شهزاده سمرقندی – این هفته برنامه‌ی «با همسایگان» کمی متفاوت است. در واقع امروز هنرمندی مهمان برنامه‌ی ماست که بسیاری از موسیقی‌دانان و دوستداران موسیقی مردمی آسیای میانه با صدا و اسم او آشنا هستند.
«دولتمند خال» از استادان موسیقی نواحی (فلک) و همین‌طور از موسیقی‌شناسان نامدار تاجیک است. در تاجیکستانی که بسیاری از هنرها تحت تأثیر سیاست شوروی و حالا تحت سیاست روز قرار گرفته‌اند و با جریان قابل پسند دولتمداران پیش می‌روند، «فُلک‌خوانی» یکی از خوش‌اقبال‌ترین سبک‌های موسیقی بوده که بعد از فروپاشی شوروی و همین‌طور بعد از جنگ‌های داخلی تاجیکستان رو به رشد و کمال آورده است.
شهزاده سمرقندی: دولتمند خال تلاش دارد که فُلک نرم و گرم جان‌گداز زنانه را برقرار کند. آن‌طور که در دوران‌های پیش وجود داشته است. در دورانی که هنوز فلک‌خوانی فرهنگ و صحنه‌آرایی نداشت و خودجوش و غریزی بود. موسیقی فُلک از فریادهای اولین مردم تاجیک است، مردمی که در بلندی‌های کوه پامیر و بدخشان آواز می‌خواندند تا درد و غم روزگار را از دل خود دور کنند.
دلیل آن را بسیاری از صاحب‌نظران به این مربوط می‌دانند که زادگاه سبک موسیقی «فُلک» و همین‌طور زادگاه امام علی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان «کولاب» بوده است. «کولاب» یکی از قدیمی‌ترین و بزرگترین شهرهایی‌ست در جنوب تاجیکستان در همسایگی با افغانستان.
پشتیبانی سیاست روز از سبک موسیقی «فلک» یکی از کارهای مثبتی بوده که به هر دلیل در این چند سال گذشته سرعت گرفته و برای این سبک موسیقی فرصتی فراهم کرده است تا خود را به سطح جهانی برساند و به یکی از پرتقاضاترین گونه‌های موسیقی تاجیکی در جشنواره‌های موسیقی بیرون از مرز تاجیکستان تبدیل شود. در این راه اما فعالیت‌های یک مرد را نمی‌شود نادیده گرفت: «دولتمند خال»! 
دولتمند خال خود داستانی دارد. روزگاری دارد شبیه به تاریخچه‌ی موسیقی «فلک». وی خودآموز بوده و در دشت و کوهسارهای زادگاهش کولاب، آواز می‌خوانده و چوپان‌های محل و مردمان ده از آواز او می‌فهمیدند که چه وقت از روز و چه ساعتی‌ست. صدای او از صدای دیگران همیشه متمایز بوده و کشیده‌تر و بلندتر بوده است.
حالا «دولتمند خال» در راه گسترده و پایدار ساختن موسیقی «فلک» در تاجیکستان تلاش‌های بی‌پایانی دارد که تنها به تربیت شاگرد و همیشه تازه نگه داشتن نام ترانه‌های گروه «فلک» محدود نمی‌شود. وی بین سفرهای هنری خود به کشورهای دوردست وقت پیدا می‌کند و سراغ تحقیق‌های ریشه‌دار می‌رود. از آخرین تحقیق‌ها و فعالیت‌های او می‌شود به کشف صداپرده‌های زنانه و مردانه در اجرای ترانه‌های «فلک» یاد کرد.
«دولتمند خال» با کشف‌ها و دستاوردهای تازه‌اش به کوهسارهای دوردست تاجیکستان سفر می‌کند و استعدادهای تازه را پیدا می‌کند. این‌بار او از صداهای کمیاب زنانه سراغ می‌گیرد.
یکی از کشفیات تازه‌ی او مطلوبه رحیم دختر نابینایی‌ست که صدای نایابی دارد. دولتمند خال درباره‌ی چگونگی آشنایی‌اش با این دختر نابینا و خوش‌آوا می‌گوید:
دولتمند خال – «در روز نمایش جشن «فلک» [جشنواره‌ی موسیقی نواحی] که هر سال در ماه اکتبر در تاجیکستان برگزار می‌شود، من شنیدم که یک خانم نابینا در ناحیه‌ای به نام «یاوان» نزدیک شهر دوشنبه اقامت دارد و از طریق تلفن ترانه‌هایش را گوش کردم. ترانه‌هایش را به شیوه‌ی موسیقی «فلک» خواند. بعداً او را دعوت کردم به جشن «فلک»، سه سال پیش بود. آمد و تمرین کردیم. دیدم که خوب است. پیش تماشاگران و پیش هواداران نوای موسیقی «فلک» او را روی صحنه بردم و بسیار هم خوب قبول افتاد در نزد تماشاگران؛ و الان در گروه ما سه سال است که کار می‌کند. بسیار خواننده و آوازه‌خوان خوبی‌ست. فقط حیف که نابیناست. اما مردم بسیار دوستش می‌دارند.
شهزاده سمرقندی – دولتمند دست و دل باز دارد برای فعالیت و پشتیبانی محکمی هم از جانب دولت، از جانب دولت روز تاجیکستان و هر سه، هم رئیس جمهور و هم «فلک» و هم موسیقی «فلک» و هم دولتمند، زادگاه مشترک دارند. این اتفاق مخالفان دولت را گاه به مخالفان موسیقی «فلک» تبدیل می‌کند و دولتمند نیز گاهی به‌عنوان سراینده‌ی درباری نام برده شده است. یادم هست که او گفته بود «اشکالی ندارد بگذار حرف بزنند. رودکی هم شاعر دربار بود، اما از مردم دور نبود». دولتمند تنها فلک‌خوان قوی تاجیکستان نیست. بسیاری دیگر خواننده‌هایی هم هستند که در این گونه‌ی موسیقی هنرنمایی می‌کنند، اما زیر سایه‌ی نام بلند دولتمند کمرنگ ماند‌ه‌اند. برای مثال «گلچهره خانم» که در صدا و اجرا از دولتمند کمی ندارد. اما شهرتی را که دولتمند به‌دست آورده است، او ندارد. دولتمند به این رویداد نگاه دیگری دارد. وی به‌تازگی در پژوهش‌هایش از این می‌گوید که صداپرده‌ی زنانه با صداپرده‌ی مردانه متفاوت است و زنان نباید «مردانه فلک» بخوانند. باید زنانه و با قدرت صدای خود زنانه و نرم فلک بسرایند. وی معتقد است که فلک چه در معنا و چه در اجرا باید زنانه و مردانه باشد. می‌گوید:
دولتمند خال – «فلک‌خوانی» که مردها اجرا می‌کنند طرز دیگری‌ست. اما وقتی زن‌ها «فلک‌خوانی» اجرا می‌کنند، در صدای آنها نوحه‌خوانی نمود دارد و این خاص اجرای زن‌ها از «فلک‌خوانی»ست ترانه‌های «فلک» را که جمع‌آوری کردم، ابتدا از نظر جنسیت آنها را جدا کردم و نشان دادم که در تاجیکستان زن‌ها باید چه گونه‌ای از ترانه‌های فلک را بخوانند، یعنی با نوحه‌خوانی زنانه اجرا کنند و مردها هم می‌بایست «فلک» جدی و مردانه اجرا کنند.
شهزاده سمرقندی – مردان فلک‌خوان تاجیک از لحاظ تعداد بیشتر از فلک‌‌سرایان زن هستند و دلیل آن را دولتمند در این می‌بیند که زنان تلاش می‌کنند «مردانه‌فلک» بخوانند و از اینجاست که به اندازه‌ی مردان موفق نمی‌شوند. اگر رو به «فلک‌خوانی» زنانه بیاورند، می‌توانند استعدادهای نهفته‌شان را بیدار کنند و در پرورش آنها در راه درست قرار گیرند.
دولتمند خال بر این باور است که نیاز خوانندگان زن را سال‌هاست که احساس کرده و در چندین سال آخر بیش‌ترین فعالیت‌های خود را روی این موضوع متمرکز کرده است. دولتمند آرزو دارد که با تغییر فرهنگ و نگرش به فلک‌سرایی آینده‌ی آن را نیز تغییر دهد. او در فکر گسترش دادن گروه «فلک» است. گروهی که خود رهبری آن را برعهده دارد و عبارت است از ۲۵ نفر. دولتمند آرزو دارد که این گروه را به یک ارکستر بزرگ تبدیل کند و در آن کارهای تازه‌ی خود را با شاگردان جوانش به اجرا بگذارد. دولتمند معتقد است جوانان امروز تاجیک دیدی تازه و بهتر به موسیقی‌های مردمی دارند و توجه ویژه‌ای به «فلک‌سرایی». می‌گوید:
دولتمند خال – جوان‌ها امروز هم رو به فلک آورده‌اند. نوع «فلک» معروف و مشهور شد. چون نوع «فلک» با تمام دیگر نوع‌ها آمیخته می‌شود. فراورده‌های فلک در شکل موسیقی پاپ هم بسیار خوب صدا می‌دهند. برای همین امروزه همه به فلک روی آورده‌اند. شاید ارکستری بزرگ برای فلک بسازم. در آینده!
شهزاده سمرقندی – دولـتمند خال می‌گوید نباید منتظر بمانیم که زنی و یا دختر جوانی با جنجره و صداپرده‌ی استثنایی به دنیا آید و مثل گلچهره با صدای قوی و کشیده‌ی خود با مردان فلک‌سرا رقابت کند. دولتمند سخت تلاش دارد که فلک نرم و گرم جان‌گداز زنانه را برقرار کند. آن‌طور که در دوران‌های پیش وجود داشته است. در دورانی که هنوز فلک‌خوانی فرهنگ و صحنه‌آرایی نداشت و خودجوش و غریزی بود. فلک از فریادهای اولین مردم تاجیک است، مردمی که در بلندی‌های کوه پامیر و بدخشان آواز می‌خواندند تا درد و غم روزگار را از دل خود دور کنند. فریادی عمیق و بلند که به قول دولتمند نباید تنها مردانه باشد. وی معتقد است فریادهای زیادی هست که زنان تاجیک در سینه پنهان دارند و نباید برای برون دادن آن فریادها صدای محکم مردانه داشته باشند.
در همین زمینه:
https://telegram.me/tajikahang
کانال ترانه و آهنگ های تاجیکی
prijayi / 26 February 2017