شهزاده سمرقندی – سه‌شنبه ۹ اکتبر ۲۰۱۲ در پارلمان اروپا همایش ویژه‌ای پیرامون آزادی بیان و چالش‌های تازه در سایه نمایش فیلم «بی‌گناهی مسلمانان» ساخته یک فیلمساز آمریکایی اسرائیلی‌تبار برگزار شد و این پرسش در میان آمد که آیا این فیلم باید از شبکه اینترنتی یوتیوب برداشته شود یا خیر؟
گرداننده و برگزار‌کننده این همایش، ماریچه اسخاکه، نماینده حزب «دموکرات‌های ۶۶ » هلند در اتحادیه اروپا و سخنرانان آن ویلیام کینارد (سفیر آمریکا)، آرف اوگراسنا (سفیر اندونزی)، بیل اخیکسان (مدیر سازمان سیاست‌های آزادی بیان در پارلمان اروپا) و چند کارشناس امور حقوقی اینترنت، نمایندگان سازمان‌های مستقل و غیر دولتی و نماینده گوگل بود.
درهای این همایش به روی علاقمندان باز بود و عده زیادی از شهروندان علاقمند به موضوع «آزادی بیان» در این همایش شرکت داشتند و پرسش‌هایشان را در میان گذاشتند.
ماریچه اسخاکه در گفت‌وگویی کوتاه با رادیو زمانه درباره این همایش و نتایج آن می‌گوید.
ماریچه اسخاکه- ما گفت وگوی مفصلی درباره آزادی بیان در جهانی داشتیم که به شدت به هم وابسته است. سخنرانان این همایش درباره اینکه چه چیزهایی باید در اینترنت عرضه شود یا نشود صحبت کردند. دو سفیر، یکی از آمریکا و یکی از اندونزی، به همراه یک استاد دانشگاه که متخصص امور حقوقی اینترنت است، یک روزنامه‌نگار و یک متخصص امور سازمان‌های غیر دولتی در همایش ما حضور داشتند. در نتیجه سخنرانان این همایش در حوزه‌های مختلف تبحر داشتند و البته مخاطبان هم در بحث‌ها شرکت می‌کردند. در جهان امروز که مدام دستخوش تغییر و تحول است و تکنولوژی هر روز بیش از پیش بر زندگی ما تأثیر می گذارد، این بحث‌ها بسیار مفید بود.
همچنین در این بحث‌ها ما با تقابل دو نگاه مختلف مواجه شدیم: نگاه کسانی که فکر می‌کنند آزادی بیان باید بدون هیچ قید و شرط و محدودیتی همراه باشد و نگاه آن دسته از افرادی که معتقدند بهتر است افراد بیشتر احساس مسئولیت کنند و قوانینی برای آزادی بیان وضع شود. به ویژه اگر این آزادی بیان منجر به این شود که افرادی که به مذهبی مشخص اعتقاد دارند، حس کنند که به آنها توهین شده است.
قوانین بین‌المللی در این زمینه چه می‌گوید. با توجه به اینکه بسیاری آن را اهانت‌آمیز می‌دانند آیا می‌شود جلوی پخش آن را گرفت؟
ماریچه اسخاکه، نماینده حزب «دموکرات‌های ۶۶» هلند در اتحادیه اروپا
به‌نظر من این فیلم می‌تواند همچنان روی اینترنت باقی بماند. چرا که آن کسانی که نسبت به این فیلم واکنش‌های بسیار خشونت‌باری نشان دادند جزو افراطیون هستند؛ کسانی که برای متوسل شدن به خشونت به هیچ دلیل منطقی و عقلانی نیاز ندارند. بر این باورم که در واکنش به هرگونه ابراز عقیده و نظری، خشونت نمی‌تواند هیچگونه توجیهی داشته باشد. حالا هر چقدر هم این عقیده توهین‌آمیز باشد، خشونت نمی‌تواند پاسخی مناسب به ابراز عقیده باشد. این نکته خیلی مهمی است. در نتیجه اصلاً مطلوب ما نیست که فکر کنیم برای اینکه جلوی این خشونت‌ها گرفته شود، ابراز عقیده و نظر باید کنترل و محدود شود. از طرفی خیلی‌های دیگر هم بودند که به این فیلم واکنش خشونت‌باری نشان ندادند یا اصلاً واکنشی نشان ندادند، یا اینکه صحت و سقم محتوای این فیلم برایشان جای سئوال داشت.
این اشخاص فکر کردند اطلاعاتی که در فیلم یادشده به آنها داده می‌شود برایشان اهمیتی ندارد. در نتیجه کوتاه آمدن جلوی افراطیونی که به خشونت و زور متوسل می‌شوند راه درستی نیست. مهم این است که به اشخاصی که با فرهنگ‌های دیگر زندگی می‌کنند و در کشورهایشان از حق آزادی بیان کمتری برخوردار هستند، توضیح داده شود که انسان‌ها می‌توانند عقاید مختلفی داشته باشند و اینکه اگر کسی چیزی بگوید، به آن معنا نیست که این حرف دولت متبوع آن فرد یا اکثریت جامعه است. بلکه تنها به این معناست که آن فرد دارد عقیده شخصی خودش را بیان می‌کند و این آزادی بیان فردی است و هر فرد می‌تواند به آن شیوه‌ای که دوست دارد عقیده‌اش را بیان کند. البته ما در اروپا قانونی داریم که جلوی افرادی که به گروه‌های مختلف توهین می‌کنند را می‌گیرد.
بله، اما برای مثال در افغانستان به خاطر جلوگیری از خشونت و درگیری‌های بیشتر، حدود دو هفته یوتیوب مسدود شد. نظر شما در این زمینه چیست؟ آیا می‌شود به دولت افغانستان حق داد که محدود کردن اینترنت را به عنوان راه حلی برای آرام نگه داشتن جامعه به اجرا درآورد؟
من فکر نمی‌کنم فیلتر کردن یوتیوب روش مناسبی برای جلوگیری از واکنش‌های خشونت‌آمیز باشد. اساساً فیلتر کردن خسارت‌های زیادی به همراه دارد و به واسطه آن بسیاری از دسترسی به اینترنت محروم می‌شوند. خیلی‌ها هستند که از اینترنت برای کارهای غیر خشونت‌آمیز استفاده می‌کنند؛ برای دسترسی به اطلاعات یا تقسیم اطلاعات با دیگران. یا اینکه برای بیان عقیده و نظر خودشان به اینترنت نیاز دارند. درنتیجه فیلتر کردن باعث می‌شود که مخاطبان بهای سنگینی بپردازند و البته روش مفیدی هم نیست. چرا که باعث حذف خشونت نمی‌شود. بهتر است به دنبال ریشه اصلی خشونت‌ها رفت، یعنی به دنبال افرادی که به این روش‌ها متوسل می‌شوند و کاری کرد که این افراد در دادگاهی منصفانه مسئولیت اعمال و رفتارشان را بر عهده بگیرند. در کشوری نظیر افغانستان بسیار مهم است که افراد هرچه بیشتر از تحصیلات خوب برخوردار شوند و بتونند در فضای آزاد عقاید خودشان را مطرح کنند. چراکه در باور من این راهکار در مجموع بهترین راه حل برای درمان افراطی‌گری است.
پس مطابق قانون آیا می‌شود چنین برداشت کرد که این فیلم چون برای بسیاری اهانت‌آمیز بوده است و به عنوان توهین به مقدسات دینی برخی از مسلمانان از آن یاد می شود، باید با آن برخورد شود؟
قوانین در کشورهای مختلف اروپایی فرق می‌کند، اما شیوه کار به این شکل است که هر کسی فکر کند به او توهین شده است، می‌تواند از فردی که این‌کار را کرده شکایت کند. در نتیجه اگر در اروپا کسانی هستند که فکر می کنند این فیلم به آنها توهین کرده است، می‌توانند از آن به دادگاه شکایت کنند تا قاضی در این مورد قضاوت کنند. من سیاستمدار هستم و قاضی نیستم. با این‌همه فکر می‌کنم که به دشواری می‌توان ثابت کرد این فیلم مشخص، فیلمی توهین‌آمیز است، اما باز هم تأکید می‌کنم که من صلاحیت قضاوت ندارم. به هرحال اگر کسی فکر می‌کند با این فیلم مشکلی دارد و فکر می‌کند که به او توهین شده و در اروپا زندگی می‌کند بهترین کار این است که به دادگاه برود و دادخواهی کند.