در چارچوب افزودن مکمل‌هایی به توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی، پیش از برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام در وین، پشت درهای بسته نشستی در پایتخت آلمان در سطح مسئولان و کارشناسان ارشد سه قدرت اروپایی و ایالات متحده آمریکا برگزار شد.

وزارت خارجه آلمان در برلین: یکی از اتاق‌های مذاکرات

پنجشنبه ۱۵ مارس/۲۴ اسفند نمایندگانی از آمریکا، فرانسه، آلمان و بریتانیا در برلین گرد هم آمدند تا برخی مکمل‌های توافق هسته‌ای قدرت‌های جهانی با ایران را به بحث بگذارند. اجلاس برلین سومین دیدار این گروه اروپایی با همتایان خود از آمریکاست. یک روز بعد، جمعه ۱۶ مارس نیز معاونان وزیران خارجه در جلسه کمیسیون مشترک ایران و گروه ۵+ ۱ در وین شرکت می‌کنند. اجلاس برلین مقدمه‌ای برای اجلاس وین به شمار می‌آید.

پس از ورود ترامپ به کاخ سفید، طرفداران برجام امیدوار بودند که از اختلاف نظر میان ترامپ و تیلرسون، از یک سو، و از عدم توافق میان اروپا و آمریکا از سوی دیگر، برای حفظ توافق هسته‌ای بهره‌برداری کنند. این دو شکاف، اکنون حل و رفع شده است. آمریکا با اروپا بر سر افزودن مکمل موشکی به برجام به توافق رسیده، و تیلرسون از صحنه خارج شده است. حالا همه چیز مهیاست تا رئیس جمهور آمریکا قراردادی را پاره کند که آن را «بدترین توافق‌نامه تاریخ» می‌داند. ایران نیز چاره‌ای پیش روی خود نمی‌بیند جز آنکه میان برنامه موشکی و برجام یکی را انتخاب کند.
ترامپ درباره اختلافش با تیلرسون بر سر برحام گفته بود:
«من فکر می‌کنم [توافق هسته‌ای با ایران] وحشتناک است. او اما فکر می‌کند [برجام] ایراد چندانی ندارد.»
دو روز پس از آنکه ترامپ در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۷ اعلام کرد پایبندی ایران به برجام را تأیید نمی‌کند، رکس تیلرسون گفت ماندن در برجام به نفع آمریکا است.
 وقتی ترامپ در ۱۲ ژانویه برای آخرین بار تعلیق تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را تمدید کرد و آن را «آخرین شانس» اروپا برای برطرف کردن مشکلات برجام دانست، تیلرسون در دستورالعمل اجرایی‌اش برای سفارتخانه‌های آمریکا در پاریس، لندن، برلین و بروکسل خواستار «تعهد» کشورهای اروپایی برای برطرف کردن نقص‌های برجام شد.
اجلاس برلین درآمدی‌ست برای اجلاس وین در جهت برآوردن خواست رئیس جمهور آمریکا.
تیلرسون و اروپا: امیدهای بر باد رفته برای حفظ برجام

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا سه‌شنبه ۱۲ مارس/۲۱ اسفند اعلام کرده بود که اختلاف نظرش با رکس تیلرسون بر سر توافق هسته‌ای با ایران یکی از دلایل برکناری او از وزارت خارجه آمریکاست. ترامپ گفته بود:

«من فکر می‌کنم [توافق هسته‌ای با ایران] وحشتناک است. او اما فکر می‌کند [برجام] ایراد چندانی ندارد.»

رئیس جمهور آمریکا ۱۲ ژانویه مهلتی برای سه قدرت اروپایی، بریتانیا، آلمان و فرانسه تعیین کرد که یا «ایرادات وحشتناک توافق هسته‌ای با ایران» را برطرف کنند و یا اینکه ایالات متحده آمریکا از برجام خارج می‌شود. بحث بر سر نظارت بر تأسیسات نظامی ایران برای محدود کردن برنامه موشکی سپاه و همچنین محدودیت دائمی غنی‌سازی اورانیوم با تغییر «بند غروب» برجام است.

عباس عراقچی، چهارشنبه ۲۳ اسفند در جلسه کمیسیون امنیتی مجلس شورای اسلامی گفته با خروج آمریکا از برجام، «دو راه» پیش پای تهران است: ادامه برجام بدون آمریکا یا خروج از توافق هسته‌ای:

«موضوع ما این است که اگر آمریکا خارج شود ما هم خارج می‌شویم، این را به اروپایی‌ها هم گفتیم که اگر نتوانند آمریکا را در برجام حفظ کنند ایران هم از برجام خارج خواهد شد.»

ریچارد نفیو، عضو سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا دو روز قبل از برگزاری اجلاس برلین و همزمان با برکناری رکس تیلرسون و انتصاب مایک پمپئو، رئیس سابق سازمان سیا به جای او، به خبرگزاری رویترز گفته است:

«پمپئو از کارمندان وزارت خارجه آمریکا که در حال حاضر با اروپایی‌ها در گفت‌وگو درباره برجام‌اند خواهد خواست که سیاست خصمانه‌تری را [نسبت به ایران] در پیش بگیرند. این احتمال که قدرت‌های اروپایی بتوانند تا ماه مه به توافقی درباره مکمل‌های برجام دست پیدا کنند، کاهش پیدا کرده.»

یک دیپلمات اروپایی به خبرگزاری رویترز گفته است چنانچه مایک پمپئو از سنا رأی اعتماد بگیرد «کار ما این خواهد بود که بسته‌ای [درباره برجام] ارائه دهیم که ترامپ آن را بپذیرد.»

محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران چهارشنبه ۲۳ اسفند در سفرش به پاکستان در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی «جیوتی وی» گفته بود «دونالد ترامپ در موقعیتی نیست که برای برجام تعیین تکلیف کند.»

با این‌حال سخنگوی وزارت خارجه ایران در یک نشست خبری که در همان روز برگزار شد، ترجیح داد تنها به گفتن این نکته اکتفا کند که صرفاً رویکرد آمریکا در مسائل جهانی و همچنین در مورد ایران برای جمهوری اسلامی اهمیت دارد و نه تغییرات در کابینه ترامپ.

بیشتر بخوانید:

تیلرسون و اروپا: امیدهای بر باد رفته برای حفظ برجام