مایک پمپئو، رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) گزینه فعلی ریاست وزارت خارجه دونالد ترامپ به مانند وزیر قبلی، رکس تیلرسون تجربه کمی در حوزه سیاست خارجی و روابط دیپلماتیک دارد اما او حداقل در مورد توافق هسته‌ای با ایران (برجام) با ترامپ هم‌رأی است و این یکی از دلایل انتخاب اوست.
با این حال، موضع ضد برجام او ممکن است هنگام بررسی صلاحیت در مجلس سنا موجب واکنش سخت‌گیرانه ۴۷ دمکرات این مجلس شود که پمپئو به رأی آنها نیاز دارد.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، روز سه شنبه ۱۳ مارس/ ۲۲ اسفند به خبرنگاران گفت اختلاف با تیلرسون در حوزه‌های کلیدی سیاست خارجی مانند ادامه برجام و مفاد توافق هسته‌ای از دلایل اصلی برکناری وزیر خارجه و دلیل انتصاب پمپئو به این مسند است.
رئیس‌جمهوری آمریکا در رابطه با تغییرات در کابینه‌اش به خبرنگاران گفت: «من درواقع رابطه خوبی با رکس داشتم. اما واقعاً [مشکل] یک ذهنیت متفاوت، تفکر متفاوت بود. وقتی به توافق با ایران نگاه می‌کنید، به نظر من وحشتناک است. حدس می‌زنم او تصور می‌کرد که این توافق خوب است. بنابراین ما واقعاً مثل هم فکر نمی‌کردیم. با مایک پمپئو، فرآیند فکر کردنمان مشابه است. فکر می‌کنم [با مایک پمپئو] خیلی خوب پیش رود.»
پیشینه سیاسی مایک پمپئو
مایک پمپئو، ۵۴ ساله در سال ۲۰۱۰ با جنبش نئومحافظه کار «تی پارتی» که در حزب جمهوری‌خواه شکل گرفت همراه شده و نامزد مجلس نمایندگان شد. در انتخابات کنگره او موفق شد رقیب دمکرات را شکست دهد و کرسی نمایندگی مردم ایالت کانزاس را به دست آورد.
با روی کار آمدن دونالد ترامپ، پمپئو به ریاست سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) منصوب شد. در ۱۴ ماه گذشته او هر روز گزارش روزانه سازمان‌های امنیتی آمریکا را به دفتر رئیس‌جمهوری فرستاده و در بسیاری از روزها خودش به کاخ سفید رفته تا با ترامپ دیدار کند و گزارش روزانه را ارائه دهد. در این گزارش‌های روزانه، پمپئو فرصت این را داشته است که بیشتر از سایر کابینه در مورد مسائل امنیتی بین‌المللی اظهارنظر کند و رئیس‌جمهوری آمریکا با مواضع او آشناست.
پمپئو در کارزارهای انتخاباتی‌اش حمایت برادران کوک از شرکت نفتی «صنایع کوک» را به همراه داشته که از حامیان مالی اصلی حزب جمهوری‌خواه هستند. به گزارش «تینک پروگرس» در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ مایک پمپئو ۹۰۰ هزار دلار کمک مالی از برادران کوک، شرکت‌های نفتی‌شان یا سازمان‌های نزدیک به آنها دریافت کرده است.
پمپئو در دانشگاه نظامی وست پوینت، مهندسی مکانیک خوانده و سپس تحصیلات خود را در دانشگاه هاروارد و در رشته حقوق تکمیل کرده است. او از پیروان کلیسای پروتستان انجیلی است و روزهای یکشنبه در کلیسا به دانش آموزان انجیل درس می‌دهد.
موضع مایک پمپئو در برابر جمهوری اسلامی
مایک پمپئو زمانی که در کنگره قانون‌گذار بود ازجمله نمایندگانی بود که به‌طور مدام با مذاکرات هسته‌ای آمریکا و گروه ۵+۱ با ایران مخالفت می‌کرد. او گزینه حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران را رویکرد بهتری نسبت به مذاکرات می‌دانست. در سال ۲۰۱۴ در میزگردی به همراه تام کاتن – از دیگر قانون‌گذاران آمریکایی مخالف مذاکرات با ایران – پمپئو گفت: «با زیر دو هزار حمله می‌توان توان هسته‌ای ایران را نابود کرد. این کاری نیست که یک نیروی ائتلافی از پس آن برنیاید.»
پس از انتصاب به سازمان سیا هم، پمپئو موضع خود در برابر برجام را حفظ کرد. سال گذشته، در دورانی که رکس تیلرسون، ژنرال جیمز متیس (وزیر دفاع) و ژنرال هربرت مک‌مستر (مشاور امنیت ملی ایالات متحده آمریکا) همگی به ترامپ و کنگره آمریکا مشاوره می‌دادند که خروج یک‌جانبه از برجام به نفع آمریکا نیست، پمپئو به‌عنوان رئیس سیا تنها عضو ارشد کابینه ترامپ بود که از فسخ کامل قرارداد برجام حمایت کرد.
در ماه اکتبر ۲۰۱۷ زمانی که ترامپ در مورد ادامه وفاداری آمریکا به قرارداد برجام تصمیم می‌گرفت، پمپئو در مقام رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در «انجمن امنیت ملی» در تگزاس ایران را «بزرگ‌ترین کشور حامی تروریسم» خواند و گفت سپاه پاسداران «بی‌پرواتر و دریده‌تر» شده است.
پومپئو در این سخنرانی ایران را با گروه دولت اسلامی (داعش) مقایسه کرد و گفت: «وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران چماق‌های یک حکومت دین‌سالار و مستبد هستند و سپاه پاسداران تنها به رهبر ایران پاسخگوست. آنها طلایه‌داران یک امپراتوری مخرب هستند که در حال گسترش قدرت و نفوذ خود در سراسر خاورمیانه است.»
او همچنین در مقام رئیس سیا بارها ایران در را در رابطه با ژئوپولیتیک منطقه خاورمیانه و جنگ نیابتی با عربستان سعودی در یمن و حمایت از رژیم بشار اسد در سوریه، محکوم کرده و ایران را «عنصر بی‌ثبات کننده» در منطقه می‌داند. پیشنهاد پومپئو کماکان این بوده که سازمان‌های امنیتی آمریکا و وزارت خزانه‌داری باید نفوذ ایران را در منطقه با شناسایی و تحریم تجارت‌هایی که با سپاه پاسداران ارتباط دارند، دشوار کنند.
در سیا هم، پمپئو برنامه‌ای را به‌منظور تعقیب ارتباطات سپاه پاسداران از طریق عملیات اطلاعاتی تأیید و اجرایی کرده است.
آیا با آمدن پمپئو برجام پاره خواهد شد؟
بااینکه پمپئو در مقام رئیس سیا بارها خواستار فسخ قرارداد برجام توسط آمریکا شده است اما مشخص نیست که سیاست او در مقام وزیر خارجه چه خواهد بود. در مقام وزیر خارجه پمپئو باید به تحولات سیاست خارجی آمریکا در رابطه با کره شمالی هم بپردازد که رئیس‌جمهوری آمریکا جرقه آن را زده است.
در مورد تأثیر متقابل مذاکرات آمریکا و کره شمالی بر برجام، نظرات تحلیل‌گران متفاوت است. برخی گفته‌اند که با پاره کردن برجام دونالد ترامپ به کره شمالی نشان خواهد داد که پای یک قرارداد «بد» را امضاء نخواهد کرد. اما این استدلال هم وجود دارد که نشست دونالد ترامپ و کیم جونگ اون، وزیر خارجه جدید آمریکا را ناچار خواهد کرد که به تأثیر منفی پاره کردن برجام بر مذاکره با کره شمالی بیندیشد. اگر چنانچه آمریکا زیر معامله هسته‌ای با ایران بزند، وزارت خارجه آمریکا باید بتواند به کره شمالی بقبولاند که قرارداد احتمالی با این کشور را در دولت‌های بعدی حفظ خواهد کرد.
ارید لویتز از «مجله نیویورک» و رائول مارک گرشت، عضو ارشد «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» معتقدند که اگر ترامپ در ۱۲ ماه مه از برجام خارج شود این یک شکست سیاسی در مذاکرات با کره شمالی خواهد بود. تصمیم خروج از برجام به کره شمالی نشان خواهد داد که به ایالات متحده نمی‌تواند اعتماد کند.
بااین‌حال حتی اگر نقض قرارداد هسته‌ای با ایران هم تحت تأثیر مذاکرات باکره شمالی ممکن نشود، فشارهای دونالد ترامپ و کنگره آمریکا برای بازنگری در برخی مفاد این قرارداد و اعمال محدودیت‌ها به برنامه موشک‌های بالستیک سپاه پاسداران ادامه‌دار خواهد بود.
آیا مایک پمپئو رأی اعتماد خواهد آورد؟
باب کورکر، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا گفته است که کمیته او در ماه آوریل یک جلسه پرسش و پاسخ برای بررسی صلاحیت مایک پمپئو برگزار خواهد کرد که اولین سری از جلساتی است که به‌موجب آن سنای ایالات متحده آمریکا در مورد وزیر خارجه جدید تصمیم خواهد گرفت.
ائتلاف حامیان برجام در مجلس نمایندگان آمریکا که بیشتر نمایندگان دمکرات هستند بی‌کار نخواهند نشست و آنها چالش بزرگی برای کسب رأی اعتماد پمپئو هستند. آنها به‌احتمال زیاد در بخش پرسش و پاسخ از پمپئو خواهند خواست که برنامه خود برای برجام را اعلام کند. تأیید صلاحیت رئیس کنونی سنا به‌عنوان وزیر خارجه حتی از تیلرسون هم که نهایت با ۵۶ رأی مثبت و ۴۳ رأی منفی انتخاب شد، دشوارتر خواهد بود.
جمهوری‌خواهان در حال حاضر با ۵۱ کرسی، حزب اکثریت در مجلس سنا هستند و در مقابل آنها دمکرات‌ها با ۴۷ کرسی و مستقل‌ها با دو کرسی در مقام‌های بعدی هستند. سال گذشته پمپئو زمانی که به‌عنوان رئیس سیا پیشنهاد شد، رأی یکی از جمهوری‌خواهان را نداشت. راد پال، سناتور کنتاکی به دلیل نگرانی از حمایت احتمالی پومپئو از شکنجه به او رأی نداد و احتمال آن می‌رود که در این دور جدید از تعیین صلاحیت برای مسند ریاست وزارت خارجه باز به او رأی منفی دهد.
مجلس سنا پمپئو را برای مسند فعلی ریاست سیا با رأی ۶۶-۳۲ تأیید کرد. اما موضع‌گیری‌های او در مورد برجام و جنگ‌طلبی او در رابطه با ایران ممکن است مانع بزرگ‌تری برای کسب رأی مجلس سنا برای مسند ریاست وزارت خارجه باشد.
چه پمپئو رأی بیاورد و چه نیاورد، آنچه مسلم است این است که برکناری رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا و معرفی مایک پمپئو به‌عنوان جایگزین تیلرسون خبر خوبی برای جمهوری اسلامی ایران و توافق هسته‌ای (برجام) نیست. رفتن تیلرسون که از حامیان نگه‌داشتن توافق هسته‌ای با ایران بود، تغییر بزرگی در تیم سیاست خارجی و امنیت ملی ترامپ است که به‌موجب آن سیاست‌های کشور آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران تغییر خواهد کرد.
رکس تیلرسون قرار است تا ۳۱ مارس در مسند خود باقی بماند. او سپس تا زمانی که وزیر خارجه جدید رأی بیاورد، وزارت خارجه را به معاون خود واگذار می‌کند. اگر پمپئو رأی بیاورد، جینا هسپل، از افسران ارشد اطلاعاتی سیا، پس از رفتن پمپئو به وزارت خارجه، باید برای مقام ریاست سیا تأیید صلاحیت شود.
ترامپ و تیلرسون چندین ماه بود که رابطه پرتنشی داشتند و شایعه برکناری تیلرسون بارها مطرح‌شده بود. رئیس‌جمهوری آمریکا خبر اخراج تیلرسون را روز سه شنبه ۱۳ مارس / ۲۲ اسفند در حساب توئیتر خود اعلام کرد.
در همین زمینه
- رئیس جمهور آمریکا وزیر خارجه‌اش را برکنار کرد
- تیلرسون و اروپا: امیدهای بر باد رفته برای حفظ برجام
- ملاقات رهبران آمریکا و کره شمالی چه تأثیری بر سرنوشت برجام خواهد گذاشت؟
- حمایت فرمانده عملیات نظامی آمریکا در خاورمیانه از برجام
- نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی: برجام تفسیرپذیر نیست
- روحانی به لودریان: اگر برجام را به هم بزنید پشیمان می‌شوید