ادبیات ایران یکی از جهات نیرومند فرهنگ دیرینه میهن ماست. گویندگان این سرزمین از دیر باز عواطف انسانی و پندارهای فسونگر خویش را با بیان دل افروز و زبانی خوش آهنگ عرضه می‌کنند. در این میان دوبیتی‌ها و ترانه‌ها از توانایی تخیل مقتدر و پر جولان و ظرافت سخن فریبا و دل پسند مردم حکایت دارند.
زیبایی ساختار دوبیتی ها در حقیقت بیان منویات، آرزوها و نظرگاه های عشایر و روستاییان است. اساس و بنیان این ترانه ها ریشه در محیط عشیره‌ای و روستایی، شیوه تولید ، مالکیت بر ابزارتولید روابط اجتماعی حاصل از آن است.
یات ویژه تاریخی این ارزش ها و اهمیت در کالبد ادبی آن ،در غم ها، شادی ها ، رنج ها ، عشق ها و سوز و گدازهای شاعرانه این ترانه‌ها تجلی می‌یابد. به این آسانی نمی توان از لحاظ علمی تنظیم ، تحلیل و تشریح کرد ، قوانین درونی و تکامل آن را دریافت و رازهای نهفته یک دوره‌ی طولانی تاریخی را گشود.
ترانه های روستایی نمایانگر حقیقت زندگی مردم هستند که با آن غم و شادی و رنج و عشق و سوز و گداز خود را به فریاد می‌کشند. ترانه های روستایی با اغراق های شاعرانه بیگانه است و مضمون هایش را از زندگی روستا گرفته است . در دوبیتی های روستایی قافیه نیز آزاد است و ضابطه آن بر آهنگ کلمه است نه بر حرف. از این رو در اینگونه ترانه ها واژگان هم آوا قافیه قرار می‌گیرند نه کلمات هم حرف.
سرم درد می کنه سندل بیارین/ طبیب از ملک اسکندر بیارین
چنانکه می بینید در این بیت (سندل) با(اسکندر) قافیه شده است. از ویژگی های جالب آنست که ترانه سرایان بی هیچ قید و بندی نفسانیات و آرزوها و حالات درونی و بیرونی خود را بیان می کنند و شوق و خشم و عاطفه و کینه خویش را بی پرده پوشی های متعارف باز می‌گویند.
شبی رفتم به مهمون پدر زن /شراب کهنه ام داد با نون ارزن
هنوز یک لقمه از نونش نخوردم/کمونم داد و گفتا پنبه ور زن
در دوبیتی ها اصل آنست که شاعر مطلبی را عنوان کند و آنرا در دو بیت ختم سازد و مجموع نیروی احساسات و هیجان ها و درد دل خود را درمصراع آخر بیان کند. سه مصراع اول و دوم و چهارم نیز حکم است که دارای قافیه باشند اما مصراع سوم از این حیث آزاد است و به اختیار گوینده. از دیگر ویژگی های دوبیتی ها سادگی لفظ و معنی در آنهاست و نشان از آن دارد که در دشتهای سرسبز و کوهپایه ها و اصولا در کنار طبیعت سروده شده اند. شاعران این ترانه‌ها گمنام بوده و آنها در بین عموم مردم نسل به نسل و سینه به سینه در گردش بوده تا به اینجا رسیده است.
منبع: صدای مردم
