پنج‌شنبه ۲۴ مه / ۳ خرداد، بلافاصله بعد از آنکه خبر رسید کره شمالی سایت آزمایش هسته‌ای خود، «پونگ‌گیه‌ری» را تخریب کرده، دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا در یک نامه‌ای به دفتر رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، دیدار رسمی رهبران کشور در ۱۲ ژوئن را لغو کرد. ترامپ در این نامه از لحن خصومت‌آمیز کیم جونگ اون نسبت به آمریکا انتقاد کرده اما اظهار امیدواری کرده بود که آن‌ها روزی بتوانند با هم دیدار کنند. کره شمالی هم در پاسخ بیانیه‌ای صادر کرده و از به هم خوردن قرار ملاقات کیم جونگ اون و دونالد ترامپ ابراز “تاسف بسیار” کرده است. در این بیانیه کره شمالی اظهار امیدواری کرده که زمانی این دیدار انجام شود. اختلاف بر سر چیست؟ چه شد که این دیدار به هم خورد و آیا چنین دیداری هرگز میسر خواهد شد؟
درگیری‌های دو کشور در مورد دیدار ۱۲ ژوئن به هفته گذشته و زمانی باز می‌گردد که جان بولتون، مشاور امنیت ملی ایالات متحده گفت کشورش به دنبال خلع سلاح کامل کره شمالی از هر نوع سلاح هسته‌ای است.
همان‌طور که، نیکلاس کریستف تحلیلگر “نیویورک تایمز” می‌گوید حرف‌های بولتون برای کره شمالی سنگین بود به‌ویژه که او اعلام کرد که آمریکا برای کره شمالی به دنبال مدل لیبی است. همین حرف‌ها را سپس مایک پنس، معاون رییس‌جمهوری آمریکا در برنامه‌ای در “فاکس نیوز” تکرار کرد.
به گفته کریستف هنگامی‌که شما برای حل بحران بین دو کره به مدلی ارجاع می‌دهید که رهبر آن معمر قذافی توسط مردم کشورش کشته شد، این به مذاق رهبر کره شمالی خوش نخواهد آمد. از این رو بود که از هفته گذشته تنش‌ها بین مقامات آمریکا و کره شمالی شدت گرفت و رهبر و دیگر مقام‌های سیاسی کره شمالی به صحبت‌های بولتون و پنس، با شدت لحن پاسخ داد. از جمله معاون وزیر خارجه کره شمالی، چیو لون سو که مایک پنس را «احمق و نادان» خواند.
کریستف که مسائل کره شمالی را پوشش می‌دهد می‌گوید در آخرین دیدارش از کره شمالی در ماه سپتامبر مقامات آن کشور، «تجربه لیبی را به عنوان یکی از دلایل‌شان برای تداوم نگهداری از تسلیحات هسته‌ای مطرح کردند.»
پس از درگیری‌های هفته گذشته، کره شمالی به طور رسمی اعلام کرد که خلع سلاح هسته‌ای را به هیچ وجه قبول نخواهد کرد. مطالبه‌ای که دونالد ترامپ به آن دلبسته بود و حتی امیدوار بود به خاطر آن نوبل صلح را هم دریافت کند.
آن‌چنان که زک بیوشامپ برای سایت “واکس” می‌نویسد «واقعیت این است که ایالات متحده و کره شمالی از نتایج مذاکرات انتظارهای متناقضی دارند. ایالات متحده می‌خواهد که کره شمالی را خلع سلاح کند و کره شمالی خواستار به رسمیت شناخته شدن به عنوان یک قدرت هسته‌ای قانونی است.»
اگر این دو کشور این‌قدر انتظارات دور از انتظاری از هم دارند پس چطور کار به مذاکره کشید؟
نقش مهم کره جنوبی
رابرت کلی، استاد دانشگاه و متخصص روابط کره شمالی و جنوبی در حساب توییتر خود به نقش رییس‌جمهوری کره جنوبی، مون جه این، در شکل دادن مذاکرات بین آمریکا و کره شمالی پرداخته است. او می‌گوید که رییس‌جمهوری چپ‌گرای کره جنوبی، در ماه مه سال گذشته، زمانی که ترامپ در حال تهدید کره شمالی به جنگ بود، دست به ابتکاری زد و تلاش هماهنگی را برای میسر شدن مذاکرات سیاسی بین ترامپ و کیم جونگ اون انجام داد. اما بخشی از استراتژی کره جنوبی این بود که «کره شمالی را زیاد از حد متمایل به مذاکره» نشان دهد.
به گفته این پژوهشگر روابط کره شمالی و جنوبی، مون جه این به احتمال زیاد از ترس بازگشت ترامپ به تهدیدات جنگی سال گذشته این موضوع را که کره شمالی به هیچ وجه خیال ندارد خلع سلاح هسته‌ای شود، لاپوشانی کرده و یا با توجیه به کابینه ترامپ ارائه داده است. و از طرفی وعده‌هایی مانند اینکه ترامپ مستحق جایزه صلح نوبل است را بزرگ‌نمایی کرده است.
مشکل اما اینجاست مون جه این هرگز نمی‌تواند این واقعیت را تغییر دهد که ایالات متحده و کره شمالی قصد دارند منافع متفاوتی از این مذاکرات به دست آورند. به ویژه که دونالد ترامپ با خارج شدن از توافق هسته‌ای با ایران با عنوان اینکه توافق بدی بوده، هرگز تن به یک توافق بدتر از برجام نخواهد داد.
مشکل مون جه این در کره جنوبی یک مشکل داخلی هم هست. مردم کره جنوبی ۱۳ ژوئن به پای صندوق‌های رای خواهند رفت و شکست نشست ۱۲ ژوئن در رای حزب او که تا پیش از آن محبوبیت ۷۵ درصدی داشت، تاثیر خواهد گذاشت.
آیا این پایان ماجرای مذاکرات است؟
هم رهبر کره شمالی و هم دونالد ترامپ ابراز امیدواری کرده‌اند که مذاکرات آمریکا و کره شمالی از بین نرود.
در واقع، اگر لغو دیدار ۱۲ ژوئن منجر به مذاکرات تیم‌های از وزارت خارجه آمریکا و کره شمالی شود، این به معنای یک پیشرفت خواهد بود.
چنانچه نیکلاس کریستف می‌نویسد اشتباه ترامپ این بود که این مذاکرات را با ایجاد یک تیم مذاکره‌کننده از وزارت خارجه آغاز نکرد. خطر شروع یک روند دیپلماتیک با یک جلسه چهره به چهره با مقامات در سطوح بالا این است که اگر این نشست‌ها شکست بخورد، مذاکرات هم شکست می‌خورد. اما آغاز مذاکرات با یک تیم مذاکره‌کننده این فرصت را به کشور آمریکا می‌دهد که در سطوح پایین‌تر مطالبات را شکل دهد و به تدریج به سطوح بالاتری برای مذاکرات دست یابد.
با اینکه شرایط فعلی مانند مه سال ۲۰۱۷ نیست اما خطر درگیری نظامی را از پیش از لغو نشست ۱۲ ژوئن بیشتر کرده است.
جول ویت متخصص کره شمالی از مرکز استیزون که با “ان‌پی‌آر” گفت‌وگو کرده است با کریستف موافق است و می‌گوید که کابینه ترامپ این مذاکرات را بد مدیریت کرده است.
ویت می‌گوید حتی با وجود اینکه ترامپ لحن قدرتمندانه‌ای را در رابطه با لغو این نشست گرفته است، اما در واقع بد مدیریت کردن این مذاکرات، آمریکا را در موضع ضعف قرار داده است: «با لغو این نشست ایالات متحده خود را منزوی کرده و روس‌ها، چینی‌ها و حتی کره جنوبی‌ها از ما ناراحتند.»
با این حال ویت معتقد است که امید از بین نرفته و اینکه کره شمالی درست در زمانی که ترامپ نشست ۱۲ ژوئن را لغو کرد، یک سایت آزمایش هسته‌ای را تخریب کرد نشان می‌دهد که گام‌های مهمی برداشته شده است: «این گام مهمی بود. گام بعدی این است که اطمینان حاصل شود که سایت دوباره استفاده نشود و اکنون ما این فرصت را نداریم.»
کریستف اما می‌گوید که اگر اتفاق عجیبی نیافتند، به عنوان مثال کره شمالی آزمایش‌های هسته‌ای را مجدد از سر نگیرد، در همین دوره تنش‌زدایی از روابط کره شمالی و آمریکا، اتفاق‌های خوبی برای کره شمالی افتاده است: اینکه این کشور ارتباط خوبی با چین برقرار کرده است، مذاکرات در مورد تبادلات اقتصادی با کره جنوبی را هم آغاز کرده و تصویر مخوف خود را در اذهان بین‌المللی تعدیل کرده است.
از این به بعد ماجرا اما به شکل‌گیری منطقی مطالبات آمریکا و کره شمالی در مذاکرات در سطوح پایین‌تر ربط پیدا می‌کند. اگر این مذاکرات شکل بگیرند و روند خود را طی کنند، می‌توان به تنش کمتر بین دو کشور امیدوار بود. در غیر این صورت تنش‌ها باز به مانند سال گذشته ممکن است افزایش یابد.