شهزاده سمرقندی – روابط بین ایالات متحده آمریکا و کشور ازبکستان، در طول شش‌سال گذشته گسسته بود؛ آن‌هم بعد از رویدادهای خونین در ولایت فرغانه، یکی از نواحی‌ روستایی و سنتی ازبکستان که به خاطر جایگاه جغرافی خود دور از شهرهای بزرگ مثل تاشکند و سمرقند قرار گرفته است.

 
 
ماه مه سال 2005 گروهی از بازرگانان محلی به‌خاطر تغییراتی در سیستم تجاری محل و بسته شدن دکان‌های خود دست به تظاهرات زدند؛ تظاهراتی که به فاجعه ملی تبدیل شد و هزاران نفر جان خود را در آن از دست دادند و در تارخ این کشور به عنوان “فاجعه اندیجان” در یادها ماند. اندیجان محلی بود که مردم معترض گرد هم آمده بودند تا به دولت و سیاست روز اعتراض کنند؛ اعتراضی که از جانب سربازان دولتی فرستاده شده از تاشکند با گلوله‌های مرگبار روبه‌رو شد.
 
این رویداد به‌ عنوان فاجعه ملی مدتی در رسانه‌های بین‌المللی مطرح بود، اما بازتاب آنچنانی پیدا نکرد. حالا بعد از گذشت شش‌سال بدون این‌که دولت ازبکستان پاسخگوی این فاجعه باشد دوباره درصدد این است که روابط خود را با کشورهایی مثل آمریکا برقرار کند؛ روابطی که بعد از آن رویداد پایان یافته بود.
 
در هفته جاری در رسانه‌های آمریکایی موضوع احتمال برقراری رابطه بین دو کشور آمریکا و ازبکستان دوباره مطرح شد. این نکته با اعتراض گروه‌ها و سازمان‌های مدافع حقوق بشر روبه‌رو شد.
 
 
کشور ازبکستان، تنها کشور سابق اتحاد شوروی است که در آن رسانه خصوصی و مستقل وجود ندارد و مخالفان دولت تک‌تک سرکوب، زندانی و تبعید می‌شوند و آنطور که ناظرهای بین‌الملی گزارش داده‌اند انتخابات در این کشور به صورت غیر قانونی برگزار می‌شود. 
 
 
چندروز است که سازمان‌های مدافع حقوق بشر خواهان لغو این تصمیم شده‌اند و معتقدند که کشور ازبکستان یکی از سخت‌ترین ساختارهای حکومت دیکتاتوری در منطقه را دارد و فعالیت سازمان‌های بین‌‌المللی برای کمک به مردم این کشور بسیار محدود است. حال با عدم همکاری نظامی بین دو کشور آمریکا و ازبکستان راه‌های دریافت کمک‌های بشردوستانه بین‌المللی به خاک افغانستان نیز با مشکل جدی روبه‌رو خواهد شد.
 
سازمان‌های معترض به این تصمیم آمریکا به وضعیت بد حقوق بشر در کشور ازبکستان اشاره می‌کنند که بین دیگر کشور های آسیای میانه به نوعی وخیم‌ترین عنوان شده است.
 
روزنامه “واشنگتن‌پست” مقاله‌ای همراه با نقشه راه‌های زمینی، آبی و هوایی برای کمک‌‌های بشردوستانه به افغانستان منتشر کرده است که در آن به راحتی می‌شود دید که مرز ازبکستان از طریق شهر ترمیز به پل هیرتان در مزار شریف یکی از نزدیک‌ترین راه‌های موجود است. این راه به‌خصوص به کشور آمریکا امکان می‌دهد که نیاز چندانی به عبور از مرز پاکستان نداشته باشد.
 
 
همانطور که در خبرهای ماه پیش خواندید قرار است آمریکا تا ماه سپتامبر سال 2012 یکی از سه قسمت نیروهای نظامی خود را از خاک افغانستان بیرون بیاورد. این کشور بیش از پیش به یک راه امن نیازمند است تا اسلحه، سرباز و ماشین‌های جنگی خود را از آن طریق منتقل کند.
 
فعالان حقوق بشر ازبکستان اما معتقد هستند که مردم این کشور نیز یکی از قربانیان جنگ با تروریسم هستند و در طول بیست‌سال گذشته از جنگ‌های داخلی افغانستان و همینطور حکومت اسلام کریموف در ازبکستان آسیب دیده‌اند.
 
تارنمای بخش ازبکی بی‌بی‌سی جهانی می‌نویسد، نیروهای نظامی آمریکا دوباره تلاش دارند که بعد از شش سال در خاک ازبکستان مستقر شوند که نزدیک‌ترین راه به افغانستان است.
 
این تارنما می‌نویسد، حدود نه سازمان مدافع حقوق بشر در نامه‌ای که به لیندسی گراهام، عضو سنای آمریکا فرستاده‌اند به او یادآوری کرده‌اند که آمریکا با چه کشوری می‌خواهد روابط خود را دوباره برقرار کند.
 
سوال اصلی که در نامه سازمان‌های حقوق بشری معترض مطرح است این است که “درخواست های آمریکا درباره بررسی شدند فاجعه اندیجان”هنوز انجام نشده و دولت ازبکستان به پاسخگویی کشیده نشده است. حال آمریکا چطور می‌خواهد دوباره روابط خودرا با این کشور برقرار کند؟”
 
این تارنما می‌نویسد،حالا آمریکا با چه استدلالی می‌خواهد با اسلام کریموف که حدود 22 سال است ریاست این کشور را در دست دارد همکاری کند؟
 
هرچند هنوز هیچ پاسخی به این نامه داده نشده، اما روشن است که یکی از دلیل‌های ارائه درخواست برای باز کردن راه مرزی بین شهر ترمیز در ازبکستان و پل هیرتان در افغانستان این است که راه‌های تامین نیروهای خارجی مستقر در افغاستان از طریق خاک پاکستان تا حدی نامناسب است که کشور آمریکا آماده است دوباره با کشور ازبکستان همکاری کند و چشم به وضع وخیم حقوق بشر در این کشور ببندد.
 

کشور ازبکستان، تنها کشور سابق اتحاد شوروی است که در آن رسانه خصوصی و مستقل وجود ندارد و مخالفان دولت تک‌تک سرکوب، زندانی و تبعید می‌شوند و آنطور که ناظرهای بین‌الملی گزارش داده‌اند انتخابات در این کشور به صورت غیر قانونی برگزار می‌شود.