پیش‌نویس قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل در خصوص وضعیت حقوق بشر در ایران آماده شده است و بهزودی در کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل به رأی گذاشته خواهد شد.
در گفتوگویی با دکتر حسن نایبهاشم، فعال حقوق بشر در اتریش، ابتدا از ایشان پرسیده‌ایم اهم مفاد این قطعنامه چیست؟
حسن نایبهاشم: این پیش نویس ابتدا در کمیته سوم مجمع عمومی به رأی گذاشته میشود و بعد از تصویب در خود مجمع عمومی در ماه دسامبر، مورد بررسی و رأیگیری قرار خواهد گرفت. گزارش امسال از گزارش سال گذشته مقداری مبسوطتر است و به موارد مشخص بیشتری پرداخته است.
این قطعنامه از گزارشهایی که توسط دبیرکل سازمان ملل و همچنین آقای احمد شهید به کمیته سوم داده شده، استقبال کرده و بر مطالبی که در این گزارشها آمده، تاکید کرده است.
همانطور که میدانید، آقای بان کیمون به مسئله اعدامهای وسیع، از جمله اعدامهای مخفی اشاره کردهاند و از رقم ۳۰۰ اعدام در سال گذشته یاد کردهاند. قطعنامه به این مسئله اشاره کرده و مراتب نگرانی خود را از نقض روزافزون و مداوم حقوق بشر در جمهوری اسلامی در موارد عدیده، از جمله شکنجه غیر انسانی، بیرحمانه و اهانتآمیز و رفتارهایی مانند شلاق زدن و قطع اعضای بدن ابراز داشته است.
همچنین به موارد زیاد اجرای حکم اعدام، از جمله اعدام در ملاء عام که قبلاً توسط رئیس سابق قوه قضاییه منع شده بود و همینطور اعدامهای مخفی اشاره کرده و به این‌که پارهای از این اعدامها بدون اطلاع خانواده زندانیها و یا وکلای آنان بوده است. او به اعدام کودکان یا کسانی که زیر ۱۸ سال مرتکب جرمی شدهاند، اشاره داشته و گفته است که این امر با تعهدات جمهوری اسلامی در تناقض است. بهخاطر این‌که هم کنوانسیون حقوق کودک را امضا کرده، هم به میثاق بینالمللی حقوق مدنی- سیاسی وفادار مانده است.
به تحمیل مجازات مرگ برای جرایمی که تعریف صریح و دقیقی ندارد، از جمله محاربه، اشاره کرده و گفته است که در تناقض با قوانین بینالمللی است. به مسئله اعدام از طریق دار زدن، شیوهای که در جمهوری اسلامی رایج است نیز اشاره کرده و گفته است این روش، روشی غیرانسانی و همراه با شکنجه است. در قطعنامه همچنین آمده است که به رغم بخشنامه رئیس سابق قوه قضاییه در مورد منع سنگسار، باز هم این حکم اینجا و آنجا داده میشود.
در این قطعنامه به نقض سیستماتیک حقوق مدافعان حقوق بشر، از جمله وکلا، روزنامهنگاران، نمایندگان رسانه، ارائه دهندگان خدمات اینترنتی و وبلاگنویسان و تهدید، بازجویی و دستگیری افراد در این زمینه اشاره شده است؛ و همچنین ادامه آزار و اذیت مدافعان حقوق بشر، از جمله اعضای کانون مدافعان حقوق بشر در ایران.
آیا در این پیش‌نویس اشارهای به کشته شدگان حوادث پس از انتخابات هم شده است یا خیر؟
بله بخشی از این گزارش اشاره کرده به مسائل بعد از انتخابات و در ادامه آن، به مسائل اقلیتهای مذهبی، قومی و… پرداخته است. در بخشی که به مسئله انتخابات سال ۱۳۸۸ اختصاص داده شده، ابراز نگرانی خاصی کرده از این‌که بعد از انتخابات ریاست جمهوری، با توجه به سرکوبی که صورت گرفت، تحقیقات مستقل و بیطرفی در مورد نقض حقوق بشر در این زمینه نشده و کسانی که سرکوب کردند، عملاً مصونیت داشتند و توسط دولت حمایت شدند.
در این قطعنامه خواسته شده تا تمامی کسانی که بعد از این اتفاقات، خودسرانه زندان شدند، بیقید و شرط آزاد بشوند و حق تجمعات مسالمتآمیز به رسمیت شناخته شود.
چقدراین شانس وجود دارد که پیش‌نویس یادشده در مجمع عمومی به تصویب برسد؟
میدانید که هفت تا هشت سال است که هم کمیته سوم و هم متعاقب آن، مجمع عمومی، بهطور مداوم جمهوری اسلامی را محکوم میکنند. شانس این‌که در این دور هم جمهوری اسلامی بهخاطر نقض حقوق بشر محکوم بشود، بسیار بالاست.
در سال گذشته ما شاهد بودیم که ۷۸ رأی موافق در مقابل ۴۵ رأی مخالف به پیشنویسی تقریباً با همین مضمون داده شد. البته آن پیش‌نویس به مبسوطی امسال نبود. بسیاری از کشورهایی که آن موقع رأی مخالف دادند، امسال در موقعیتی هستند که چه بسا رأی ممتنع یا موافق بدهند.
دیده میشود که در این سال، جمهوری اسلامی از نظر مجامع بینالمللی بیش از پیش منزوی شده است و من حدس میزنم که حداقل در سطح سال گذشته و به احتمال زیاد بیش از سال گذشته، این قطعنامه هم در کمیته سوم و هم در مجمع عمومی رأی بیاورد.
تصویب این قطعنامه چه نتیجه عملیای در مبارزه جامعه جهانی با نقض حقوق بشر در ایران خواهد داشت؟
در انتهای این قطعنامه باز از آقای بان کیمون، دبیرکل سازمان ملل، خواسته شده است که گزارش بعدی خود را به مجمع عمومی سال آینده ارائه بدهد و همچنین اشاره کرده به اجلاس ماه مارس شورای حقوق بشر و از آقای بان کیمون خواسته است به این اجلاس هم گزارش بدهد.
با این وصف، پس از تصویب این قطعنامه، ما شاهد آن خواهیم بود که ماه مارس هم گزارش آقای احمد شهید و هم گزارش آقای بان کیمون به شورای حقوق بشر ارائه و بحث در مورد نقض حقوق بشر در ایران، در شورای حقوق بشر وسیعتر و مبسوطتر انجام شود.
باید دید قطعنامهای که امسال شورای حقوق بشر تصویب خواهد کرد چگونه است، اما بههرحال، سال به سال، این قطعنامهها هم در مضمون مقداری رادیکالتر میشوند و هم مبسوطتر هستند و خواستههای جدیدی را مطرح میکنند و اگر این موارد را بشود متقن گفت، جمهوری اسلامی از نظر بسیاری از محافل حقوق بشری متهم به جنایت علیه بشریت است.
بههرحال میشود پروندهی حقوق بشری جمهوری اسلامی را در این ارتباط مطرح کرد و وقتی مسئله جنایت علیه بشریت بهطور جدی مطرح بشود، شورای امنیت از یک سو و از سوی دیگر، دادگاه بینالمللی جزایی هم، علاوه بر مجمع عمومی سازمان ملل و شورای حقوق بشر، میتوانند در ارتباط با پرونده حقوق بشری جمهوری اسلامی حرکت کنند.
برنامهی بعدی شورای حقوق بشر برای رسیدگی به پرونده ایران چه زمانی خواهد بود و به چه شکل این بررسی انجام خواهد شد؟
شورای حقوق بشر از تاریخ ۲۷ فوریه تا ۲۴ مارس جلسه سالانهی خود را خواهد داشت که برخلاف جلسات دیگر چهارهفتهای است. در ابتدا، در روزهای اول، مقامات عالیه کشورها در این اجلاس شرکت دارند و با توجه به این‌که تاکنون عموماً وزیر خارجه ایران در این اجلاس شرکت کرده، احتمالاً این بار آقای صالحی به این اجلاس خواهد آمد. بعد از آن، گزارشگرهای ویژه و این بار بسیاری از گزارشگرهای ویژه، با مضمونی در رابطه با آزادی گزارشهای خود را ارائه خواهند داد.
در هفته سوم است که ایران در دستور کار اجلاس شورا است و همانطور که گفتم، آقای احمد شهید و آقای بان کیمون گزارش خود را خواهند داد و کشورهای مختلف نسبت به آن برخورد خواهند کرد. هفته آخر اجلاس، زمانی خواهد بود که پیش‌نویس قطعنامهی جدید در مورد ایران ارائه خواهد شد و باید دید، با توجه به مضمون آن، در تصویب آن چه اقداماتی صورت خواهد گرفت.
به نظر من، باید از اکنون تا آن زمان، کارزاری وجود داشته باشد برای این‌که نقض حقوق بشر در ایران بیش از پیش جهانی، روشن و افشا شود. تقارن این مسئله با انتخابات مجلس نهم میتواند جو خاصی را بهوجود بیاورد و روحیهی روشن کردن این مسائل در جامعه و در جهان بالاتر باشد. به‌ویژه این‌که همیشه و در هر نظامی، در حوالی انتخابات باید به مردم و حداقل رأیشان توجه معینی بشود.