نعیمه دوستدار − سومین سالگرد جنبش اعتراضی مردم ایران که به دنبال جنجال بر سر دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری شکل گرفت، هرچند در فضای داخلی ایران به دلیل محدودیت رسانه‌ها و سرکوب سنگین حکومت مجالی برای گرامیداشت نداشت، در خارج از ایران به شکل‌های مختلف برگزار شد. 

از ایرانیانی که در فضاهای مجازی با به اشتراک گذاشتن عکس‌ها و خاطرات‌شان از آن یاد کردند تا رسانه‌های فارسی زبان که برنامه‌هایی درباره آن تهیه کردند و تشکل‌های بزرگ و کوچکی که فراخوان دادند و نشست و تجمع برپا کردند، همه کوشیدند تا فرصتی برای جلب توجه افکار عمومی به این جریان فراهم کنند. برخی از این تلاش‌ها به یاد‌‌آوری رنج خانواده‌های زندانیان سیاسی و کشته‌شدگان و آسیب‌دیدگان اختصاص داشت و بخشی به نقد و تحلیل شرایط گذشته و پیش رو. در چنین روزهایی، بیشتر برنامه‌ها و مراسم مربوط به جنبش سبز یا در حال برگزاری است یا به پایان رسیده است. اندک برنامه‌هایی هم هستند که در روزهای آینده برگزار خواهند شد. به همین بهانه، نگاهی داشته‌ایم به سالگرد جنبش سبز در خارج از ایران.

 
 همبستگی با مردم ایران
 
در آستانه سومین سالگرد جنبش سبز در ایران، بیانیه شورای هماهنگی راه سبز امید که روز جمعه ۱۹ خرداد منتشر شد، شاید خبرسازترین بیانیه در زمینه برگزاری مراسم در داخل ایران بود که واکنش‌های گوناگونی را برانگیخت و اظهار نظرهای متفاوتی درباره آن ارائه شد. این بیانیه به عنوان فراخوانی از خارج ایران، برای داخل ایران، پرسش‌هایی درباره نقش و جایگاه تشکل‌های خارج کشور در برنامه‌ریزی برای مردم داخل کشور و میزان اعتبار و جایگاه آنان ایجاد کرد.
 
شورای هماهنگی راه سبز امید با صدور این بیانیه از مردم خواست بین ساعت ۷ تا ۹ شب پنج‌شنبه ۲۵ خرداد، در اماکن عمومی و به‌خصوص پارک‌های اصلی شهرها تجمع اعتراضی “سکوت” برگزار کنند؛ خواسته‌ای که هرچند استقبال پرشوری از آن نشد، اما نیروهای امنیتی و ضدشورش را واداشت که بار دیگر در خیابان‌های تهران مستقر شوند.
 
این شورا که خود را تشکلی اصلاح‌طلب می‌داند، در بیانیه خود تاکید کرده که جنبش سبز “یک جنبش است و نه یک حزب” و افزوده که بنابراین “انتظار شکل‌گیری تشکیلات و سازماندهی هرمی که در اغلب احزاب به کار گرفته می‌شود، برای ساماندهی تشکیلاتی جنبش نابه‌جاست.”
 
در میان ایرانیان ساکن کشورهای اروپایی و آمریکایی اما سالگرد جنبش سبز نمود عینی‌تری داشت. گروهی از ایرانیان مقیم تورنتو، روز ۱۰ ژوئن، ۲۱ خرداد، در خیابان‌های تورنتو یک راهپیمایی را سازمان دادند. دفاع از زندانیان سیاسی و حقوق بشر در ایران و سومین سالگرد جنبش سبز محورهای اصلی برگزاری این راهپیمایی بودند. این برنامه را سازمان عفو بین‌الملل در مقابل موزه رویال انتاریو برگزار کرد. در این راهپیمایی، تعدادی از اعضا و حامیان عفو بین‌الملل به صورت نمادین ماسک‌های سکوت بر دهان زدند و پلاکاردهایی را در رابطه با نقض حقوق بشر و زندانیان سیاسی در دست گرفتند و توجه عابران را به خود جلب کردند. شرکت‌کنندگان در این راهپیمایی به زبان انگلیسی شعارهایی با مضمون آزادی زندانیان سیاسی، دموکراسی برای ایران و آزادی برای ایران سر دادند.
 
راهپیمایی سالگرد تظاهرات مردمی پس از ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ در ایران و با پیام  اعتراض به نقض حقوق بشر در ایران؛ روز ۲۱ خرداد در شهر تورونتو 
امضای کارت پستال‌هایی برای نسرین ستوده، سعید ملک‌پور، حمید قاسمی‌شال، سعید متین‌پور و دیگر زندانیان سیاسی ایران از سوی عابران از دیگر برنامه‌های این سازمان بود. قرار است این کارت‌ها برای این زندانیان به ایران پست شوند.
 
همچنین طومارهایی به رهگذران داده شد تا در حمایت از زندانیان سیاسی آنها را امضا کنند. بعد‌از‌ظهر همان روز، گروه‌های “اتحاد برای پیشبرد سکولار دموکراسی در ایران ـ تورنتو” و “کمیته همبستگی با مردم ایران”، مقابل موزه رویال انتاریو تجمعی برگزار کردند و پس از اجرای یک نمایش خیابانی توسط گلوریا یزدانی، به سوی میدان دانداس راهپیمایی کردند.
 
در برنامه دیگری در کلن آلمان برای بزرگداشت سومین سالگرد آغاز جنبش سبز که ۲۱ خرداد برگزار شد، یاد عزت‌الله سحابی، هاله سحابی، و هدی صابر گرامی داشته شد و نوشابه امیری، بهروز خلیق، بیژن حکمت، تقی رحمانی، محمد صادقی، فرزانه عظیمی، حسن فرشتیان، علی مزروعی، خدیجه مقدم و عمار ملکی سخنرانی کردند. این مراسم که توسط حامیان جنبش سبز برگزار شده بود در دو بخش اجرا شد و در آن فیلم روزهای سبز حنا مخلباف نیز به نمایش در‌آمد.
 
گروهی از فعالان ایرانی مقیم فرانسه نیز با صدور فراخوانی، از عموم ایرانیان و فعالان خواستند در میدان “آزادی‌ها و حقوق بشر” (تروکادرو) جمع شوند. تشکلی با نام “کمیته مستقل ضد سرکوب شهروندان ایرانی”، در پاسخ به فراخوان شبکه سراسری “همبستگی برای حقوق بشر در ایران” نیز اعلام کرده است که برای تبدیل هفته آخر خرداد به هفته همبستگی با مبارزات مردم ایران، روز یکشنبه ۱۷ ژوئن، ۲۸ خرداد، در میدان آزادی‌ها و حقوق بشر (تروکادرو) پاریس یک گردهمایی اعتراضی برگزار می‌کند.
 
در این مراسم، عبدالکریم لاهیجی، نایب رئیس فدراسیون جوامع حقوق بشر، سوده راد، کنشگر حقوق زنان، آیدا قجر، روزنامه‌نگار، رضا علیجانی، کنشگر سیاسی و رسول آذرنوش، کنشگر سیاسی حضور خواهند داشت. برگزارکنندگان در بیانیه فراخوان این برنامه نوشته‌اند: “همبستگی برای حقوق بشر در ایران، از تمام آزادیخواهان و نهادهای حقوق بشری دعوت می‌کند با برگزاری مراسم گوناگون، صدای اعتراض هموطنان ما را به گوش جهانیان برسانند. هم اکنون صدها تن از بهترین فرزندان ایران با اتهام‌های پوچ و بی‌اساس در زندان‌های جمهوری اسلامی اسیرند. بسیاری از آنان با شکنجه‌های روحی و جسمی و انواع بیماری‌ها دست به گریبانند. ما از تمام آزادیخواهان، نهادهای حقوق بشری و دولت‌های دموکراتیک خواستاریم در همبستگی با مبارزه مردم ایران برای آزادی و دمکراسی و با تاکید بر آزادی بی‌قید و شرط تمام زندانیان سیاسی-‌عقیدتی، به ویژه زندانیان بیمار، همراه و هم‌دوش ما باشند.”
 
گروهی از فعالان و حامیان جنبش سبز در برلین آلمان، هم مراسمی را برگزار کردند. در این مراسم که روز شنبه ۲۰ خرداد ماه ۹ ژوئن برگزار شد، رضا علیجانی، فعال ملی – مذهبی سخنرانی کرد و جلسه پرسش و پاسخی نیز برگزار شد.
 
روز ٢٢ خرداد ماه کمیته همبستگی برای ایران در فرانکفورت آلمان هم برنامه‌ای برگزار کرد. در این برنامه، تقی رحمانی، زندانی سیاسی سابق و همسر نرگس محمدی، فعال حقوق بشر، به‌عنوان سخنران حضور داشت و پس از این سخنرانی، با برگزاری یک برنامه‌ پرسش و پاسخ، گفت‌وگو درباره مشاهدات امروز و ارزیابی آینده‌ جنبش آزادیخواهانه‌ مردم ایران برگزار شد.
 
با گذشتن از روزهای سالگرد ۲۲ خرداد اما برنامه‌های پیش‌بینی شده برای آن پایان نیافته‌اند و قرار است برنامه‌های دیگری هم در روزهای آینده برگزار شود. از جمله این برنامه‌ها، میزگرد “جامعه مدنی ایران، سه سال پس از آغاز جنبش سبز” است که سوم تیر ماه در کلن آلمان برگزار خواهد شد و موضوع آن ادامه بحث و گفت وگوها در مورد شرایط و چشم‌انداز جنبش اجتماعی-‌مدنی مردم ایران است.
 
برگزار کنندگان این برنامه اعلام کرده‌اند که این میزگرد با حضور منصوره شجاعی، پژوهش‌گر و فعال جنبش زنان، سهراب رزاقی، پژوهش‌گر و فعال مدنی و کاظم کردوانی، جامعه‌شناس، برگزار خواهد شد.
 
بیانیه‌ها و پیام‌ها در سالگرد تولد جنبش
 
به جز برنامه‌های مختلفی که به مناسبت سالگرد جنبش سبز در خارج از ایران برگزار شد، فعالان سیاسی هم در حرکت‌های مستقل پیام‌هایی را خطاب به مردم منتشر کردند. به عنوان نمونه، فرخ نگهدار، فعال سیاسی حامی این جنبش، در پیامی خواستار همگرایی نیروها و ادامه پیدا کردن مبارزات مسالمت‌آمیز شد. او در پیام خود نوشته است: “همیشه با پراکنده کردن مردم، با رو در رو کردن آنها با یکدیگر، با خودی و غیر‌خودی کردن شهروندان مقابله کرده‌ایم؛ امروز هم مقابله خواهیم کرد تا پیروزی. مردمی که با تاسیس جمهوری اسلامی ایران به دو گروه خودی و غیر خودی تقسیم شدند، جنبش سبز به آنها فرصت داد که این مرز را بشکنند و یکدیگر را شهروند بینند. جنبش سبز قشرهای مذهبی‌تر جامعه ما را با قشرهای مدرن‌تر جامعه ما پیوند داد. ما نمی‌خواهیم رهبران جنبش را در مقابل هم قرار دهیم؛ جنبش را دو پاره کنیم؛ خوب و بد کنیم. بگذار هر کس با گام‌های خود با جنبش ما همراه شود.”او همچنین نوشت: “ما معتقدیم ایران برای همه ایرانیان است. جنبش سبز نیاز به مقابله با هیچ نیرویی ندارد. امیدواریم چهارمین سال جنبش سبز سالی باشد که ما را یک گام بزرگ به آرزوی همیشگی‌مان -‌ساختن ایرانی بدون تبعیض، که در آن زن و مرد، هر دو به یک سان، حق داشته باشند، همه در آزادی به سر برند- نزدیک‌تر کند: ایرانی برای همه ایرانیان.”
 
علاوه بر رضا پهلوی که در پیامی بر حمایت خود از جنبش مردم ایران تاکید کرد، بیش از ۱۵۰ نفر از فعالان مطبوعاتی، دانشگاهی و سیاسی نیز با انتشار بیانیه‌ای به عوامل ظهور جنبش اعتراضی سبز اشاره کردند و با یادآوری اعتراضات مردمی پس از انتخابات ریاست جمهوری دور دهم، به حاکمیت هشدار دادند که: “نگاه داشتن رهبران جنبش سبز در حصر و سرکوب و زندان فعالان این جنبش، نخواهد توانست بر این حرکت گسترده غالب آید.”
 
آنها در این بیانیه خواستار آزادی زندانیان سیاسی، رهایی رهبران جنبش سبز از حصر، رفع ممنوعیت فعالیت احزاب، گشایش فضای مدنی و اجتماعی و احترام به حقوق بنیادین و قانونی شهروندان و فراهم شدن مقدمات تحقق خواست‌های ملت و برقراری همزیستی مسالمت‌آمیز و برخورداری از حقوق برابر همه ایرانیان شدند.
 
تصویر داخل متن: گردهمایی راهپیمایی برای حقوق بشر در ایران در شهر تورونتو؛ منبع: بهاره فوتوز.