نگرانی آیت‌الله خامنه‌ای از انتخابات مجلس

 

انتخابات آینده مجلس شورای اسلامی، نخستین انتخابات پس از انتخابات جنجالی ریاست جمهوری خواهد بود که در سال ۱۳۸۸ برپا شد و اعتراض‌های گسترده‌ای را در پی داشت. این اعتراض‌ها با واکنش‏ خشونت‏بار و سرکوب نیروهای دولتی روبه‌رو و چندین نفر نیز کشته شدند. رهبر جمهوری اسلامی اما در سخنان روز عید فطر خود گفت: «تا به‏حال شاهد خشونت یا کشت و کشتار در انتخابات نبوده‏ایم.» 

 

 

این پرسشی است که با حسن شریعتمداری، پژوهشگر حقوق بشر و فعال سیاسی در آلمان در میان گذاشته‏ام.

 

حسن شریعتمداری: آقای خامنه‏ای جز آن قسمتی که تظاهرات و خشونت متقابل در انتخابات گذشته را نادیده گرفته، به یک واقعیت اشاره کرده است و آن نگرانی عمیق این نظام از اولین انتخابات پس از تقلب انتخاباتی سال ۱۳۸۸ است.

 

درواقع، این نظام از یک‌سو مشروعیت خود را از شرکت پرشور مردم در انتخابات می‏گیرد. این نظام، یک نظام برآمده از انقلاب است و بسیار سعی می‏کند که مردم را به پای صندوق‏های رأی بکشد، ولی توقعی که از شرکت مردم در پای صندوق‏های رأی دارد، بیعت به رهبری و تمکین به خواسته‏های او در مورد انتخاب افرادی است که از سبد صلاحیت شورای نگهبان، به اشاره ایشان می‏گذرند.

 

بنابراین از یک‌سو این نظام می‏خواهد تنور انتخابات را تا آن‏جایی که ممکن است داغ کند و از سوی دیگر نگران است که چالش‏های قبل چنان بر جامعه اثر گذاشته و چنان پایگاه اجتماعی این نظام ضعیف شده باشد که مردم این‌بار با خواسته‏های بسیار فراتری به صحنه بیایند و بسیار پرشورتر مبارزه کنند؛ به‏خصوص که مردم ایران از مبارزات دنیای عرب درس‏های فراوانی گرفته‏اند و از پایداری آن‏ها آموخته‏اند که از میدان نباید به‏در بروند.

 

این مسئله ‏که این‏بار انتخابات یک صحنه پرمخاطره بشود، نگرانی‏ای است که آیت‏الله خامنه‏ای را می‏آزارد و او را وادار می‏کند که از اکنون اخطار بدهد و خواسته‏هایی را مطرح کند که با فضای سیاسی امروز ایران قابلیت تطبیق و تحقق ندارد.

 

بله. یکی از راه‏هایی که پیدا کرده‏اند برای این‏که هم تنور انتخابات را داغ کنند و هم خطرات آن را به حداقل برسانند، این است که پاره‏ای از اصلاح‏طلب‌ها را متقاعد کنند که به صلاح‌شان است که در انتخابات شرکت کنند. بنابراین آزاد کردن زندانیان سیاسی‏ای که اغلب از هنگام حکم به اصطلاح قانونی زندانی شدن‏شان، مدت‏ها گذشته بود، آن‌هم تحت عنوان مرحمت آقای خامنه‏ای در عید فطر، در همین راستا و با هدف دلجویی غیرمستقیم از آن‏هاست. این حرکت در جهت صحبت‏های آقای خاتمی و دیگر کسانی است که فکر می‏کنند اصلاح‏طلب‌ها باید به گونه‏ای در انتخابات رقابتی و گزینشی شرکت کنند و خارج از دایره نظام نباشند. این کم‏ضررترین فرمول برگزاری انتخابات است که تحت عنوان بازگشت به قبل از انتخابات ۸۸ فرموله شده ست.

 

برای این‏که اصلاح‏طلب‌ها بر سر دوراهی یک تصمیم اساسی هستند: یا باید به اراده ولی فقیه تمکین کنند و در همین سیستم گزینشی و نه چندان آزاد انتخابات، بقای خود را در درون دایره قدرت تضمین کنند؛ یا باید به این نظام زور و تعدی و استبداد نه بگویند که در این صورت به خارج از دایره نظام پرتاب خواهند شد.

این یک تصمیم سرنوشت‏ساز است و بعید نیست که آن‏ها را به چندپاره تقسیم کند. برای این‏که به‏جای این‏که خود یک سیاست ایجابی، مستقل و چالش‏برانگیز را در مقابل نظام پیش نهند، به دنبال واکنش تقاضای شرکت در انتخابات، از مقام نه چندان معظم رهبری هستند. البته این کار مورد توافق همه آن‏ها نیست. عده‏ای مخالفند و بنابراین خطری بدین‌ترتیب برای آن‏ها وجود دارد که این تصمیم آن‏ها را به چندپاره تقسیم کند. همان‏طور که ممکن است انتخابات آینده، اصول‏گرایان را هم به پاره‏های جدید‏تری تقسیم کند.

 

مردم بدون شک در یک روز به میدان نخواهند آمد و نظر مردم قابل بررسی نیست، فقط قابل احساس است. این بسته به آن است که اصلاح‏طلب‌ها چه کار می‏خواهند بکنند و بهانه‏ای بیش نیست. نیروهای سیاسی باید برای مردم مدل و الگو باشند و نظری اتخاذ کنند که مردم هم با آن بیگانه نباشند. نه این‏که در انتظار الهام از نظرات مردمی باشند که امکان ابراز نظر را ندارند.

 

این بهانه است! بهتر است اصلاح‏طلب‌ها بیایند و از افرادی مانند آقایان موسوی، کروبی و دیگر زندانیان سیاسی پشتیبانی کنند، آن‏ها را نامزد کنند و بگویند به شرط این که شورای نگهبان صلاحیت زندانیان سیاسی (مثلاً ۱۸۶ نفر از آن‌ها) را احراز کند (که از همه گروه‏ها، ازجمله اصلاح‏طلب‌ها هستند)  و به آن‌ها امکان شرکت در انتخابات را بدهد، ما شرکت خواهیم کرد و اگر این کار را نکند، تحریم خواهیم کرد.

 

این یک سیاست ایجابی است و باعث حفظ وحدت در آن‏ها و به چالش کشیدن گروه مقابل خواهد شد. در غیر این صورت، حدس من این است که آغاز سقوط اصلاح‏طلب‌ها، انتخاباتی است که پاره‏ای از آن‏ها در آن شرکت کنند و پاره‏ای شرکت نکنند.

 

اصلاح‏طلبی حکومتی!

 

فکر می‏کنم این انتخابات، انتخاباتی پرچالش و بحث‏انگیز خواهد بود. یا این نظام فضای سیاسی را به اندازه کافی باز نخواهد کرد و در نتیجه انتخابات پرشور نخواهد شد، مردم پای صندوق‏های رأی نخواهند رفت و نظام با چالش جدیدی روبه‌رو خواهد شد که بحران مضاعف مشروعیت است؛ بحرانی که به همه بدنه آن سرایت خواهد کرد و بخش‏هایی از آن را بیشتر از آن‏چه هست جدا خواهد کرد؛ یا فضای سیاسی را باز می‏کند.

 

چالش‏های بسیاری خواهیم داشت و بعید نیست که حدود خواسته‏‏های مردم بسیار فراتر از آن باشد که پس از انتخابات سال ۸۸ بود و سرآغاز قیامی بشود، مانند آن‏چه امروز در دیگر کشورهای خاورمیانه با آن روبه‌رو هستیم.