کشف شبیه‌ترین سیاره فراخورشیدی به زمین

 

منطقه سكنی‌پذیر، محدوده مداری وسیعی در اطراف هر ستاره است كه در آن، آب امكان دوام طبیعی به حالت مایع را بر سطح یك سیاره فرضی پیدا می‌كند. تلسكوپ كپلر، اخیراً موفق به كشف بالغ بر هزار گزینه احتمالی دیگر در فهرست فعلی سیارات فراخورشیدی شده است. ١٠ عدد از این سیارات، ابعادی در حد و حدود زمین داشته است و در منطقه سكنی‌پذیر ستاره‌شان هم واقع شده‌اند. این گزینه‌ها بایستی توسط سایر رصدها به تأیید برسند. داگلاس هوگینز (Douglas Hudgins)، دانشمند پروژه كپلر، درباره كشفیاتی كه قرار است جزئیات‌شان در نشریه علمی Astrophysical Journal به چاپ برسد، می گوید: “این كشفیات، نقطه عطفی در مسیر شناسایی عموزاده‌های فراخورشیدی زمین است.”

 

كپلر-٢٢b، در فاصله ٦٠٠ سال نوری از ما قرار گرفته و هرچند از زمین ما كمی بزرگ‌تر است، اما هر ٢٩٠ روز یكبار گردش مداری خودش را به گرد ستاره میزبانش تكمیل می‌كند. این ستاره نیز خود در زیرمجموعه‌‌ای شامل خورشید، موسوم به ستارگان رده G طبقه‌بندی می‌شود، هرچند اندكی سردتر و كوچك‌تر از خورشید ماست.

 

تلسكوپ كپلر، این سیارات را با محاسبه افت و خیزهای نوری بالغ بر ١٥٠هزار ستاره كه در میدان دید ثابتش واقع شده‌اند، پیدا می‌كند؛ به طوری كه این نوسان‌های منظم، حاكی از عبور متناوب یك سیاره از برابر ستاره میزبان هستند. وجود یك سیاره تازه را دست كم بایستی با تشخیص تكرار سه‌باره این نوسان‌ها به تأیید قطعی رساند.

 

“با كشف این سیاره، شانس، به ما چشمك زد.” این را ویلیام بوراكی (William Borucki)، پژوهشگر ارشد مأموریت كپلر، در مركز پژوهشی Ames ناسا در موفت‌فیلد كالیفرنیا، كه سرپرست تیم اكتشافی این سیاره زمین‌مانند هم بوده، می‌گوید و می‌افزاید: «اولین گذر این سیاره از برابر قرص ستاره‌اش، تنها سه روز پس از آغاز رسمی عملیات كپلر مشاهده شد. سومین گذر تأییدكننده را هم در تعطیلات سال نوی ٢٠١٠ تشخیص دادیم.”

 

تیم علمی كپلر، از تلسكوپ‌های زمینی و نیز تلسكوپ فضایی فروسرخ اسپیتزر، به‌منظور بازآزمایی صحت مشاهدان اولیه‌اش كمك می‌گیرد. آن قسمتی از آسمان را هم كه كپلر بدان چشم دوخته، در حد فاصل صورت‌های فلكی ماكیان و شلیاق، تنها در اوایل بهار تا اوایل پاییز هرسال برای تلسكوپ‌های زمینی قابل رؤیت است. داده‌های حاصل از این رصدهای اضافی، به تعیین گزینه‌های قطعی به عنوان اعضای جدید فهرست سیارات فراخورشیدی، كمك شایان توجهی می‌كند. از میان ٥٤ سیاره محتملی كه از فوریه ٢٠١١ در حوزه سكنی‌پذیر ستارگان‌شان پیدا شده‌اند، كپلر-22b، نخستین مورد تأییدشده است.  

 

تیم علمی تلسكوپ كپلر، نشست اعلام كشفیات‌شان را از امروز تا نهم دسامبر خواهند داشت، و در جریان آن به معرفی ١٠٩٤ كشف احتمالی‌شان خواهند پرداخت. از زمان انتشار آخرین فهرست كشفیات كپلر تا به امروز، اعضای این فهرست، رشدی ٨٩ درصدی داشته‌اند و شمارشان به ٢٣٢٦ عدد رسیده است. از این میان، ٢٠٧ تای‌شان ابعادی در حدود زمین، ٦٨٠ تای‌شان بزرگ‌تر از زمین، ١١٨١ تای‌شان به ابعاد سیاره نپتون، ٢٠٣ تای‌شان به ابعاد سیاره مشتری (بزرگ‌ترین سیاره منظومه شمسی)، و ٥٥ تای‌شان بزرگ‌تر از مشتری هستند. این كشفیات، كه بر اساس رصدهای صورت پذیرفته مابین ماه مه ٢٠٠٩ تا سپتامبر ٢٠١٠ صورت پذیرفت، نشان از افزایش قابل توجه آمار سیارات به نسبت كوچك‌تری به ابعاد تقریبی زمین خودمان می‌دهند. تعداد اینگونه سیارات، با كشف ٢٠٠ گزینه تازه از فوریه سال جاری، رشدی ١٤٠ درصدی را تجربه كرده است. طبق این داده‌ها، سیاراتی به اندازه یک تا چهار برابر زمین، در كهكشان ما به شكل فراوانی پراكنده شده‌اند.

 

در گزارش جدید دانشمندان، وجود ٤٨ سیاره در منطقه سكنی‌پذیر ستارگان اعلام شده كه این، كمتر از ٥٤ عددی‌ست كه در گزارش ماه فوریه اعلام شده بود. دلیل این كاهش، ارائه تعریف جدیدی از منطقه سكنی‌پذیر است كه در آن، امكان تأثیر پدیده گلخانه‌ای ناشی از حضور جو احتمالی در این سیارات بر دمای میانگین‌شان هم مورد لحاظ واقع شده، به طوری كه منطقه سكنی‌پذیر از این‌پس به فاصله اندك بیشتری از ستاره میزبان، به پس رانده شده است. ناتالی باتالا (Natalie Batalha)، قائم مقام سرپرست تیم علمی مأموریت كپلر در دانشگاه ایالتی سن‌خوزه كالیفرنیا می‌گوید: “رشد قابل توجه آمار گزینه‌های محتمل سیارات زمین‌مانند، حاكی از این است كه ما در حال هرچه نزدیك‌تر شدن به شناسایی سیاراتی هستیم كه در واقع كپلر به‌واسطه تشخیص آنها طراحی شده است: سیاراتی كه نه تنها به ابعاد زمین‌اند، بلكه احتمالاً میزبان حیات هم هستند.”

 

 

 

 

 

 

طرحی خیالی از سیاره کپلر-22b / منبع: ناسا