حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران در سخنان آغاز به کار «کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی» به تندی از عربستان سعودی انتقاد کرد. این کنفرانس با هدف وحدت کشورهای اسلامی اما با استقبال چندانی از سوی آنها روبه‌رو نشده است.
روحانی که روز شنبه سوم آذر کنفرانس وحدت اسلامی را به عنوان رئیس آن افتتاح کرد، بخشی از سخنان خود را به انتقاد از عربستان، رقیب منطقه‌ای جمهوری اسلامی اختصاص داد:
«۴۵۰ میلیارد دلار هدیه دادند و بیش از یکصد میلیارد دلار اسلحه خریداری کردند تا آمریکا امنیت آنها را تضمین کند. در مقابل این اقدامات، کسانی که آنها را تاراج کردند صراحتاً گفتند شیر گاو شیرده را می‌فروشیم و می‌بریم و اگر نباشیم شما دو هفته امنیت نخواهید داشت. حداقل از ارباب خود بخواهید تا احترام ظاهری را حفظ کند و توهین‌های مستمر را از ارباب خود نپذیرید. شما چه نیازی به آمریکا دارید که منابع خود را به آنها هدیه می‌دهید؟»
او ادعا کرد ایران حاضر به دفاع از «منافع مردم عربستان در برابر تروریست‌ها و ابرقدرت‌ها»ست: «ما نمی‌خواهیم که ۴۵۰ میلیارد دلار بپردازید و شما را برادر خود می‌خوانیم.»
رئیس جمهوری اسلامی ایران ضمن اشاره به قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستان در کنسول‌گری سعودی در استانبول گفت که ریاض با مداخله نظامی در یمن «باعث شرم برای ما مسلمانان است».
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا حجم معاملات تسلیحاتی با عربستان را ۱۱۰ میلیارد دلار اعلام کرده است. این رقم نیز به چالش کشیده شده و اندیشکده‌ای آمریکایی گفته فقط قراردادهایی به ارزش ۱۵ میلیارد دلار با عربستان سعودی منعقد شده است.
با این حال ترامپ دست از حمایت از محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی که متهم اصلی در آمریت قتل خاشقجی است، برنمی‌دارد. او گفته است روابط با ریاض برای شغل‌آفرینی در آمریکا و مقابله با ایران ضروری است.
همزمان افزایش حساسیت جهان نسبت به کارنامه حقوق بشری ریاض پس از قتل خاشقجی، به گفته نماینده ویژه سازمان ملل برای صلح یمن، «توجه و انرژی بین‌المللی» جدیدی را متوجه جنگ در فقیرترین کشور خاورمیانه و دیگر نقطه تاریک کارنامه حقوق بشری عربستان کرده است.
- بیشتر بخوانید: مذاکرات صلح یمن در سوئد برگزار خواهد شد
وحدت علیه دشمن مشترک؟
روحانی پیش از این انتقادها از عربستان خواهان وحدت کشورهای اسلامی شده و گفته بود: «بی‌تردید اگر متحد شوید در برابر صهیونیست‌ها و آمریکایی‌ها به پیروزی خواهید رسید.»
او خواهان آن شده بود که همه مذهب‌های اسلامی باید یکدیگر را به رسمیت بشناسند و تفاوتی بین شیعه و سنی قائل نشوند.
ایران و عربستان به عنوان دو رقیب منطقه‌ای به تشدید اختلاف‌های فرقه‌ای بین شیعیان و سنی‌ها در خاورمیانه متهم هستند.
رئیس جمهوری اسلامی ایران در مراسم افتتاحیه کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی دشمنان کشورهای مسلمان را «غرب و در رأس آن آمریکا» خواند و اسرائیل را «غده سرطانی» توصیف کرد و گفت کشورهای اسلامی دو راه بیشتر ندارند: یا «در برابر غرب و آمریکا سر تسلیم فرود بیاوریم» یا «دست از پیامبر و قرآن و اسلام دست برنداریم».
پس از آنکه ترامپ بیت‌المقدس (اورشلیم) را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت، کشورهای اسلامی معترض شدند. این اعتراض‌ها اما مانع نزدیکی برخی از آنها، از جمله عربستان و بحرین به اسرائیل و ایالات متحده برای مقابله با ایران نشد.
انزوای ایران در عصر ناتوی عربی
هر چند روحانی برای چندمین بار خواهان اتحاد کشورهای اسلامی در برابر غرب و اسرائیل شد، کنفرانس وحدت اسلامی با استقبال کم‌رنگی از سوی آن کشورها روبه‌رو شده است.
از افغانستان حامد کرزای، رئیس‌جمهوری سابق حضور داشت. از عراق نیز نوری المالکی، نخست‌وزیر اسبق. حزب‌الله لبنان و گروه فلسطینی حماس هم نمایندگانی فرستاده‌اند. از تونس نیز تنها وزیر سابق امور دینی در کنفرانس حاضر شده است.
ایران با تلاش‌های آمریکا و عربستان و اسرائیل هر چه بیشتر در منطقه منزوی شده. اسرائیل با کشورهای عربی روابط نزدیک‌تری برقرار کرده و به دنبال «خاورمیانه‌ای جدید» است. آمریکا نیز در حال تشکیل «اتحاد استراتژیک خاورمیانه» (MESA) است و نیرویی نظامی به اسم «ناتوی عربی» تشکیل داده است.
ناتوی عربی یکی از مهم‌ترین بخش‌های استراتژی مشترک آمریکا و متحدانش در خاورمیانه برای مقابله با به گفته آنها «تهدید ایران» است. نخستین مانور این نیروی نظامی در مصر برگزار شد.
به جز کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، مصر و اردن نیز بخشی از اتحاد استراتژیک خاورمیانه محسوب می‌شوند.
ایالات متحده از پنجم نوامبر آخرین دور تحریم‌ها علیه ایران را با موافقت کشورهای اسلامی همچون عربستان، امارات متحده عربی و بحرین آغاز کرده است.