رئیس جمهور آمریکا، رکس تیلرسون را از وزارت خارجه برکنار کرد و به جای او مایک پمپئو، رئیس سازمان سیا را به عنوان وزیر خارجه آمریکا منصوب کرد.

دونالد ترامپ و رکس تیلرسون: اختلاف بر سر برجام و کره شمالی (عکس: آرشیو)

در بحبوحه مذاکرات آمریکا با کره شمالی پیرامون خلع سلاح هسته‌ای شبه‌جزیره کره و مذاکرات سه قدرت اروپایی و آمریکا درباره بند غروب برجام در برلین و مذاکرات ایتالیا پیرامون برنامه موشکی ایران و  حمایت جمهوری اسلامی از گروه‌های شبه‌نظامی شیعه در عراق و لبنان، و پیش از آنکه در ماه مه سال جاری دونالد ترامپ نظر نهایی خود را درباره توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی اعلام کند، رئیس جمهور آمریکا سه‌شنبه ۱۳ مارس/ ۲۲ اسفند در یک اقدام نه چندان دور از انتظار، رکس تیلرسون را از وزارت خارجه آمریکا برکنار و به جای او مایک پمپئو، رئیس سازمان سیا را به عنوان وزیر خارجه آمریکا منصوب کرد. ترامپ همچنین جینا هسپل، معاون پمپئو را به ریاست سازمان سیا برگزید.

ملاقات تاریخی و بی‌سابقه رئیس جمهور آمریکا با رهبر کره شمالی احتمالاً در ماه مه ۲۰۱۸ انجام خواهد شد، و از سوی دیگر، ترامپ تا ۱۲ مه فرصت دارد که در مورد تمدید تعلیق تحریم‌های اقتصادی علیه ایران تصمیم بگیرد. برخی تحلیلگران (برای مثال لورنس نورمن – وال استریت ژورنال و دیوید سنگر – نیویورک تایمز) اعتقاد دارند که خروج از توافق هسته‌ای موضع ترامپ را در مذاکره با پیونگ یانگ تقویت خواهد کرد.
 دونالد ترامپ ۱۲ ژانویه برای «آخرین بار» تعلیق تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را تمدید کرد و اعلام کرد که چنانچه نقایص فاجعه‌آور توافق برطرف نشود، به طور یک جانبه از برجام خارج می‌شود. پیش از نشست با رهبر کره شمالی، این اقدام به این معنی است که آمریکا پای یک «توافق بد» نمی‌رود.
با این همه، در پیوند زدن سرنوشت رابطه آمریکا با کره شمالی و سرنوشت برجام باید احتیاط کرد. برنامه هسته‌ای کره شمالی بسیار توسعه یافته‌تر از ایران است. در همان حال دامنه نگرانی‌های آمریکا نسبت به ایران متنوع‌تر از مسائل هسته‌ای و موشکی است.
اقتصاد ایران در مقایسه با اقتصاد کره شمالی بسیار به روی جهان گشوده‌تر است و درست به همین خاطر، در برابر تحریم‌های اقتصادی آسیب‌پذیرتر است و لذا دست ایالات متحده برای استفاده از اهرم تحریم علیه ایران بسیار بازتر است.
این انتقاد نیز وجود دارد که بیرون آمدن آمریکا از توافق هسته‌ای، تهران را در مسیر همان جاده‌ای قرار می‌دهد که پیونگ‌ یانگ پیشتر آن را طی کرده است.
ملاقات رهبران آمریکا و کره شمالی چه تأثیری بر سرنوشت برجام خواهد گذاشت؟

جینا هسپل نخستین زنی است که در تاریخ ایالات متحده آمریکا به ریاست سازمان  اطلاعات مرکزی آمریکا منصوب می‌گردد.

یک مقام ارشد دولت واشنگتن به شبکه «سی ان ان» گفته است که رئیس جمهور آمریکا جمعه گذشته از تیلرسون خواسته بود از سمت خود کناره‌گیری کند. به گفته این مقام آگاه، ترامپ اعتقاد داشته که با توجه به گفت‌وگوهای آتی با کره شمالی زمان مناسبی برای تغییر فرارسیده است.

دونالد ترامپ در پیامی که  صبح سه‌شنبه به وقت واشنگتن در توییتر منتشر کرده از خدمات رکس تیلرسون در دورانی که تصدی وزارت خارجه آمریکا را به عهده داشت تشکر کرده است:

«مایک پمپمئو، رییس سیا وزیر خارجه جدید ما خواهد بود. او کار فوق‌العاده‌ای انجام خواهد داد. از رکس تیلرسون به خاطر خدماتش ممنونم. جینا هاسپل رییس جدید سیا خواهد بود؛ او نخستین زنی است که به این سمت منصوب می‌شود. به همه تبریک می‌گویم.»

تیلرسون و برجام

۱۱ مرداد سال جاری رکس تیلرسون در یک نشست خبری در واشنگتن رسماً اعلام کرد که با رئیس جمهور آمریکا درباره برجام اختلاف دارد. او در آن زمان گفته بود:

«من و او [دونالد ترامپ] بر سر مسائلی چون برجام و اینکه چگونه باید از آن استفاده کرد، اختلاف نظر داریم. آمریکا با دیگر کشورهای عضو توافق هسته‌ای به ویژه سه کشور اروپایی همکاری خواهد کرد تا مطمئن شود برجام به طور کامل اجرا می‌شود.»

پس از آنکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را اعلام کرد، تیلرسون در سفرش به لندن و پاریس فصل تازه‌ای از برجام را رقم زد: کارگروهی برای بررسی افزودن مکمل‌هایی به برجام در جهت محدود کردن دائمی غنی‌سازی اورانیوم در ایران (بند غروب) و نظارت بر برنامه موشکی ایران تشکیل شد. قرار است در ۱۵ مارس سال جاری آلمان، فرانسه، بریتانیا و آمریکا در برلین برجام را به بحث بگذارند. این مذاکرات در ایتالیا نیز درباره دخالت ایران در خاورمیانه و حمایتش از گروه‌های شبه‌نظامی شیعه به ویژه حزب‌الله لبنان ادامه می‌یابد.

با این‌حال اختلافات بین رئیس جمهور آمریکا و وزیر خارجه این کشور از بین نرفت. در آذر سال جاری ترامپ با انتشار پیامی در توئیتر گمانه‌زنی رسانه‌ها درباره برکناری تیلرسون را تکذیب کرده بود. تیلرسون هم این گزارش‌ها را «خنده‌دار» توصیف کرده بود.

ترامپ در همان زمان به صراحت اعلام کرده بود:

«آن کس که مهم است، من هستم. چرا که وقتی زمان تصمیم‌گیری درباره سیاست خارجی فرابرسد، من هستم که تصمیمم اهمیت دارد.»

رکس تیلرسون پیشتر در مهر سال جاری گفته بود، هرگز به استعفا فکر نکرده و به سیاست‌های دونالد ترامپ همچنان وفادار است.

رکس تیلرسون که ۶۴ سال دارد، پیش از این مدیریت شرکت عظیم نفتی اگزون موبیل را به عهده داشت.

بیشتر بخوانید: