جرايم سياسی و امنيتی در ایران امروز چه مصاديقی دارند؟ چگونه می‌توان حدود آنها را رعايت كرد يا مرزهای آنها را جابجا ساخت؟ در نظر حکومت، متهمان صاحب چه حقوق غيرقابل نقضی هستند و در صورت نقض این حقوق، چطور باید به دفاع از خويش برآيند؟
اینها سؤالاتی هستند که روزبه گیلاسیان در کتاب جدیدش تحت عنوان «از تعقیب تا زندان: آشنایی با حقوق متهمان و محکومان سیاسی-امنیتی بر اساس آخرین اصلاحات قانون» درصدد پاسخ به آنهاست؛ یک راهنمای عملی که خود حاصل تجربه عملی سروکله زدن با چرخ‌دنده‌های ماشین قانون و آموختن به واسطه نیاز در راهروهای دادگاه بوده است.
کتاب در پاییز ۱۳۹۶ نوشته شده، امروز اما در شرایطی منتشر میشود که خود نویسنده به جرم تشکیل یک پاتوق فرهنگی در گرگان در زندان به سر می‌برد.
روزبه گیلاسیان، دانش‌آموخته فلسفه و نویسنده کتاب‌های «فلسفه در خیابان»، «فیلسوف کوچولو: کتابی که باید بچه‌ها برای بزرگ‌ترها بخوانند»، «انسان ماه بهمن»، «جزوه انقلاب»، «اکنون دانشگاه» و… است.
نویسنده همچنان که در مقدمه «از تعقیب تا زندان…» آورده، اميدوار است اين كتاب گشايشی باشد برای ورود وكلا، قضات، اساتيد حقوق و ساير كارشناسان به بحث در خصوص اصلاح و رفع ابهام از بعضی مواد قانون، تا بسياری از گل‌آلودی اين آب ماهی نگيرند، به خصوص كه در سال ۹۷، اجرای آزمايشی پنج ساله قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۹۲ و نيز اجرای آزمايشی قانون آيين دادرسی كيفری به پايان رسيده و احتمالاً لايحه اصلاح اين قانون مهم و سرنوشت‌ساز هم‌اكنون در دست تهيه است، در صحن مجلس مطرح شده و به تصويب خواهد رسيد. فعالين سياسی و مدنی نيز بايد از تجربيات ۵ ساله خود در خصوص اين قانون جديد سخن بگويند، محاسن اين قانون نسبت به قانون سابق را تقويت كرده و معايب و ابهامات آن را كه سبب تضييع حقوقشان شده، برطرف سازند.
سامان كتاب به ترتیبی چيده شده است كه هر فعال مدنی در جريان فعاليتش ممکن است با آن مواجه شود: از تعقيب، احضار، بازداشت، تفهيم اتهام، رسيدگی در دادگاه، صدور رأی، اعتراض به آرا، تجديد نظر، اجرای احكام كيفری و در نهايت زندان.
در ابتدا به جرايم و مجازات‌های آن اشاره شده تا فرد به درک ملموسی از ميدان بايدها و نبايدهای فضای سياست ایران امروز برسد. جرايم در چهار عنوان جرايم امنيتی، جرايم عمومی با امكان محتوای سياسی، جرايم سياسی و جرايم با مجازات حدی تقسيم‌بندی شده‌اند.
موضوع فصل دوم تعقيب و بازداشت و تحقيق از فرد در دادسرا و انواع قرارهای تأمين است. در فصل سوم در خصوص حقوق متهم در قوانين موجود بحث میشود و در فصل چهارم به روش‌ها و ماده‌های قانونی اشاره میشود كه با آنها می‌توان به دفاع از خود پرداخت. فصل پنجم در مورد رسيدگی به اتهام و صلاحيت و نحوه برگزاری جلسات دادگاه‌هاست. در فصل ششم اعتراض به آرای صادره و انواع روش‌ها و امكان‌های اعتراض مورد بررسی قرار گرفته است. فصل هفتم به اجرای احكام كيفری و نيز نكات مهم اين قضيه اختصاص دارد. در نهايت، موضوع فصل آخر، مجازات حبس، انواع زندان و نيز مقررات حاكم بر زندانيان و حقوق آنها است.