بیژن روحانی- باز هم یک اثر تاریخی دیگر، قربانی جنگ و نبرد میان گروه‌های مسلح شد. معبد «پره ویهار» در کامبوج که در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو نیز به ثبت رسیده در درگیری‌های مسلحانه‌‌ی هفته‌ی گذشته میان نیروهای کامبوج و تایلند به‌شدت آسیب دیده و سازمان ملل نگرانی خود را از این امر اعلام کرده است.
روز شنبه خانم ایرینا بوکوا، مدیرکل سازمان یونسکو، به کویچیرو ماتسورا، مدیرکل پیشین این سازمان ماموریت داد تا به‌عنوان نماینده‌ی ویژه‌ی این سازمان بر رویدادهای معبد «پره ویهار» نظارت کند.
قرار است آقای ماتسورا در خصوص نحوه‌ی حفاظت از این اثر، ملاقات‌هایی را با مسئولان یونسکو و کشورهای کامبوج و تایلند برگزار کند.
هدف او از این ملاقات‌ها کم کردن تنش‌های موجود بر سر این معبد باستانی و دعوت طرف‌های درگیر به گفت‌وگو است.
معبد باستانی «پره و یهار» از سال ۲۰۰۸ میلادی در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسیده است. پیش از آن در سال ۱۹۶۲ یک دادگاه بین‌المللی مالکیت این معبد را که در خط مرزی میان کامبوج و تایلند واقع شده به کشور کامبوج داد، اما ورودی اصلی معبد همچنان در خاک تایلند قرار گرفت. از آن پس همواره تنش‌های فراوانی پیرامون این معبد میان دو کشور وجود داشته است.
هفته‌ی گذشته پس از آن که دادگاهی در کامبوج دو فرد را به دلیل فعالیت به نفع جنبش ملی‌گرای تایلند محکوم کرد، نبرد میان نظامیان دو کشور در اطراف معبد آغاز شد.
مطابق بیانیه‌ی منتشر شده توسط ارتش کامبوج، نظامیان تایلندی این معبد را با آتش توپخانه‌ی خود گلوله‌باران کرده‌اند.
معبد زیبای «پره ویهار» در سده‌ی یازدهم میلادی ساخته شده و به «شیوا»، از ایزدان آیین هندو، تقدیم شده است. با این‌حال هسته‌ی اصلی معبد را که در حقیقت یک عزلتگاه ویژه‌ی راهبان است مربوط به سده‌ی نهم میلادی می‌دانند.
معبد در زمان اوج قدرت امپراتوری خمرها و به دست همان پادشاهی ساخته شده که فرمان ساختن معبد بسیار مشهور آنگکور را داد. این معبد نیز اکنون در کامبوج است و در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
معبد آنگکور مجموعه‌ای است از تعداد زیادی نیایشگاه که توسط سنگفر‌ش‌ها و پله‌های سنگی روی محوری به طول ۸۰۰ متر با یکدیگر در ارتباط هستند. معماری معبد و هماهنگی آن با محیط و طبیعت اطراف بسیار قابل توجه است. همچنین تزیینات و کنده‌کاری‌های روی سنگ در این معبد جزو مشخصات برجسته‌ی آن محسوب می‌شود.
سازمان یونسکو، این معبد را نمونه‌ی بی نظیری از معماری خمرها می‌داند. نقشه‌ی معماری معبد آنگکور، ارتباط بنای یادشده را با چشم‌انداز اطراف و همچنین کنده‌کاری‌های سنگی آن را مورد توجه قرار داده است.
در نقشه‌هایی که در ابتدای سده‌ی بیستم و در زمان مستعمره بودن کامبوج توسط فرانسوی‌ها ترسیم شده و مرز میان کامبوج و تایلند یا سیام را مشخص می‌کند، این معبد در خاک کامبوج قرار گرفته است. بعدها اما تایلندی‌ها مدعی شدند که این نقشه‌ها رسمی نیستند و بنابراین اعتبار ندارند. این مناقاشات تا سال ۱۹۶۲ و رای دادگاه بین‌المللی بر سر معبد ادامه داشت. پس از واگذاری قانونی مالکیت معبد به کامبوج، باز هم تایلند راه دسترسی به معبد را برای مدتی مسدود ساخت.
در سال ۱۹۷۵، وقتی خمرهای سرخ، یک گروه نظامی برآمده از حزب کمونیست کامبوج، حکومت را در این کشور به دست گرفت و قتل عام گسترده‌ای را آغاز کرد، معبد «پره ویهار» آخرین نقطه‌ای بود که به دست این گروه فتح شد. چهارسال بعد وقتی ارتش ویتنام در پاسخ به تجاوز نیروهای خمر سرخ به کامبوج حمله کرد، باز هم این معبد باستانی به مکانی تبدیل شد که نظامیان خمر سرخ در آنجا سنگر گرفتند و از خود دفاع کردند. پس از شکست خمرها، دولت کامبوج معبد را بازگشایی کرد، اما باز هم در سال ۱۹۹۲ و پس از یک دوره‌ی کوتاه آرامش، معبد دوباره به دست شبه‌نظامیان خمر سرخ افتاد و در آن به مدت شش سال سنگر گرفتند.
در سال ۱۹۹۸ فرمانده‌ی آخرین گروه باقیمانده از خمرهای سرخ در محل همین معبد با فرستادگان دولت مذاکره و این گروه را به‌طور کامل تسلیم کرد. معبد از تمام این جنگ‌های طولانی، یادگاری بر پیکر سنگی خود دارد و جا به جا نشانی از گلوله‌ها بر معماری آن دیده می‌شود. در اطراف آن نیز پر از میدان‌های مین‌گذاری شده بود. این میدان‌های مین پس از برقرای آتش‌بس به‌طور کامل پاکسازی شدند.
ثبت معبد در سال ۲۰۰۸ از سوی کامبوج در فهرست جهانی سازمان یونسکو، بار دیگر خشم تایلند را برانگیخت. زیرا بار دیگر در یک سند بین‌المللی بر قرار داشتن این معبد در خاک کامبوج تاکید شده بود. در سال ۲۰۰۹ ارتش دو کشور در اطراف معبد به روی یکدیگر آتش گشودند که منجر به کشته و زخمی شدن چندین نظامی شد. پس از درگیرهای اخیر در هفته‌ی گذشته، ملی‌گرایان تایلندی در بانکوک دست به تظاهرات زدند و از دولت خود خواستند علیه کامبوج اقدامات شدیدتری را در پیش بگیرند. آنها بر تعلق معبد باستانی به تایلند تاکید می‌کنند.
در زبان سانسکریت نام معبد به معنای «خداوندگار باشکوه کوهستان» است؛ معبدی که حدود هزارسال پا برجا مانده و شاهد جنگ‌ها و درگیری‌های فراوانی بوده است، اما آیا «پره ویهار» از میان آتش اختلافات مرزی نیز جان به سلامت به در خواهد برد؟
سازمان یونسکو امیدوار است بتواند با گفت‌گو با طرفین درگیر، حفاظت از این معبد را تضمین کند.