مسئولان محلی استان یزد از تلاش برای شناسایی و شناسنامه‌دارکردن غارهای طبیعی شهرستان میبد برای جلوگیری از تخریب آنها خبر داده اند. فعالیتهای معدنی و گردشگری غیرپایدار این غارهای طبیعی باستانی را به خطر انداخته اند.
حسین فلاح، فرماندار میبد پنج‌شنبه ۱۱ مهر در کارگروه غارشناسی این شهرستان وعده داد که ثبت غارهای میبد در فهرست آثار ملی ایران و «شناسنامه‌دارکردن» آنها در اولویت فرمانداری قرار دارند زیرا فعالیتهای معدنی «تهدیدی جدی» برای این غارها هستند.
به گفته فلاح، شماری از این غارها در اطراف معدن‌ها قرار دارند و «خطر تخریب در کمین آنها قرار دارد».
او خواهان تخصیص بودجه برای پژوهش‌های اولیه مورد نیاز جهت ثبت این منابع طبیعی شد و از کارشناسان معدن و محیط زیست خواست که برای حافظت از آنها دست به کار شوند.
تا کنون ۱۳ غار طبیعی در شهرستان میبد شناسایی شده است اما در طی سالیان گذشته و به واسطه شدت‌گرفتن توسعه معدن‌ها شماری از آنها وضعیت خوبی ندارند و شماری از آنها نیز کماکان شناسایی نشده اند. نخستین جلسه کمیته فنی کارگروه غارشناسی میبد برای رسیدگی به این غارها اما از سه‌شنبه ۹ مهر برگزار شده است.
اعظم حبیبی‌پور، مسئول پایش محیط زیست و توسعه پایدار دفتر فنی استانداری یزد سه‌شنبه گفته بود که «پایش غارها برای جلوگیری از تخریب آنها و به وجود نیامدن تداخل بین غارها و معادن ضروری است.»
حبیبی‌پور نیز از تلاش برای شناسنامه‌دارکردن غارهای میبد خبر داد.
غارهای سلغون (سرخون) و نباتی در دهستان ندوشن ــ از توابع شهرستان میبد ــ از غارهای شناسنامه‌دار میبد هستند که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند. اما پیش از ثبت و وضع مقررات زیست‌محیطی برای این غارها، تخریب‌های گسترده در آنها آغاز شده بود.
یکی دیگر از غارهای ثبت‌شده غار «اشکفت یزدان» در حوالی ندوشن است که یکی از عبادتگاه‌های قدیم زرتشتیان در استان یزد بود. این غار فروردین سال جاری به فهرست آثار ملی افزوده شد. به گفته مصطفی فاطمی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد صعب‌العبوربودن دسترسی به آن باعث شده است که «تزئینات بسیار زیبا و استلاگمیت‌های [چکیده‌سنگ‌های] بزرگ و منحصر در درون غار … خوشبختانه از گزند آدمی در امان بمانند».
توسعه معدن‌ها و گردشگری غیرپایدار، خطری جدی برای غارهای میبد
خبرگزاری دولتی دانشجویان ایران (ایسنا) دوم مهر، به مناسبت روز «غار پاک» در گزارشی به وضعیت غارهای میبد پرداخت و از تخریب گسترده غار نباتی ندوشن و تخریب بخش‌هایی از غار سرخون بر اثر گردشگری و به ویژه فعالیت معدنی پیش از ثبت آنها نوشت:
«بخش عظیمی از غار نباتی … را با ایجاد دهانه‌ای به منظور دسترسی گردشگران نابود کردند و مقادیر زیادی از سنگ‌ها و بلورهایی که طی میلیون‌ها سال شکل گرفته بود را تکه تکه و از بدنه غار جدا کردند… مسئولان خیلی زودتر به داد غار سرخون ندوشن رسیدند و قبل از این که فعالیتهای معدنی آسیب‌هایی جدی‌تر بر آن وارد کند، این فعالیتهای مخرب را متوقف کردند.»
اما داستان تخریب غارهای میبد تمام نشده است. فعالیت معدنی در این شهرستان از سال‌ها پیش دیگر غارهای این شهرستان را نیز به خطر انداخته.
شماری از کارگران معدن‌های یزد به گزارشگر ایسنا گفته اند که در سال‌های اخیر چندین غار میبد حین فعالیت معدن‌کاری تخریب یا پوشیده شده اند.
به گفته آنها، مالکان معدن‌ها برای ادامه فعالیت معدن‌هایشان وجود این غارها را کتمان کرده اند یا مخفی نگه داشته اند تا از مقررات زیست‌محیطی بگریزند.
کارگروه غارشناسی میبد با حضور نهادهای دولتی و ان‌جی‌اوهای محیط زیستی راه‌اندازی شده است. بر اساس یکی از مصوبات این کارگروه، واگذاری معدن در حریم چهار کیلومتری غارها ممنوع است.
معضل معدن‌کاری برای منابع طبیعی میبد از سال‌ها پیش وجود دارد و تنها به غارها محدود نمانده. دره سنگ‌آب‌های ندوشن که در فهرست آثار ملی ثبت شده است، یکی دیگر از این منابع طبیعی است. این دره بر اثر میلیون‌ها سال فرسایش آبی به وجود آمده و از نمونه‌های برجسته آن در جهان به شمار می‌رود.
بهمن ۱۳۹۴ نشریه محلی «ندای ندوشن» در گزارشی عنوان کرده بود که فعالیتهای معدنی در نزدیکی دره آب‌سنگ‌های ندوشن نیز آغاز شده و خواهان توقف آن از سوی حفاظت محیط زیست شده بود.
مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) اما از سخت‌گیری برای صدور مجوز معدن در میبد خبر داده اند. علی گل‌آقایی معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صمت در گفت‌وگو با ایسنا دوم مهر گفت که ۳۰ مجوز بهره‌برداری از معدن‌های این استان «به دلایل مختلف»، از جمله به علت مخالفت اداره کل میراث فرهنگی صادر نشده است.
کارگروه غارشناسی میبد همچنین به دنبال وضع مقررات برای گردشگری پایدار از غارها و کسب درآمد برای محافظت از آنها است.
غارهای یزد، به گفته کارشناس اداره کل حفاظت محیط زیست این استان، دارای غارنهشته‌های متنوع و متفاوتی هستند: استلاگمیت [چکیده سنگ، ستونی از رسوبات که از پایین به بالا آمده]، استلاگتیت [چکه‌سنگ، ستونی رسوبی آویزان از سقف غار]، ریم‌استون [رسوبات پله‌ای که شبیه سدی سنگی می‌شوند]، مون‌میلک [ماه‌شیر، رسوبی سفید و خامه‌مانند] و گل غار [خوشه‌های گل‌مانند رسوبی].
همانطور که موسی شمسایی تأکید می‌کند، این غارها یک زیست‌بوم یکه جانوری را تشکیل داده اند و زیستگاه موقت و دائم سمندر، ماهی‌کور، خفاش، پلنگ، خرس، حشرات، بند‌پایان، و گونه‌هایی از قارچ‌ها و باکتری‌ها هستند.
غارها به دلیل جدا ماندن از طبیعت بیرون همچنین آرشیوی از شرایط زیستی میلیون‌ها سال گذشته بر زمین هستند.