پژوهشی تازه فرضیه قدیمی که بیماری پارکینسون به دستگاه گوارشی مرتبط است را سنجیده و نشان می‌دهد که آغاز بیماری پارکینسون ممکن است به انتقال توده‌هایی یپروتئینی از دستگاه گوارشی و به طور خاص از آپاندیس به مغز مرتبط باشد.
ویویان لبره و تیمش در موسسه تحقیقاتی “ون اندل” در ایالت میشیگان آمریکا با بررسی پرونده پزشکی نزدیک به دو میلیون بیمار متوجه شده‌اند که بیمارانی که آپاندیس‌شان را با جراحی برداشته‌اند، نزدیک به ۲۰ درصد کمتر از بقیه بیماران به بیماری پارکینسون مبتلا شدند.
این تیم خبر انتشار پژوهش‌شان را با عنوان “آپاندیس به پروتئین سمی پارکینسون مرتبط است” (Appendix linked to toxic Parkinson’s protein) در تاریخ ۲۰ نوامبر در رسانه خبری مؤسسه ملی سلامت ایالات متحده آمریکا مشهور به NIH منتشر کردند.
پارکینسون چه ربطی به آپاندیس دارد؟
بیماری پارکینسون یک اختلال حرکتی پیش‌رونده در سیستم عصبی است که به صورت تحلیل تدریجی حرکت و تعادل در بدن نمود پیدا می‌کند. علائم معمولا در طول زمان بدتر می‌شوند. مکانیسم دقیق شروع بیماری پارکینسون در بدن مشخص نیست. بیماری سویه وراثتی دارد و با دستگاه گوارش هم ارتباط دارد اما مکانیسم این ارتباط هم هنوز مشخص نیست. فرض این است که سیستم عصبی پروتئین‌هایی سمی را از عصب‌های گوارشی به عصب‌های مغزی منتقل می‌کند.
در سلول‌های عصبی مغز افراد مبتلا به پارکینسون، یک گروه از پروتئین‌ها با نام آلفا-سینوکلئین‌ها (Alpha-Synuclein) تجمع کرده و با ایجاد توده‌هایی پروتئینی موجب از بین رفتن این سلول‌ها می‌شوند. پژوهش‌های سابق بر این نشان داده‌اند که پروتئین آلفا-سینوکلئین در دستگاه گوارشی انسان هم وجود دارند.
لبره و تیمش اطلاعات مندرج در پرونده‌های پزشکی ۱.۷ میلیون نفر بیمار را از حال حاضر تا ۵۲ سال گذشته بررسی کردند. آنها پشینه بهداشتی ۵۲ساله هر بیمار را در رابطه با بیماری پارکینسون و بیماری‌های گوارشی به ویژه ارتباط آن با آپاندیس بررسی کردند.ردیابی‌های تیم پژوهشی با تمرکز بر ارتباط آپاندیس و آغاز بیماری پارکینسون در هر بیمار، نشان داد که بیمارانی که آپاندیس‌شان را در سنین کم با جراحی برداشته‌اند، ۱۹.۳ درصد کمتر از بقیه بیماران به بیماری پارکینسون مبتلا شدند.
پژوهش این تیم در این مقیاس بزرگ آماری در میان ۱.۷ میلیون بیمار، نشان می‌دهد که آپاندیس می‌تواند در ایجاد بیماری پارکینسون نقش داشته باشد. اما این رابطه علت و معلولی و خطی نیست. ۱۹.۳ درصد رقم قابل توجهی است اما افرادی که آپاندیس‌شان را از طریق جراحی بر می‌دارند باز هم ممکن است که به بیماری پارکیسنون دچار شوند. ارتباط بیماری پارکینسون به آپاندیس تنها یکی وجه از معمایی چند وجهی‌ست. معمایی که ویویان لبره و تیمش مایل هستند که بیشتر بررسی کنند.
مهم ترین پرسش این است که آپاندیس در دستگاه گوارشی دقیقا چه ارتباطی به بیماری پارکینسون دارد که اختلالی مغزی‌ست؟
مقایسه آپاندیس بیماران مبتلا به پارکینسون با افراد سالم
ویویان لبره و تیمش برای اینکه متوجه شوند آپاندیس چه ربطی به بیماری‌ای مغزی دارد، آپاندیس افراد سالم و افراد مبتلا به بیماری پارکینسون را مقایسه کردند. آنها متوجه شدند که گونه‌ای غیرعادی از تجمع توده‌ای پروتئین آلفا-سینوکلئین هم در آپاندیس افراد سالم و هم در آپاندیس افراد مبتلا به پارکینسون وجود دارد.
آلفا-سینوکلئین‌ها در همه دستگاه گوارشی پیدا می‌شوند. اما تجمع و توده‌ای شدن غیرعادی آنها کنار هم در سلول‌های مغزی است که در بیماری هایی مانند آلزایمر و پارکینسون مشکل‌زا می‌شود. آلفا-سینوکلئین‌ها با تشکیل توده‌هایی سمی در درون سلول‌های عصبی موجب مرگ آنها و ایجاد مشکلات حرکتی/تعادلی در بیماری پارکینسون می‌شوند.
اما اگر هم آپاندیس افراد سالم و هم آپاندیس افراد مبتلا به پارکینسون گونه سمی و توده‌ای آلفا-سینوکلئین‌ها را دارد، پس تفاوت بدن بیمار و غیر بیمار در چیست؟
پروتئین‌های آلفا-سینوکلئین‌ها چه ربطی به پارکیسنون دارند؟
آلفا-سینوکلئین گروهی پروتئینی هستند که در تمامی سلول‌های عصبی یافت می‌شود. آلفا-سینوکلئین‌ها در مکانیسم آزادشدن نوروترنسمیترها یا مواد شیمیایی پیام‌رسان ارتباطی بین سلول‌های عصبی، نقش ایفا می‌کنند.
آلفا-سینوکلئین‌ها در بیماری‌های مانند پارکینسون – و همچنین آلزایمر- به یکدیگر می‌چسبند و توده‌هایی تشکیل می‌دهند که در مغز افراد سالم دیده نمی‌شود. اما همین توده در آپاندیس افراد سالم دیده می‌شود. این توده‌های غیرعادی تشکیل‌شده از آلفا-سینوکلئین‌ها را فیبریل‌های آمیلوئیدی نامگذاری کرده‌اند که در بیماران پارکینسونی در داخل سلول‌های عصبی توده‌ای به نام اجسام لوی (Lewy Bodies) را ایجاد می‌کنند و موجب مرگ سلول‌های عصبی تولید کننده دوپامین – نوعی پیام‌رسان شیمیایی در مغز – می‌شوند.
دوپامین در مغز نقش پیام‌رسان عصبی را دارد. در مغز، چندین مسیر دوپامینی وجود دارد که مسیرهای دوپامینرژک نامیده می‌شوند که این مسیرها در تنظیم دستگاه حرکتی نقش دارند. از بین رفتن سلول‌های عصبی درگیر در مسیر دوپامینرژیک، عدم تعادل حرکتی در پارکینسون را ایجاد می‌کند.
نتیجه پژوهش ویویان لبره و تیمش نشان می‌دهد که فرم توده‌ای‌شکل و بیماری‌زای پروتئین‌های آلفا-سینوکلئین که در ادبیات پزشکی با نام اجسام لوی مشهور هستند، هم در آپاندیس داوطلبان سالم و هم دواطلبان مبتلا به پارکینسون هست. پس آیا این این نشان می‌دهد که آپاندیس ممکن است مخزنی برای فرم بیماری‌زای پروتئین‌های آلفا-سینوکلئین باشد و در پیشرفت بیماری پارکینسون دخالت داشته باشد؟
پاسخ به این پرسش‌ها را پژوهش‌های بعدی نشان خواهند داد. فعلا آنچه که مشخص است این است: وجود ترکیب بیماری‌زای پروتئین‌های آلفا-سینوکلئین در آپاندیس افراد سالم یا مبتلا به پارکینسون موجب مرگ سلول‌های موجود در دستگاه گوارش نمی‌شود اما وجود همین ترکیب در میان سلول‌های مغز موجب مرگ سلول‌های مغزی و عصبی می‌شود.
پژوهش‌های دیگر، اجسام لوی و شکل و بیماری‌زای توده پروتئین‌های آلفا-سینوکلئین را در روده و معده بیماران پارکینسونی هم یافته‌اند. لبره و تیمش این فرضیه را مطرح می‌کنند که عصب واگ که عصبی است که اندام‌های داخلی از جمله دستگاه گوارشی را به مغز متصل می‌کند، در انتقال شکل بیماری‌زای توده پروتئین‌های آلفا-سینوکلئین به مغز از عصب‌های گوارشی نقشی ایفا کند. عصب واگ تنها اتصال فیزیکی سلول‌های مغزی به سلول‌های عصبی دستگاه گوارشی است.
آپاندیس، برخلاف باور عمومی، زائده‌ای کوچک و به درد نخور نیست و نقش عمده‌ای در سیستم ایمنی بدن دارد. آپاندیس یک بافت منشعب از روده بزرگ و دستگاه گوارشی است که درگیر ایجاد باکتری‌های مفید برای دستگاه گوارشی، سلوس‌های دفاعی و آنتی‌ژن‌ها در برابر میکروب هاست. تولیدات ایمنی آپاندیس به واسطه عصب واگ به مغز هم دسترسی دارند و شاید این راهی است که اجسام لوی از طریق آن از دستگاه گوارشی به مغز منتقل می‌شوند – جایی که دیگر توده‌های بیماری‌زا هستند و موجب مرگ سلول‌های مغزی می‌شوند.
در حال حاضر حدود ۱۰ میلیون نفر در سراسر جهان با بیماری پارکینسون زندگی می‌کنند و در ایالات متحده آمریکا، هر سال ۶۰ هزار نفر به این تعداد افزوده می‌شوند.