یک گزارش جدید نشان می‌دهد که بشر در مصرف سالانه مواد خام رکورد زده است: ۱۰۰ میلیارد تن در سال. با این وجود، بازیافت زباله‌ها و پسماند ناشی از این مصرف لجام‌گسیخته موثر نیست.

میزان مصرف مواد در اقتصاد جهانی از دهه ۱۹۷۰ به این سو چهار برابر شده. رشد جمعیت اما تنها دو برابر بوده است ــ عکس:‌ ANWAR AMRO / AFP

اندیشکده «اقتصاد چرخه» (Circle Economy) گزارش خود از مصرف بی‌رویه مواد خام را در مجمع جهانی اقتصاد رونمایی کرده است.

بر اساس این گزارش،‌ ۱۰۰,۶ میلیارد تن مواد خام در ۲۰۱۷ ــ‌ آخرین سالی که برای آن داده‌های مربوط وجود داشته است ــ مصرف شد و به طور متوسط هر فرد روی کره زمین بیش از ۱۳ تن ماده خام به طور سالانه مصرف می‌کند.

نیمی از مجموع این مواد خام را شن و ماسه، خاک رس و سیمان برای ساخت و ساز و نیز مواد دیگر برای تولید کود تشکیل می‌دهند.

زغال سنگ،‌ نفت و گاز ۱۵ درصد مجموع مواد مصرفی و کانی‌های فلزی نیز ۱۰ درصد آن را شکل داده اند. ۲۵ درصد مابقی هم گیاهان و درختانی است که برای سوخت و غذا استفاده می‌شوند.

بیشترین سهم در مصرف این مواد را صنعت خانه‌سازی دارد: ۴۰ درصد کل مجموع. غذا، حمل و نقل، بهداشت، ارتباطات و کالاهای نهایی برای مصرف‌کننده همچون پوشاک و لوازم منزل دیگر صنایع پرمصرف را تشکیل می‌دهند.

به گزارش روزنامه بریتانیایی «گاردین»، هارالد فریدل، مدیر اجرایی اندیشکده اقتصاد چرخه در‌این‌باره گفت:

«اگر طوری با منابع زمین برخورد کنیم که گویی پایان‌ناپذیرند، در معرض فاجعه‌ای جهانی خواهیم بود. دولت‌ها باید فوراً از راه‌حل‌های مربوط به اقتصاد چرخشی استفاده کنند تا زندگی راحتی را برای جمعیتی که تا میانه قرن به ۱۰ میلیارد تن خواهد رسید، فراهم آورند. در غین این صورت، فرآیندهای حیاتی برای سیاره مختل خواهند شد.»

اقتصاد چرخشی (circular economy)‌ یک نظام اقتصادی است که بر اساس استفاده از منابع تجدیدپذیر و بازیافت و تعمیر و نگهداری به دنبال کمینه‌کردن ضایعات و بیشینه‌کردن بهره‌وری است. مارک د ویت، رئیس هیأت نویسندگان این گزارش نیز هشدار مشابهی داد:

«ما با استخراج مواد خام و دست‌نخورده به رشد جمعیت و رونق دست می‌یابیم. اما نمی‌توانیم این کار را به‌شکلی بی‌انتها پیش ببریم. حرص ما برای مواد دست‌نخورده باید متوقف شود.»

از میان مواد مصرف‌شده در هر سال، یک سوم (برای نمونه در خودروها یا ساختمان‌ها) سال آینده نیز در چرخه استفاده قرار دارند. اما ۱۵ درصد مجموع این مواد به شکل گازهای گلخانه‌ای در جو آزاد و ۲۵ درصد آن نیز (از جمله پلاستیک‌های ریخته‌شده به دریاها و رودها) به شکل زباله به محیط زیست وارد می‌شوند. یک سوم این مواد نیز به عنوان زباله غیربازیافتی دفن می‌شود.

تنها ۸,۶ درصد این مواد بازیافت می‌شوند.

گزارش اندیشکده اقتصاد چرخه پیشنهاد می‌دهد که اقتصادها با استفاده از بازیافت هرچه بیشتر خود را رقابتی‌تر کنند و در برابر آلوده‌سازی، جنگل‌زدایی و انتشار گازهای گلخانه‌ای بیشتر مقاوم شوند.

وضعیت اضطراری در اقلیم و حیات وحش به دلیل استخراج و مصرف بی‌رویه و ناپایدار سوخت فسیلی، فلزات، مواد خام ساختمانی و قطع درختان ایحاد شده است.

میزان مصرف مواد در اقتصاد جهانی از دهه ۱۹۷۰ به این سو چهار برابر شده. رشد جمعیت اما تنها دو برابر بوده است.

سال گذشته میلادی دوشنبه ۲۹ ژوئیه  (۷ مرداد سال جاری خورشیدی) «روز تخطی زمین» اعلام شد. روز تخطی زمین نامی است برای روزی که تمام منابع قابل احیا برای مصرف یک سال در آن به پایان می‌رسد.

با این وجود، مصرف در سرتاسر جهان یکسان نیست و کشورهای توسعه‌یافته و ثروتمند و نیز طبقات ثروتمند در جای‌جای جهان به مراتب از کشورهای فقیرتر و طبقات فقیرتر مصرف بالاتری دارند.

برای نمونه، متوسط مصرف یک شهروند آمریکای شمالی پنج برابر یک شهروند مکزیکی، ۱۰ برابر یک شهروند چینی و ۳۰ برابر یک شهروند هندی است.

اگر تمام جهان شبیه آمریکا می‌زیست، به ۵ سیاره زمین برای تأمین نیازهای مصرفی نیاز داشتیم. این عدد برای استرالیا ۴,۱، برای روسیه ۳,۲، برای آلمان ۳ و برای هند تنها ۰,۷ است.

مصرف بی‌رویه جهانی باعث آغاز ششمین عصر از انقراض انبوه جانوران و تخریب زیست‌بوم‌های طبیعی آنها شده است. در مجمع جهانی اقتصاد در داووس، از دست رفتن تنوع زیستی به عنوان سومین خطر بزرگ پیشاروی جهان به بحث گذاشته شده است.

در همین زمینه:

عصر انقراض: انسان آینده شاید در سیاره‌ای خالی زندگی کند