براهما چلانی ـ مشکلات پیش آمده برای نیروگاه هستهای فوکوشیما و دیگر نیروگاهها در جریان زلزلهٔ ژاپنع بحثهای جدی و متعددی را در خصوص نیروگاههای هستهای در سراسر دنیا برانگیخته است و اینک بسیاری از لزوم بازنگری در این صنعت سخن میگویند.
براهما چلانی، پرفسور مطالعات استراتژیک در مرکز تحقیقات سیاستگذاری در دهلی نو از جمله افرادی است که به تجدید نظر کلی در سیاست احداث نیروگاههای هستهای معتقد است و در مقالهای که به تازگی در وبسایت این مرکز منتشر کرده از عوارض جانبی این نوع تولید انرژی بر محیط زیست و انسان و همچنین دشواریهای پیش رو میگوید.
او همچنین به خطرات حوادث طبیعی اشاره کرده است که نیروگاههایی مانند فوکوشیما را که در کنار دریا ساخته میشوند تهدید میکند. در حقیقت از حدود شش سال پیش و در جریان سونامی بزرگ اقیانوس هند در دسامبر سال ۲۰۰۴، دومین نیروگاه بزرگ هستهای هند، نیروگاه مدرس، برای مدتی از کار افتاد.
از آنجایی که نیروگاههای هستهای به آب فراوانی احتیاج دارند، بسیاری ازآنها در کنار خط ساحلی ساخته میشوند. بنابراین بلاهای طبیعی مانند طوفان، سونامی و هوریکانها که در دهههای اخیر به دلیل تغییرات آب و هوایی بیش از پیش رخ میدهند باعث بالا آمدن سطح آب اقیانوسها شده و از این جهت نیز نیروگاههای هستهای بیشتر آسیبپذیر هستند.
تمام نیروگاههای تولید کننده انرژی اعم از زغال سنگی یا گازی به حجم زیادی از آب نیاز دارند، اما نیاز نیروگاههای هستهای به آب بیشتر از آنهاست. بیشترین انرژی هستهای در دنیا توسط نیروگاههای آب سبک مانند نیروگاه فوکوشیما تولید میشود که از آب به عنوان اصلیترین منبع خنک کننده خود استفاده میکنند.
حجم بسیار زیاد آب مورد مصرف این نیروگاهها سپس به جریان آب داغی تبدیل میشود که به داخل رودخانه، دریا یا اقیانوس وارد میشود.
نیروگاههایی که درون سرزمینها و دور از خط ساحلی قرار دارند فشار بسیار زیادی بر منابع آبی وارد کرده و به همین دلیل آسیبهای فراوانی به گیاهان و آبزیان میرسانند. بنابراین کشورهایی که با مشکل منابع آبی رو به رو هستند تلاش میکنند تا محل مناسبی را در خط ساحلی برای احداث نیروگاه بیابند، اما در هرحال این نیروگاهها چه در کنار ساحل و چه در داخل سرزمینها ساخته شوند در برابر تاثیرات ناشی از تغییرات آب و هوایی آسیبپذیر هستند.
بر اثر تغییرات آب و هوایی در کرهٔ زمین، درجهٔ حرارت هوا افزایش یافته و سطح آب اقیانوسها نیز بالاتر آمده است. نیروگاههای هستهای در این میان، هم فشار بیشتری به منابع آبی وارد میکنند و هم نیازشان به آب افزایش مییابد. در جریان گرمای بیسابقه در تابستان سال ۲۰۰۳، هفده نیروگاه هستهای در فرانسه فعالیت خود را کاهش داد و یا برای مدتی تقریبا متوقف شدند. این اتفاق در سال ۲۰۰۶ در اسپانیا نیز تکرار شد، اما از سوی دیگر همین موج گرمای بیسابقه در سال ۲۰۰۳ و ۲۰۰۶ نیاز مفرط به برق را به دلیل تقاضا برای استفاده از دستگاههای خنککنندهٔ هوا در اروپا افزایش داد.
نیروگاههای هستهای که در کنار دریا ساخته شدهاند در زمان فرارسیدن موجهای بیسابقه گرما با چنین مشکلاتی رو به رو نیستند زیرا درجه حرارات آب اقیانوسها به سرعت درجه حرارات آب دریاچهها و رودخانهها بالا نمیرود، اما مثال ژاپن نشان داد که این نیروگاهها با خطرات بسیار جدیتری تهدید میشوند.
به هنگام وقوع سونامی سال ۲۰۰۴ در اقیانوس هند، نیروگاه هستهای مدرس در هند توانست بدون خطری عمده خاموش شود زیرا سیستم الکتریکی آن در ارتفاع بالاتری نسبت به خود نیروگاه استقرار یافته بود. همچنین نیروگاه مدرس در هند برخلاف نیروگاه فوکوشیما در ژاپن از مرکز زلزله فاصلهٔ بسیار زیادی داشت.
مسئلهٔ غامض و پیچیده در مورد انرژی هستهای به خصوص در جهانی که با بحران کمبود آب رو به روست آن است که این نیروگاهها از یکسو هم آب بسیار فراوانی را میبلعند واز طرف دیگر در برابر آب آسیبپذیر هستند. از سوی دیگر، پس از گذشت چند دهه از ادعای رئیس اسبق سازمان انرژی هستهای آمریکا در مورد اینکه این انرژی هستهای به زودی آنقدر ارزان قیمت میشود که دیگر قیمتش به حساب نیاید، اکنون همچنان شاهد آن هستیم که در اکثر نقاط دنیا نیروگاههای هستهای تنها با یارانهها و کمکهای دولتی سرپا ماندهاند.
در حالی که تقاضا برای انرژی هستهای در غرب کاهش یافته است، این تقاضا در میان کشورهای دیگر که به «تازه واردان هستهای» معروفند در حال افزایش است. این تقاضای در حال افزایش همراه خود مسائل و نگرانیهای دیگری از جنس سیاسی و امکان تولید سلاح هستهای را به همراه دارد. علاوه بر این، از آنجا که نزدیک به حدود ۴۰ درصد از جمعیت جهان در شعاع صد کیلومتری خط ساحلی زندگی میکنند، بنابراین یافتن نقاط مناسب در خط ساحلی برای ساختن نیروگاههای هستهای جدید در آینده با دشواریهای بیشتری روبهرو خواهد بود.
حوادث نیروگاه فوکوشیما در ژاپن به احتمال زیاد همانند حادثهٔ نیروگاه «تری مایل آیلند» در ایالت پنسیلوانیای آمریکا در سال ۱۹۷۹ کاهش تقاضای انرژی هستهای را سبب میشود. نتایجی که از این حوادث به دست آمده شاید باعث عقبنشینی و تجدید نظر موافقان استفاده از انرژی هستهای باشد.