نعیمه دوستدار- هنوز ماجرای تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌های ایران و بحث و جدل‌ها درباره آن ادامه دارد، اما گویا مجریان جداسازی، قصد دارند همزمان وارد محیط‌های تازه شوند و همه‌جا را زنانه و مردانه کنند.

 
صحبت‌هایی درباره تفکیک جنسیتی مهد کودک‌ها مطرح شده است که گرچه بیشتر شوخی به نظر می‌رسد،‌ اما با توجه به علاقه مسئولان جمهوری اسلامی ‌به جدا کردن همه زنان از همه مردان، باید دید سرنوشت این طرح به کجا می‌رسد. حالا صحبت‌ از بیمارستان‌های تک‌جنسیتی است و قرار شده این طرح جدی‌تر از گذشته پیگیری و اجرا شود.
 
ماجرای تفکیک جنسیتی در بیمارستان‌های ایران با انتخاب مرضیه وحید دستجردی به عنوان وزیر بهداشت، جدی‌تر شد. البته کامران باقری لنکرانی، وزیر بهداشت دولت نهم نیز بر دریافت خدمت از هم‌جنس به عنوان حقوق بیماران تاکید داشت و عنوان کرده بود که طرح انطباق جنسیتی در بیمارستان‌های کشور در حال اجراست و توسعه اجرای این طرح، مد نظر وزارت بهداشت است. موضوع تفکیک جنسیتی بیمارستان‌های کشور، نخستین‌بار در مجلس پنجم، زمانی مطرح شد که مرضیه وحید دستجردی، نماینده این دوره مجلس و یکی از طراحان و طرفداران آن بود، اما این طرح ناکام ماند تا یک بار دیگر در سال ۱۳۸۵ در هیئت دولت مطرح و تصویب شود. بر اساس همین سیاست بود که بیمارستان مهدیه، به عنوان اولین بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی ویژه زنان، در سال ۸۶، دور جدید فعالیتش را آغاز کرد. این بار، فقط برای بانوان. اما بعد از آن، این طرح جز در چند بیمارستان تخصصی زنان، جای دیگری اجرا نشد.
خواست زنان یا تحمیل شرایط؟

چندماه پیش، سیداحمد خاتمی، عضو مجلس خبرگان در یک سخنرانی ‌گفت: “بهترین کارها این است که امور مربوط به بانوان به خود آن‌ها واگذار شود؛ این در شان جامعه اسلامی‌ نیست که روی تابلویی بنویسند که آقای فلان متخصص بیماری زنان …”

 
مراجعه به رساله‌‌های مراجع تقلید نشان می‌دهد تقریباً تمام آن‌ها متفق‌‌القولند که مراجعه زن به پزشک مرد یا رادیولوژی، سونوگرافی، تزریقات و جراحی زنان، با وجود پزشک زن، اگر مستلزم نگاه یا لمس حرام است، جایز نیست، مگر این‌که به متخصص زن در انجام صحیح کار اعتماد نباشد و مرد حاذق‌تر باشد. در عین حال، در باور عده زیادی از مردم ایران حتی زنان، مراجعه به پرشک زن اولویت دوم است و تنها در شرایطی صورت می‌گیرد که آن پزشک باتجربه و مشهور باشد. عده‌ای از زنان هم خودشان ترجیح می‌دهند به پزشک هم‌جنس مراجعه کنند؛ بعضی به دلیل راحتی بیشتر در بیان مشکلات و بیماری‌های‌شان، بعضی هم به دلایل صرفاً مذهبی.

در حالی که بسیاری از شهرها بیمارستان مناسب ندارند و نیروی انسانی و امکانات درمانی دیگر در آ‌ن‌ها ناکافی است، چطور می‌توان بودجه و انرژی بهداشت و درمان کشور را صرف جدا کردن بیمارستان‌های زنان و مردان کرد؟
مینا-ج، ۳۴ساله می‌گوید: “در مورد بیماری‌های زنان، خودم راحت‌ترم که پیش دکتر زن بروم اما در مورد بیماری‌های دیگر، اول به تجربه پزشک فکر می‌کنم. اصرار زیادی روی مرد بودن دکتر ندارم و رفتن پیش دکتر مرد را هم گناه نمی‌دانم.”
 
مرضیه- ک، ۲۹‌ساله اما تنها به دکترهای زن مراجعه می‌کند: “برای معاینات زنانه اصلاً شوهرم اجازه نمی‌دهد پیش مرد بروم. در موارد دیگر تا جایی که ممکن باشد مشکلاتم را تحمل می‌کنم و تا وقتی مجبور نباشم پیش دکتر مرد نمی‌روم.”
 
موافقان این طرح معتقدند ایجاد بیمارستان اختصاصی زنان، خواسته پزشکان زن و بیماران است که دولت نهم به تصویب آن اقدام کرده است. ‌آن‌ها می‌گویند در برخی کشورهای اسلامی ‌مثل عربستان سعودی، بیمارستان اختصاصی وجود دارد و حتی در مکه و مدینه، بیمارستان زنان در تمام بیماری‌ها از بیمارستان مردان جداست. در این بیمارستان‌ها تنها پزشکان و پرستاران زن فعالیت می‌‌کنند و بیماران زن پذیرفته می‌شوند.
تنگنای تخصص

در انعکاس نارضایتی عده‌ای از زنان در مراجعه به پزشکان مرد، خبرگزاری‌ فارس اول آبان ماه، در گزارشی با اشاره به وضعیت نامناسب حجاب در بیمارستان‌ها عنوان کرد: “كمبود نیروی متخصص زن برای سونوگرافی و استفاده از نیروی مرد برای سونوگرافی بیماران زن، استفاده از كادر مرد در جراحی سزارین مادران باردار و كمبود نیروی متخصص زن در اورژانس‌ها از جمله نارضایتی‌های زنان هنگام مراجعه به بیمارستان است.”

 
این خبرگزاری دولتی تاكید كرد كه علاوه بر رسیدگی نامناسب به بیماران، کمبود پزشک متخصص زن و ارائه لباس نامناسب برای ورود به اتاق عمل نیز موجب اعتراض تعداد زیادی از زنان شده است. بیماری که برای درمان به بیمارستان‌ مراجعه می‌کند، توسط تعداد انبوهی از دانشجویان پسر بررسی می‌شود؛ بنابراین ترجیح می‌دهد دیگر برای درمان بیماری خود، نزد پزشک مرد نرود. از این رو درمانش را به تأخیر می‌اندازد و در نهایت با مشکلات بیشتری مواجه می‌شود.
 
در مقابل خواست‌های مختلفی که در جامعه وجود دارد، مخالفان اجرای چنین طرح‌هایی معتقدند توزیع امکانات به شکلی نیست که برای همه و در همه شهرها بتوان امکان انتخاب فراهم کرد. در بسیاری از شهرهای ایران هنوز متخصصان کافی در رشته‌های مختلف وجود ندارند، چه رسد به این‌که برای هرکدام متخصص زن و مرد جدایی وجود داشته باشد. امکانات عمومی‌ بهداشت و درمان هم آن‌قدر گسترده نیست که به سادگی بتوان برای زنان و مردان فضاهای جداگانه ایجاد کرد. در حالی که بسیاری از شهرها بیمارستان مناسب ندارند و نیروی انسانی و امکانات درمانی دیگر در آ‌ن‌ها ناکافی است، چطور می‌توان بودجه و انرژی بهداشت و درمان کشور را صرف جدا کردن بیمارستان‌های زنان و مردان کرد؟
 
یک متخصص بیهوشی در یکی از بیمارستان‌های تهران که خواست نامش برده نشود، می‌گوید: “در حال حاضر متخصص زن خوب زیاد داریم اما تعدادشان آن‌قدر زیاد نیست که بشود در همه جای ایران و حتی در تهران فضایی را تصور کرد که همه متخصصانش زن باشند. در حالی که در بعضی رشته‌ها اصلاً به خانم‌ها تخصص نمی‌دهند و سهمیه‌های ناعادلانه در گزینش متخصصان وجود دارد، چطور توقع دارند زنان پزشک از نظر کمی و کیفی آنقدر رشد کرده باشند که بیماران زن، مراکز تخصصی خودشان را داشته باشند؟”
 
این نکته حتی در زمان انتخاب خانم دستجردی به عنوان وزیر بهداشت از سوی نمایندگان مجلس مطرح شد. آن زمان، حسینعلی شهریاری، نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، درباره سیاست تفکیک جنسیتی گفته بود: “این‌که به اندازه کافی متخصص مرد و زن در تمام رشته‌های پزشکی داشته باشیم و فضای بیمارستان‌ها به گونه‌ای باشد که زنان بیمار به خاطر نبود پزشک زن سلامت خود را به خطر نیندازند؛ لازم است، اما تفکیک جنسیتی بیمارستان‌ها را با توجه به کمبود پزشک زن نمی‌توان برای همه مناطق اجرا کرد و فقط در نقاطی که امکان آن وجود دارد، ایده خوبی است.”
 
ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران هم درباره تفکیک جنسیتی و نظر خانم دستجردی درباره آن گفته بود: “این طرز تفکر مربوط به سال‌های دور بوده که او نماینده مجلس بوده و حالا با قرار گرفتن در پست اجرایی شرایط فرق می‌کند. کمبود پزشک زن در شهرستان‌ها باعث می‌شود که نتوانیم چنین ایده و طرحی را اجرا کنیم.”

هر استان یک بیمارستان زنانه

در هفته‌های گذشته، با اعلام این خبر که مرضیه وحید دستجردی، سوم آبان ماه درباره عدم رعایت موازین شرعی در محیط‌های بیمارستانی به مجلس گزارش می‌دهد، بحث درباره این موضوع دوباره بر سر زبان‌ها افتاد. سیامک مره‌صدق، نماینده اقلیت کلیمیان و عضو کمیسیون بهداشت گفت که مورد خاصی برای عدم رعایت مسائل شرعی در محیط‌های بیمارستانی پیش‌ نیامده و قرار است تنها گزارشی در این مورد در کمیسیون بهداشت و درمان قرائت شود، اما همین نماینده خبر داد که چون اصرار زیادی برای اجرای طرح کامل تفکیک ‌جنسیتی وجود دارد، بنا شده است برخی از بیمارستان‌های استان‌های کشور که دارای شرایط خاص هستند، تفکیک جنسیتی شوند. بر اساس این طرح، در شهرهایی که امکان اختصاص یک بیمارستان خاص برای زنان وجود داشته باشد، این امکان ایجاد خواهد شد که زنان توسط هم‌جنسان خود درمان شوند.

 
موافقان تفکیک جنسیتی معتقدند ایجاد بیمارستان اختصاصی زنان، خواسته پزشکان زن و بیماران است که دولت نهم به تصویب آن اقدام کرده است

به دنبال این جلسه، حسن امامی، معاون درمان وزارت بهداشت، از برنامه‌های این وزارتخانه برای تاسیس بیمارستان‌های تک جنسیتی خبر داد و البته تاکید کرد: “قصد زنانه یا مردانه کردن بیمارستان‌ها را نداریم. احداث بیمارستان‌های ویژه زنان طرحی است بر اساس درخواست جامعه زنان و ما نیز بر این اساس سعی کرده‌ایم در برنامه‌های خود با توجه به امکانات، زیرساخت‌ها و نیرو‌های متخصص اقدام به احداث بیمارستان‌های زنان کنیم.”

 

با وجود این، محمدرضا رضایی‌کوچی، نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، در گفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت، به برخی مشکلات پیش‌ روی ایجاد بیمارستان‌های مخصوص بانوان اشاره کرده و گفته است: “بحث نیروی انسانی و کمبود پرستار و کادر خدماتی، مهم‌ترین مشکل تاسیس بیمارستان‌های تک‌جنسیتی است. در حال حاضر تعداد بیمارستان‌های دولتی و تحت‌ نظر وزارت بهداشت جوابگوی این تعداد از بیماران زن و مرد نیست و زمانی که بیمارستان‌ها تک‌جنسیتی شوند به طور قطع وضعیت بدتر می‌شود.”

اتاق عمل اسلامی

توسعه بیمارستان‌های زنانه در هر استان، فاز نخست اجرای طرح تفکیک جنسیتی بیمارستان‌ها است و گویا پنج یا شش دانشگاه علوم پزشکی در استان‌ها اعلام آمادگی کرده‌اند تا این بیمارستان‌ها را در شهر‌های بزرگ احداث کنند، اما این تمام ماجرا نیست. همزمان با همه این بحث‌ها، اکنون وضعیت لباس زنان بیمار در بیمارستان‌ها نیز به چالش کشیده شده است. مینو اصلانی، مسئول بسیج جامعه زنان اعلام کرده است لباس‌هایی که بیماران زن در اتاق جراحی می‌پوشند، مورد قبول و در شأن و‌ تراز جمهوری اسلامی ‌نیست. او روز سه‌شنبه ۱۰‌آبان، به خبرگزاری فارس گفت که وضع لباس زنان بیمار، آزمایشگاه‌ها و اختلاط در بیمارستان‌ها رضایت‌بخش نیست و به این‌ترتیب، به نظر می‌رسد که در کنار طرح تفکیک جنسیتی، پای طرح حجاب و عفاف هم آرام آرام به بیمارستان‌ها باز می‌شود.

 
مسئول بسیج جامعه زنان کشور گفته است: “این مطالبه زنان ماست که وقتی به بیمارستان مراجعه می‌کنند بتوانند در وضعیت امنیت روانی و جسمی ‌به مداوای خود بپردازند.” مشکل اما اینجاست که خانم اصلانی سطح مطالبات طبیعی و منطقی زنان بیمار را تا وضعیت لباس بیماران پایین آورده و به مشکلات بسیاری که احتمالا بیشتر از وضع لباس مورد توجه زنان است توجهی نمی‌کند. مشکلاتی همچون آلودگی محیط بیمارستان‌ها، کمبود دارو، کیفیت پایین خدمات و کمبود امکانات درمانی که حتی در پایتخت کشور هم همچنان وجود دارد. ضمن این‌که مشخص نیست زنانی که او درباره آنان صحبت می‌کند چه کسانی هستند و چه تعداد از کل جامعه زنان ایران را در بر می‌گیرند.
 
به هر حال باید منتظر ماند و دید که با وجود این اظهار‌نظرها و تند شدن تب تفکیک جنسیتی در ایران، بیمارستان‌ها چه شرایطی پیدا خواهند کرد و آیا مقاومت‌هایی که در مقابل دیگر جداسازی‌ها انجام می‌شود، در مقابل این طرح هم دیده خواهد شد؟