یک تحلیل‌گر مسائل مالی به شبکه‌ی تلویزیونی اقتصادی «بلمبرگ» می‌گوید: «ناآرامی‌های یک هفته‌ی اخیر درلیبی و برخی کشورهای خاورمیانه منجر به افزایش شدید قیمت نفت و فلزات اساسی شده و نگرانی‌هایی برای کشورهای صنعتی به‌وجود آورده است».
«ایلنا» خبرگزاری کار ایران در یک بررسی از قول کارشناسانی که البته معرفی نکرده، برای نفت دویست دلاری در آیندهی نزدیک شرط بندی کرده است.
بحران لیبی هر روز بالاتر می‌گیرد و حالا از دخالت نظامی نیروهای غربی به طور محکم‌تری صحبت می‌شود. دلیل هم بالارفتن بهای نفت و برهم خوردن تعادل قیمت این کالای صنعتی است.
در گفت‌وگو با رضا تقی‌زاده، تحلیل‌گر سیاسی در گلاسکو اسکاتلند پرسیده‌ام: آیندهی بهای نفت چقدر به این بحران لیبی وابسته است و این که آیندهی قذافی چقدر به نفت آن کشور بستگی دارد؟
رضا تقی‌زاده: به سئوال دوم، اول جواب می‌دهم. قدافی بدون داشتن دسترسی به نفت شرق آن کشور و منطقه‌ی بنغازی و پنج پایانه‌ی نفتی، قادر به ادامه‌ی حکومت حتی در میان‌مدت هم نیست. بنابراین یا مجبور به اعمال کنترل مجدد منطقه‌ی بنغازی است و یا کنار رفتن از حکومت. وضعیت موجود را هم نه جامعه‌‌ی اروپا، نه کشورهای تولید‌کننده و نه کشورهای مصرف‌کننده می‌توانند تحمل کنند. برای این که ادامه‌ی وضع موجود به ناآرامی در بازار نفت و عدم امنیت در منطقه و بی‌تعادلی اقتصاد دنیا کمک خواهد کرد. در حالی که ماندن آقای قذافی بر قدرت به‌هیچ کشور خاصی کمک ویژه‌ای در کوتاه مدت نمی‌کند. بنابراین یا باید انتظار داشته باشیم یک خونریزی بزرگ در انداز‌های دارفو- سودان- در لیبی شکل گیرد و یا قذافی به نوعی با مداخلهی کشورهای اروپایی، آمریکا، ناتو و یا با مصوبه‌ی شورای امنیت از قدرت کنار برود.
درباره‌ی قیمت نفت و آیندهی بازار نفت چگونه پیش بینی می‌کنید؟
در این مورد پاسخ من به بخش دوم پرسشی بود که شما مطرح کردید. در مورد قیمت نفت، عربستان سعودی که بزرگ‌ترین تولید‌کننده و صادرکننده‌ی نفت است، از این مسئله، یعنی از افزایش بی‌رویه‌ی قیمت‌های نفتی خیلی رضایت ندارد. روسیه نیز که دومین تولیدکننده‌ی بزرگ است، باز از این وضعیت خیلی راضی نیست. زیرا اقتصاد این دو کشور به اقتصاد جهانی مرتبط است و بحرانی تازه در اقتصاد جهانی هر دو کشور را با زیان‌های بزرگی روبه‌رو خواهد کرد. آنها خیلی مایل به داشتن تعادل در بازار نفت هستند. به همین علت عربستان سعودی با داشتن بیش از ۲/۵ میلیون بشکه ظرفیت اضافی تولید، همین حالا تولید نفت خود را افزایش داده و بخشی از کاهش صادرات نفت لیبی را به بازار جبران کرده است. اگرچه بازارهای صادراتی عربستان سعودی و لیبی با همدیگر متفاوت هستند، با وجود این افزایش تولید عربستان می‌تواند به نگرانی‌های بازار تا حدود زیادی خاتمه دهد و عربستان برای پیشگیری از افزایش بی‌رویه‌ی نفت، به یقین از همه‌ی قدرتش علی‌رغم مخالفت کشورهایی مثل ایران استفاده خواهد کرد.
وزیر نفت جمهوری اسلامی تصمیم عربستان را برای بالابردن تولید نفت عجولانه خوانده است.
ایران به این علت که اقتصادش با اقتصاد بقیه‌ی دنیا مرتبط نیست و تقریباً جزیره‌ی خاص خودش را درست کرده، منهای البته افزایش قیمت صادرات کالا که ایران به علت واردکننده بودن می‌تواند از آن متأثر شود، خیلی نگران بحران در اقتصاد دنیا نیست. به این علت افزایش قیمت نفت را می‌پسندد. همیشه ایران از بالا رفتن بهای نفت حمایت کرده و می خواهد بهای نفت به حداکثر افزایش پیدا کند حتی اگر اقتصاد دنیا متضرر هم بشود. در حالی که دیگر کشورهای تولیدکننده‌ی نفت و به‌خصوص کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس با این سیاست روی موافقت ندارند. به این علت ایران نه تنها از افزایش بی‌رویه‌ی قیمت‌های نفت حمایت می‌کند، که حتی دامن زدن به بحران‌های منطقه‌ای با هدف افزایش قیمت نفت را هم گاهی مورد توجه قرار می‌دهد. این به‌هرحال نشانه‌ی تضاد کامل بین نگاه ایران به آینده و قیمت نفت است و البته تضاد با نگاه کشوری مثل عربستان. البته ایران برای تأثیر گذاشتن در قیمت‌های نفت به علت محدود بودن ظرفیت صادراتش در مقایسه با عربستان امکاناتی کم و در مورد متشنج کردن اوضاع امکانات کاملاً بیشتری دارد.
کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس گفته‌اند که ما موافق اعمال منطقه‌ی پروازممنوع بر فراز لیبی هستیم. به این ترتیب نشان می‌دهد که این کشورها خواستار پایان یافتن دوران آقای قذافی در آن کشور هستند.
همین طور است که شما می‌گویید. کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس می‌خواهند این بحران در کوتاه‌ترین فرصت ممکن و با کمترین هزینه خاتمه پیدا کند و به‌خصوص در منطقه‌ی شمال آفریقا و منطقه‌ی جنوب مدیترانه محدود بماند. کشورهای خلیج فارس در عمل در کنار این حرکت‌ها قرار می‌گیرند. این که خواستار اعمال منطقه‌ی ممنوعه پرواز بر فراز لیبی شوند گام بلند آن هاست. ممکن است از این سیاست در مورد قذافی اتحادیه‌ی عرب و اتحادیه‌ی آفریقا هم حمایت کنند که در آن صورت مقاومت کشورهایی مثل روسیه و چین در شورای امنیت برای مخالفت با آن یا حتی استفاده از حق وتو بسیار می‌تواند کاهش پیدا کند و مشروعیت این اقدام را تسریع کند. این سیاست به نوعی شاید با سیاست ایران هماهنگ است. ایران از اعمال این سیاست هدف دیگری دارد. آنها می‌خواهند بگویند که اینها همه انقلاب‌های اسلامی است که در منطقه صورت می‌گیرد. آنها بعد از پیروزی هماهنگ و همراه با ما خواهند شد . البته در تعریف این هدف فقط ایران است که با نتیجه‌گیری‌ای که اعلام می‌کند موافق است. ولی کشورهای دیگر منطقه‌ی خلیج فارس می‌خواهند به نوعی بحران را دور از منطقه‌ی خودشان نگه دارند. همان طور که گفتم با کمک و فراهم کردن تسهیلات در جهت به نتیجه رسیدن این تغییرات در کنار آنها قرار گیرند و بعد از اعمال تغییرات خودشان از دامنه‌ی این تغییرات مصون بمانند.
به نظر شما اگر قذافی همچنان مقاومت کند، چه پیش می‌آید؟
به نظر نمی‌رسد که آقای قذافی با نیروی مسلحی حدود پنج، شش هزار نفر که در اختیار دارد، قادر به ادامه‌ی وضع موجود در درازمدت باشد. همان طور که گفتم به علت شرایط منطقه و نامتعادل بودن اوضاع اقتصادی دنیا و بازار نفت به این وضعیت باید خاتمه داده شود. بنابراین اگر منطقه‌ی ممنوعه‌ی پرواز بر فراز لیبی قطعیت پیدا کند و اعمال شود، این مقدمه‌ی مداخله نظامی در آن کشور خواهد بود. یعنی برای اعمال منطقه‌ی ممنوعه‌ی پرواز نیروی هوایی آمریکا مجبور به انجام پروازهای شناسایی و استفاده از هواپیماهای آواکس خواهد بود و همین طور بمباران مراکز رادار و توپ‌های ضد هوایی لیبی که در حقیقت بضاعت دفاعی این نیروها را کم می‌کند، ظرفیت روحی آنها را به حداقل کاهش می‌دهد و باعث تقویت روحیه‌ی شورشیان در منطقه‌ی بنغازی خواهد شد. بنابراین این گام اول برای گسترش مداخلهی نظامی و قطعاً کنارگذاشتن آقای قذافی است.
به نظر شما در صورت مقاومت قذافی این خطر وجود ندارد که لیبی به یک سودان تازه مبدل شود؟
این خطری است که ناظران آن را هشدار می‌دهند. اگر اجازه داده شود که این وضعیت در لیبی ادامه پیدا کند، بی‌تردید لیبی در منطقه‌ی جنوب مدیترانه تبدیل به سودان خواهد شد. حال آن که سودان در یک منطقه‌ی تقریباً دورافتاده‌ی آفریقا قرار دارد. در حالیکه که شمال آفریقا در یک منطقه‌ی حساس جنوب مدیترانه است و نزدیکی و قرابت آن با اروپا این حساسیت را بیشتر از پیش افزایش می‌دهد و دنیا نمی‌تواند تحمل کند که دارفوی تازه‌ای در بنغازی تکرار شود.
آیا آیندهی ایران به نفت گره نخورده است?
سرخ جامه / 09 March 2011