شهرنوش پارسی‌پور- این بخش به نخستین جدول شش خطی «یی جینگ»، یعنی اصل «یانگ» اختصاص دارد. رسم است که می‌گویند اگر می‌خواهید «یی جینگ» را بشناسید دو جدول شش‌خطی نخست را که شرح یانگ و یین، یعنی نرینگی و مادینگی هستی‌ست، به‌دقت بخوانید:
نام و ساختار این شش خطی:
در کتاب ترجمه‌ی ریچارد ویلهلم «جیان» به‌عنوان «آفریننده» ترجمه شده است. در ترجمه‌ی جان بلوفلد، «جیان» به‌عنوان اصل آفریننده ترجمه گشتیده. جیمز لگه بر حسب تفسیر شاه ون آن را به «آن چیزی که عظیم و اصیل، نفوذکننده، بر‌تر، درست و محکم» است تعریف کرده. آلفرد خوانگ، استاد چینی، که از کتاب او در اینجا استفاده زیادی شده است، این «شش‌خطی» را به‌عنوان «کنش» ترجمه کرده است. این «شش‌خطی» از دو «سه‌خطی بسته»، به معنای «آسمان» شکل گرفته است. در بالا آسمان و در پایین آسمان قرار گرفته است. هر شش خط بسته و محکم هستند. این «شش‌خطی» نمایشگر جوهره‌ی کامل و خالص اصل «یانگ»، یا «نرینگی هستی»ست. آن نمایشگر محکم‌ترین سلامت‌ترین، و خالص‌ترین وجه انرژی و نیروی نرینگی جهان است.
نقش- واژه‌ی «جیان» از انگاره‌ی خورشید در حال طلوع که انرژی و نور خود را که «چی» نام داشته و تمامیت جهان را خوراک می‌دهد، شکل گرفته. در شکل باستانی نقش- واژه‌ی «جیان»، خورشید را در طرف چپ می‌بینیم، در بالای خورشید گیاهی با دو برگچه‌ی ظریف که در دو طرف چپ و راست آن رشد کرده‌اند، به‌چشم می‌خورد. در زیر خورشید ریشه‌ی گیاه را می‌بینیم که با استواری و نیرویی نافذ به عمق زمین فرورفته است. در سوی راست نقش- واژه‌ی «چی» را می‌بینیم که از خورشید جدا گشته و در زیر آسمان گستریده است. در زبان چینی «جیان» همان‌گونه تلفظ می‌شود که واژه‌ی سلامتی. او نمایشگر سلامتی و نیرومندی‌ست. «جیان» در روند آفرینش جهان به‌عنوان «کنشگر» تولیدکننده‌ی ناب‌ترین و پاک‌ترین نیروی یانگ، و به‌عنوان سالم‌ترین و قوی‌ترین نیروی عملکردی در جهت وصول به «کاون» یا نیروی واکنشی مادینگی هستی که دریافت‌کننده‌ی آن است وارد میدان می‌شود.
شاه ون در یی جینگ، «جیان» را به‌عنوان نخستین «شش‌خطی»، و «کاون»، یا مادینگی هستی را به‌عنوان دومین «شش‌خطی» قرار داده است. «جیان» نمایشگر آسمان و «کاون» نمایشگر زمین است. اینجا به طور قطع باید به این مسئله اشاره کرد که شاه ون در تنظیم یی جینگ آن را آسمان ننامیده است، بلکه آن را کنش نام نهاده. بر طبق باور خردمند باستانی آسمان، به اجرام آسمانی، و به پیرپدر آسمانی تعلق دارد.
من اما به‌عنوان مترجم کوچک ایرانی کتاب براین باورم که آسمان بیشتر از هر چیز به نوعی یک حالت زنانه را به ذهن متبادر می‌کند، و همان‌طور که در اشعار لائوتزه خواندم، بر این باورم که خردمندان چین باستان، به ویژه تائوگرایان آن را زنانه می‌دیدند. اما همان‌طور که آلفرد خوانگ توضیح می‌دهد هدف از شکل‌بخشی یی جینگ آن نبوده است که اجرام آسمانی و خدایان آسمانی را بشناسیم، بلکه هدف این است که برای حرکات روزانه زندگی زمینی خود راه‌حل‌هایی بیابیم، و در همان‌حال از عملکرد بد که منجر به بدبختی می‌شود، اجتناب کنیم. از این قرار هنگامی که «جیان» نامگذاری شده است، هدف نه شرح شیئی‌ات آن، بلکه نمایش نحوه‌ی عملکرد آن بوده است. در تعریف «شش‌خطی« می‌توانیم بگوییم: پس ار آنکه آسمان و زمین در وجود آمدند، بی‌شمار موجودات پا به عرصه‌ی هستی گذاشتند. جیان و کاون اصل و سرچشمه‌ی تمامیت حضور هستند.
تفسیر:
کنش:
والا و بر‌تر و مبتکرانه، کامروا و لطیف، مطلوب و سودمند، پایدار و شریف
«جیان» نمایشگر طبیعت و عملکرد آسمان است. او دارای موهبت چهار ویژگی چینی: یوآن، هنگ، لی و جن است. این چهار ویژگی آسمانی فضایل یک امپراتور، یک رهبر، یا یک شخصیت والاست. «یوآن» به معنای والا و مبتکرانه است. «هنگ» به معنای کامروا و لطیف است. «لی» به معنای مطلوب و سودمند، و «جن» به معنای پایدار و شریف است. این چهار صفت در برخی «شش‌خطی»های دیگر نیز پدیدار می‌شوند، اما در اینجا در اوج قدرت و توانایی خود قرار دارند. در عین حال این چهار صفت به چهار فصل بهار و تابستان و پاییز و زمستان نیز مربوط می‌شوند. آنان نمایشگر نظریات کنفسیوس و وجه فلسفی یی جینگ هستند. و به معنای دیگر روشن‌کننده‌ی رابطه‌ی آسمان و زمین با انسان هستند.
در اصل، تفسیرهای شاه ون درباره‌ی «جیان» معنای دیگری نیز دارند. در آغاز سده‌ی بیستم میلادی استادی به‌نام وانگ کوا-وی (١٩٢٧- ١٨٧٧) که داروساز بود، در یی جینگ قطعاتی از استخوان‌های حیوانات را که حکاکی‌هایی روی آنها بود، پیدا کرد. استاد کشف کرد که این نوشته‌ها از دوران جکومت شانگ باقی مانده است. در جست‌وجوی پیدا کردن اصلیت این استخوان‌ها به «یین»، پایتخت قدیمی سلسله‌ی «شانگ» در دشت‌های ایالت هونان رفت، و اندکی بعد صد هزار قطعه استخوان که روی آنها رمزهایی نوشته شده بود، کشف شد. پس از مدتی روشن شد که این استخوان‌ها بایگانی بخش پبشگویی‌های سلسله‌ی شانگ را تشکیل می‌دادند. بر طبق این نوشته‌ها روشن می‌شود که «یوان» به معنای اصل و سرچشمه، «هنگ» به معنای قربانی پیشکشی، «لی» به معنای برداشت کشت با کارد و «جن» به معنای پیشگویی‌ست.
از نقش- واژه‌های به‌دست‌آمده روشن می‌شود که دو هزار سال پیش از کنفسیوس، هنگامی که مردم دست به کار پیشگوئی می‌شده‌اند، پیش از هرچیز برای اصل و سرچشمه خود قربانی انجام می‌داده‌اند. آنان متوجه بودند که اگر می‌خواهند آینده را بفهمند باید از گذشته شناخت داشته باشند. پس برای آسمان و زمین و نیاکان خود قربانی می‌کردند. آنان خوراک می‌پختند، بخور می‌سوزاندند، گل تقدیم می‌کردند و می‌کوشیدند عطر و بوی هدایای خود را به مشام نیاکان خود و آسمان و زمین برسانند. پس این چهار اصل به کرات در یی جینگ به‌کار گرفته شده‌اند. «هنگ» ۴۴ بار و «جن» ۱۰۸ بار در این ۶۴ «شش‌خطی» تکرار شده‌اند. پس آنان باور داشتند که برای قربانی کردن باید روح آسمان و زمین را با صمیمیت و احترام فراوان ستایش کنند تا قربانی کردن به درگاه نیاکان ممکن شود و کاشت و داشت و برداشت به‌درستی و نیکی انجام گیرد.
شرح تفسیر:
به‌راستی که عظمت کنش گسترده باد
او سرچشمه تمامیت حضور است
و تمامیت آفریدگی زیر آسمان را نظم می‌بخشد.
ابر‌ها در گذرند و باران فرومی‌ریزد.
تمامیت هستی انگاره‌های خود را به کمال می‌رسانند
از آغاز تا انتها همه چیز بی‌نهایت درخشنده است.
هر یک از شش مرحله خود را به وقت خود به کمال می‌رساند
چنان که گویی شش اژد‌ها نفیرزنان در آسمان در پروازند.
راه کنش تغییر و تحول است
از این قرار هر موجودی طبیعت و سرنوشت خود را می‌یابد
واتحاد سازگاری اعلاء ماندگار می‌شود
این همان مطلوب سودمند است
و از این قرار تمامی روستایان و کشوران در صلح دست اتحاد به یکدیگر داده‌اند.
تفسیر انگاره
آسمان با سرزندگی و پشتکار در عملکرد است
عکس‌ها (از بالا به پایین):
نقش – واژه‌ی «جیان»
«جیان»
جدول نقش‌واژه‌های شصت و چهارگانه در مکتب یی جینگ یا اندر شدن چینی‌ها: بیکران هستی مدام در حال دگرگونی‌ست.
برای قربانی کردن باید روح آسمان و زمین را با صمیمیت و احترام فراوان ستایش کرد
در همین زمینه:
::یی‌جینگ، بخش ششم، شهرنوش پارسی‌پور::