اعتراضات مردم خوزستان به بحران زیست‌محیطی و برکناری دو مدیر استانی

مردم خوزستان نگران بحران زیست‌محیطی این استان هستند. آن‌ها خواهان اقدام فوری برای حل معضل گرد و غبار در استان‌اند. مخالفان دولت این بحران را نتیجه اهمال دولت می‌دانند و دولت می‌گوید گام‌هایی برای حل بحران برداشته است.

این بحران از ۸ بهمن‌ماه جاری، هنگامی که طوفان گرد و خاک با غلظت ۶۶ برابر حد مجاز خوزستان را در نوردید آغاز شد. گرد و خاک در تأسیسات و مَقرَه‌های برق (گیره عایقی دکل‌های انتقال برق) رسوب کرد و در پی آن با افزایش رطوبت هوا انتقال برق دچار اختلال شد و از مدار خارج گردید. نبود تجهیزات برق اضطراری در تصفیه‌خانه‌های آب نیز سبب قطع آب شد. در چنین شرایطی مدارس و ادارات هم تعطیل شدند و استان خوزستان وارد یک بحران جدید شد.

با آغاز این بحران مردم خوزستان دست به تجمعات اعتراضی زدند و خواهان رفع بحران زیست‌محیطی در این استان و حل معضل ریزگردها شدند که اکنون دیگر به گرد و خاک تبدیل شده است.

در اهواز مردم معترض روزهای یکشنبه، سه‌شنبه، چهارشنبه و پنج‌شنبه با در دست داشتن پلاکاردها و سردادن شعارهایی در برابر استانداری خوزستان تجمع کردند. «اهواز شهر ماست، هوای پاک حق ماست»، «کارون با اصالت، تسلیت تسلیت»، «اهواز بی قراره، کارون آب نداره»، «نفت و آب اهواز رو بردن، جاش گرد و خاک آوردن» از جمله شعارهای این مدت مردم بوده است.

روز جمعه ۲۹ بهمن اطلاعیه‌ای به نام آیت‌الله محمدعلی موسوی جزایری، امام جمعه اهواز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که در آن از مردم خواسته شده بود تا پس از نماز جمعه در یک راهپیمایی شرکت کنند اما دفتر امام جمعه اهواز بعد این خبر را تکذیب کرد و انتشار این اطلاعیه را «سهل‌‌انگاری متصدی» عنوان کرد.

اعتراضات مردمی به جایی کشید که مدیرکل مدیریت بحران استانداری خوزستان و مدیرکل منابع طبیعی خوزستان، از سمت خود برکنار شدند. دلیل این برکناری به‌شکل رسمی اعلام نشده اما گفته می‌شود ناهماهنگی بین شرکت‌هایی که وظیفه تولید و توزیع آب و برق در خوزستان را برعهده دارند و کند شدن حرکت آن‌ها در حل بحران از دلایل این برکناری‌ها بوده است.

بحران زیست‌محیطی خوزستان و چالش‌های جناحی

در این میان نیروهای مخالف دولت در جمهوری اسلامی تمام تلاش خود را به‌کار می‌برند تا بحران ایجادشده در خوزستان را تنها به گردن دولت حسن روحانی بیندازند و نشان دهند که دولت برای حل این بحران گامی برنداشته است. نیروهای مخالف دولت معتقدند که دولت در زمینه حل مسئله ریزگردها تنها شعار می‌دهد و کاری انجام نمی‌دهد. مخالفان می‌گویند دولت ظرف سه سال گذشته اعتبار لازم را برای مقابله با ریزگرد تأمین نکرده است.

از سوی دیگر نیروهای دولتی و طرفدارانش سعی می‌کنند تا تلاش‌های دولت در جهت حل بحران خوزستان را برجسته کنند.

فرامند هاشمی‌زاده، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خوزستان می‌گوید ۳۰ هزار هکتار از کانون‌های گرد و غبار در استان خوزستان فوق بحرانی است و در اهواز، ماهشهر و هندیجان قرار دارد.

به‌گفته هاشمی‌زاده این کانون‌ها پیش از این آبگیر بوده، اما سیلاب‌هایی که در گذشته در نهر کوپال، نهر مالح و نهر بحره به سمت این اراضی جریان داشت به دلیل خشکسالی، سدسازی و ساخت‌وساز مختلف و تصرفات صنعتی، چندین سال است که قطع شده، افزون بر این حقابه تالاب‌های استان نیز کاهش شدیدی داشته و این مسایل باعث شده این زمین‌ها به کانون‌های گرد و غبار تبدیل شود.

بدین ترتیب بخشی از این بحران زیست‌محیطی به عملکرد دولت‌های پیشین نیز بازمی‌گردد.

موضوع دیگر انتقال آب استان خوزستان به استان‌های دیگر است که در سال‌های گذشته با مخالفت‌هایی نیز مواجه شده بود. نبی‌الله خون‌میرزایی، مدیرکل شیلات خوزستان با اشاره به این‌که «اگر پدیده ریزگردها مهار نشود، در آینده مشکلات جدی برای نظام به‌وجود خواهد آمد»، می‌گوید: «اگر استان‌های دیگر آب خوزستان را برای تولید نیاز دارند، خوزستان برای حفظ شرایط خود به آن نیازمند است که این امر یک الزام‌ است.»

او معتقد است که باید از انتقال آب به هر اسمی صرف نظر کرد و خوزستان را به‌عنوان یک استان با شرایط ویژه حفظ کرد.

در سال‌های گذشته مردم خوزستان و فعالان محیط زیست این استان در اعتراض به انتقال آب رودخانه کارون به زاینده رود اصفهان چند بار به تشکیل زنجیره انسانی دست زدند و مخالفت خود را نسبت به طرح انتقال آب اعلام کردند. آن‌ها می‌گفتند که این انتقال آب، آورد رودخانه‌های منتهی به جلگه خوزستان و خلیج فارس را به‌شدت کاهش می‌دهد و موجب خشکی منطقه می‌شود.

رویکرد دولت

دولت یازدهم که از ابتدا گفته بود مسئله ریزگردها راه حل سریع ندارد و مقابله با آن دست‌کم  دو دهه به درازا می‌کشد در پی بحران اخیر اعلام کرد بر سرعت کار می‌افزاید.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و امور خارجه را پیگیر موضوع گرد و غبار خوزستان کرده، از وزارت خارجه خواسته تا مسایل دو جانبه ایران و عراق در این‌باره را به‌شکل ویژه پیگیری کند، و از وزیر کشاورزی نیز خواسته است تا روند مالچ‌پاشی و نهالکاری در کانون‌های داخلی گرد و غبار به‌ویژه در خوزستان را تسریع کند.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خوزستان گفته است مشکل قطع آب ناشی از بی‌برقی تا یک هفته آینده به‌طور کامل حل می‌شود، مَقرَه‌های جدید برق جایگزین مقره‌های قدیمی می‌شوند، یک‌سوم تجهیزات کنونی برق استان تعویض می‌شوند و مهار ریزگردها در دو بخش بیابان‌زدایی و مقابله با بیابان‌زایی در دستور کار قرار می‌گیرد.

محمود حجتی، وزیر جهادکشاورزی و نماینده رئیس جمهوری نیز از «طرح درازمدت و جامع مقابله با ریزگردها با منشاء داخلی» سخن گفته و تأکید کرده است که «۸۰۰ هزار هکتار از اراضی بیابانی از طریق بیولوژیک، کاشت گیاهان، درختان سازگار با محیط و در نقاطی به صورت مالچ‌پاشی و رهاسازی آب در مدت چهار تا پنج سال تثبیت خواهد شد.»

این همه در حالی است که احمدرضا لاهیجان‌زاده، مدیرکل محفاظت از محیط زیست استان خوزستان گفته است ۹۰ درصد اعتبار مصوبه هیئت دولت در اسفند ۹۳ برای مقابله با ریزگردها در کشور تأمین نشده و عملاً این مصوبه امکان اجرایی شدن پیدا نکرده است.

باید دید که مجموعه این طرح‌ها و برنامه‌ها تا چه حد می‌توانند به اجرا در آیند تا بحران زیست‌محیطی خوزستان که به‌نظر می‌رسد مردم این استان را نگران کرده مهار شود.