌نژاد به دور زدن تحریم‌های آمریکا متهم بود.
- بیشتر بخوانید: ایران و فرانسه دو زندانی را معاوضه کردند
همزمان با انتشار خبر آزادی مایکل وایت از سوی ایران و مجید طاهری از سوی آمریکا، محمود بهزادی‌راد، وکیل مدافع نازنین زاغری رتکلیف، شهروند ایرانی-بریتانیایی محبوس در بند زنان زندان اوین، از تمدید مرخصی موکلش خبر داده.
بنا بر اعلام این وکیل دادگستری، در مورد پرونده زاغری، «هیچ موضوع جدیدی مطرح نشده و همان وضعیت قبل ادامه دارد».
به گفته او، زاغری همچنان ملزم به استفاده از پابند الکترونیکی در حین مرخصی است.
بهزادی‌راد اما در مورد اینکه مرخصی موکلش تا چه تاریخی تمدید شده، توضیحی نداد.
حدود ۱۰ روز پیش، ریچارد رتکلیف، همسر نازنین زاغری در گفت‌وگو با شبکه اسکای نیوز ابراز امیدواری کرد نام همسرش در «فهرست عفو شدگان» در ایران قرار گیرد.
او در این گفت‌وگو اعلام کرد به نظر می‌رسد زمان آزادی همسرش نزدیک است.
نازنین زاغری، کارمند بنیاد خیریه تامسون رویترز که با دختر خردسال خود به ایران سفر کرده بود، هنگام بازگشت به انگلیس در روز ۱۵ فروردین ۹۵ توسط نیروهای امنیتی سازمان اطلاعات سپاه پاسداران، در فرودگاه خمینی تهران بازداشت شد.
سوم بهمن ۹۵ غلامحسین محسنی اژه‌ای، سخنگوی وقت قوه قضائیه ایران، در نشست خبری خود اعلام کرد حکم پنج سال زندان برای نازنین زاغری قطعی شده است.
ابوالقاسم صلواتی، قاضی پرونده زاغری، این حکم را بابت اتهام انتسابی «جاسوسی» برای متهم صادر کرد.
روزنامه تلگراف در نوامبر ۲۰۱۷/ آبان۱۳۹۶ در گزارشی نوشت که دولت بریتانیا در حال بررسی پرداخت ۴۰۰ میلیون پوند به ایران برای آزادی نازنین زاغری است. این پول بدهی بریتانیا به ایران است در مورد یک معامله اسلحه و خرید تانک در دهه ۷۰ میلادی.
قوه قضائیه جمهوری اسلامی اما در سال‌های اخیر همواره از بازداشت و زندانی کردن شهروندان دوتابعیتی به عنوان یک راهکار سیاسی و ابزار اعمال فشار برای پیشبرد اهداف خود در سطح بین‌الملل استفاده کرده است.
در مورد انگیزه بازداشت و زندانی کردن دو تابعیتی‌ها توسط نهادهای امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی نظرات متفاوتی ابراز می‌شود. برخی آن را ناشی از رقابت بین جناح‌های درون حکومت می‌دانند و معتقدند سپاه پاسداران برای تخریب چهره دولت حسن روحانی در سطح جهانی و ممانعت از نزدیک شدن کشورهای غربی به ایران، اقدام به تحت پیگرد قرار دادن شهروندان دو تابعیتی می‌کند.
دولت اما خود در جریان تبادل زندانی نقش دارد و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه چندین نوبت از آمادگی تهران برای تبادل زندانی با واشنگتن خبر داده است. روندی که در روزهای اخیر اجرایی شده و واکنش دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا را هم به دنبال داشته است.
او پس از آزادی مایکل وایت و همزمان با ورودش به ایالات متحده که با استقبال برایان هوک، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران همراه شد، در توئیتر خود خطاب به مقام‌های جمهوری اسلامی نوشت که برای «توافق بزرگ» با آمریکا منتظر نتیجه انتخابات ریاست جمهوری این کشور نباشند.
ترامپ همچنین برای آزادی وایت از ایران تشکر کرد و نوشت:
«داشتن مایکل در خانه بسیار خوب است. همین الان رسید. خیلی هیجان‌انگیز است. ممنون از ایران. تا بعد از انتخابات آمریکا برای توافق بزرگ صبر نکنید. من پیروز می‌شوم. الان به توافق بهتری می‌رسید.»
- بیشتر بخوانید: ترامپ دو بار از ایران تشکر کرد
ظریف اما در واکنش به این توئیت در توئیتر خود نوشت:
«ما علی‌رغم تلاش‌های فرمانبرداران تو، یک تبادل انسان‌دوستانه داشتیم. وقتی تو بر سر کار آمدی یک توافق وجود داشت. ایران و سایر طرف‌های برجام هرگز میز را ترک نکردند. مشاوران تو که بیشترشان الان اخراج شده‌اند، شرط‌‌بندی احمقانه‌ای کردند. به خودت بستگی دارد که چه زمانی بخواهی تصمیم بگیری که اصلاحش کنی.»
مایکل وایت که در ایران زندانی بود، روز پنج شنبه ۱۵ خرداد/ چهارم ژوئن، به دنبال اعلام آزادی‌اش از زندان، با همکاری دولت سوئیس ایران را به مقصد آمریکا ترک کرد.
وایت، شهروند آمریکایی محکوم به حبس در ایران روز ۲۹ اسفند ۹۸ در زندان به ویروس کرونا آلوده شده بود و خواهان بازگردانده شدن به کشورش برای انجام رسیدگی‌های پزشکی بود.
او ماه‌های پیش از آزادی را در سفارت سوئیس در تهران تحت مراقبت‌های پزشکی بود.
خبر خروج مایکل وایت از ایران عصر روز پنج‌شنبه منتشر شد و رئیس جمهوری آمریکا بلافاصله این خبر را در توئیترش تایید کرد:
«خوشحالم اعلام کنم مایکل وایت، تفنگدار قدیمی که توسط ایران برای ۶۸۳ روز بازداشت بود، در هواپیمایی سوئیسی همین الان از آسمان ایران خارج شد.»
مایکل وایت، تفنگدار نیروی دریایی آمریکا، دو سال پیش که برای دیدار با دوست دخترش به ایران رفته بود بازداشت شد و دستگاه قضایی جمهوری اسلامی بعدا وی را به خاطر «توهین به رهبر» و همچنین «انتشار عکسی خصوصی» به ۱۰ سال زندان محکوم کرد.
برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند یک هواپیمای نیروی هوایی سوئیس، وایت را از ایران خارج کرده است.
همزمان شبکه خبری فاکس از قول یک مقام ارشد دولت آمریکا گزارش داد که برای آزادی مایکل وایت، «آمریکا از جمله پذیرفت» که مجید طاهری را از زندان آزاد کند.
مجید طاهری که از ۳۳ سال پیش ساکن آمریکاست و در ایالت فلوریدا به پزشکی اشتغال داشت، حدود ۱۶ ماه پیش به دلیل نقض تحریم‌ها علیه ایران بازداشت شد اما حکم آزادی او روز پنج‌شنبه صادر شد.
روز ۱۴ خرداد هم سیروس عسگری، استاد ایرانی که به اتهام نقض تحریم‌ها و سرقت اسرار تجاری آمریکا در بازداشت این کشور بود، به تهران بازگشت: ظریف از بازگشت سیروس عسگری به ایران خبر داد
این استاد دانشگاه صنعتی شریف بعد از سفر به آمریکا، در دادگاه فدرال این کشور به سرقت اطلاعات محرمانه تجاری متهم شد. او در سه سال گذشته در آمریکا زندانی بود.
همزمان با این تغییر و تحولات، وزارت امور خارجه ایران ملاقات ظریف با یک فرماندار سابق آمریکا را تایید کرد.
عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران ضمن تأیید خبر ملاقات بیل ریچاردسون، فرماندار سابق ایالت نیومکزیکو با محمدجواد ظریف درباره تبادل زندانیان ایران و آمریکا گفت:
«ما همواره به تلاش‌های انسان‌دوستانه که منجر به آزادی گروگان‌های ایرانی در آمریکا و خارج از آن شود پاسخ مثبت داده و استقبال کرده‌ایم.»
پیش از این ریچاردسون در توئیتر خود نوشته بود در یک سال گذشته درباره آزادی مایکل وایت با ظریف و مجید تخت‌روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل دیدار کرده است.
سال گذشته نیز ایران شیوئه وانگ، شهروند آمریكایی را که به اتهام جاسوسی در زندان ایران بود، آزاد کرد. آمریکا نیز در مقابل مسعود سلیمانی، استاد ایرانی متهم به نقض تحریم‌ها، را به ایران بازگرداند.
- در همین زمینه