شش‌سال حبس تعزیری، بیست سال محرومیت از فیلمسازی، فیلمنامه‌نویسی، خروج از ایران و گفت‌وگو با رسانه‌های داخلی و خارجی، حکم سنگین شعبه‌ی ۲۶ دادگاه انقلاب برای جعفر پناهی، یکی از شناخته‌شده‌ترین کارگردانان سینمای ایران در صحنه‌ی جهان، به اتهام گردهم‌آیی و «تبانی و تبلیغ علیه نظام» است.

همزمان محمد رسول‌اف، دیگر کارگردان ایرانی نیز به شش‌سال حبس تعزیری محکوم شده است.

جعفر پناهی، فیلمساز برجسته‌ی ایرانی، سازنده‌ی فیلم‌هایی چون «دایره»، «بادکنک سفید»، «طلای سرخ» و «آفساید»است. تاکنون جوایز معتبری از جشنواره‌های کن، ونیز، برلین و شیکاگو دریافت کرده است.
او شامگاه دهم اسفندماه سال گشته به اتفاق همسر، دختر و میهمانانی که از عوامل ساخت فیلم جدید او بودند، توسط مأمورین امنیتی دستگیر شد. محمد رسول‌اف نیز جزو میهمانان آقای پناهی بود و بازداشت شد.

اعضای خانواده‌ی او و میهمانانش به مرور آزاد شدند، اما جعفر پناهی سه ماه در زندان اوین به سر برد و در حالی از زندان آزاد شد که دست به اعتصاب غذا زده بود و سینماگران برجسته‌ی جهان خواستار آزادی او شده بودند.

این فیلمساز ۵۰ ساله در دادگاه اعلام کرد، او را به جرم ساختن فیلمی محاکمه می‌کنند که هنگام دستگیری حتی ۳۰ درصد آن هم فیلمبرداری نشده بود.

او بازداشت خود و همکارانش در زمان فیلمبرداری یک فیلم ناتمام را، هجوم صاحبان قدرت بر همه‌ی اهل فرهنگ، هنر و سینماگران کشور و هم‌چنین نوعی قدرت‌نمایی برای نشان دادن این نکته توصیف کرده است که هرکس از ما نیست و مثل ما فکر نمی‌کند محکوم است.

احکام سنگین زندان و محرومیت برای این سینماگر ایرانی، واکنش گسترده‌ای در محافل سینمایی و روشنفکری فرانسه و جهان داشته است.

وزیر فرهنگ فرانسه، فدریک میتران انزجار خود را از صدور این احکام اعلام کرده است. فیلسوف برنارد هانری لوی، روز گذشته در تلویزیون‌های فرانسه، احکام یاد شده را محکوم کرد و گفت: «او را متهم کرده‌اند که مشکوک به ساختن فیلمی درباره‌ی جنبش سبز بوده است.»

هانری لوی این برخورد با یک سینماگر را اعلام جنگ رژیم تهران با هنرمندان و جامعه‌‌ی فرهنگی ایران توصیف کرده است.

برتراند تاورنیه و گوستاو گاوراس، دو کارگردان شناخته‌شده‌ی جهانی و دست‌اندرکاران جشنواره‌ی سینمای کن، سینما تک فرانسه، سینما تک سوییس و جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم لوکارنو در یک فراخوان، از همه‌ی کارگردانان، تهیه‌کنندگان، هنرمندان زن و مرد سینما در جهان خواسته‌اند با عنوان «جعفر پناهی سینماگر نباید به زندان برگردد»، به این احکام دادگاه جمهوری اسلامی علیه یک سینماگر اعتراض کنند.
 

در تماس تلفنی با آقای پیام رهنما، روزنامه‌نگار و سینمانویس در تهران می‌پرسم: در داخل ایران به‌ویژه از سوی سینماگران ایران هم در مورد احکام جدید جعفر پناهی واکنشی نشان داده شده است؟

سایت‌ها، مطبوعات و روزنامه‌های داخل کشور تنها مجاز به انتشار اخبار محکومیت آقای جعفر پناهی شده‌اند. به دلیل فشار شورای نظارت بر مطبوعات و نمایندگان دولت، تا همین الان هیچ یک از جناح‌های مخالف دولت و حامیان موسوم به اصلاح‌طلبان خبر ویژه‌ای را در مورد محکومیت آقای پناهی منعکس نکرده‌اند.

تنها اخباری که در سایت‌ها و روزنامه‌ها آمده، همین خبری است که میزان محکومیت آقای پناهی را به مدتی که اعلام شده منعکس کرده‌اند. علی‌رغم اختلاف نظرهای پیش آمده در ماه‌های اخیر، میان سینماگران یا شبه‌فیلمسازان حامی دولت و بدنه ی اصلی تهیه‌کنندگان، کارگردانان و بازیگران ایران قرار بر این شده است که اهالی سینمای ایران به تنظیم بیانیه‌ و امضای تومار بلندی به حکم صادره‌ی آقای پناهی و آقای رسول‌اف اعتراض کنند.

براساس آخرین خبرها بالغ بر صد نفر از هنرمندان سینما، تئاتر و هنرمندان رشته‌های دیگر در حال گردهمایی‌های خصوصی و تنظیم بیانیه‌های مشترک برای تخفیف یا لغو حکم مجازات کارگردانی هستند که به عنوان نماینده‌ی ممتاز سینمای ایران در جشنواره‌‌های جهانی شرکت کرده و دارای امتیازات ویژه‌ای شده است.

فریده غیرت، وکیل جعفر پناهی این احکام را «بسیار سنگین» و «غیر منطبق» با کاری توصیف کرده است که این فیلمساز ایرانی انجام می‌دهد. او اظهار امیدواری می‌کند که این حکم در دادگاه تجدید نظر تغییر کند.

شما فکر می‌کنید دادگاه تجدید نظر این احکام سنگین را تغییر دهد؟

با این احکامی که برای آقای جعفر پناهی و همکارش آقای رسول‌اف صادر شده، من بعید می‌دانم دولتی که اینگونه فکر می‌کند و وارد جنگ با هنرمندان و سینماگران کشور خودش می‌شود، تخفیفی برای این حکم آقای پناهی صادر کند. در واقع حکومت دارد تلاش می‌کند تا تیر خلاص را بر پیکر اصلی سینمای ایران بزند. فکر می‌کنم این زهر چشمی‌ است که قربانی آن آقای جعفر پناهی شده است. همین‌طور زهر چشمی است برای دیگر سینماگران ایران و دیگر سینماگران معترض که با فیلم‌های خودشان سیاست‌های داخلی و خارجی کشور و همچنین حکومت‌مداران را نقد می‌کنند. من فکر می‌کنم این احکام نشانه‌ی نوعی ممانعت از تولید کارهایی است که ممکن است سینماگران معترضی مثل رخشان بنی‌اعتماد، بهرام بیضایی و یا عباس کیارستمی در فکر خود داشته باشند؛ یعنی ایده‌هایی برای طرح آنها در ذهن‌شان داشته باشند. دولت از همین طریق تلاش می‌کند که آن ایده‌های ذهنی به شکل‌های بالقوه تبدیل نشود. من بعید می‌دانم که تخفیفی برای حکم آقای جعفر پناهی صادر شود، اما با این حال امیدوارم که این اتفاق بیفتد.

جعفر پناهی اتهام ساخت فیلمی علیه انتخابات ریاست جمهوری را رد کرده است. فکر می‌کنید دادگاه بر چه اساسی این احکام را صادر کرده است؟

من فکر می‌کنم که اساساً هجوم به لوکیشن آقای جعفر پناهی در زمانی که ایشان فیلمبرداری یک کار جدید را انجام می‌داد، یک نوع بهانه است. به دلیل این که آقای پناهی در همه‌ی اعتراض‌های خیابانی بعد از انتخابات سال گذشته شرکت می‌کرد و اصلاً یکی از لیدرهای اصلی معترضان بود. من فکر می‌کنم که برچسب تولید فیلمی ضد دولتی و علیه نظام جمهوری اسلامی که تا حالا از سوی دادگاه، از سوی بازپرس‌ها و از سوی هیچ‌یک از دولتمردان جمهوری اسلامی ثابت نشده است که آقای پناهی و همکارانش مشغول اجرای فیلمنامه‌ای با چنان محتوایی بوده‌اند و خود آقای پناهی و همکارانش هم بارها مسئله را تکذیب کرده‌اند، فقط نوعی بهانه است.

فکر می‌کنم با این بهانه افتاده‌اند به جان سینماگران و تئاتری‌ها؛ افتاده‌اند به جان هنرمندان نقاش و دارند جلوی خیلی از کارهاشان را می‌گیرند. من حدس می‌زنم همان‌گونه که تا این لحظه این جریان بی‌نتیجه مانده و همه‌ی دنیا هم دارند فریاد هنرمندان داخل کشور را می‌شنوند، این حکم‌ها هر روز بیشتر و بیشتر برای حکومت ایران مایه‌ی آبروریزی می‌شود. به گمان من این حرکتی که علیه آقای جعفر پناهی و به قول این فیلمساز علیه سینمای ایران می‌شود در بطن خود آبروی نظام را می‌برد. به نظر می‌رسد که راه دیگری ندارند، مگر این که با سینماگران مدارا کنند و این قدر وارد جنگ با آنها نشوند.

۲۴ ساعت بعد از اعلام احکام دادگاه انقلاب روشنفکران فرانسه و سینماگران این کشور واکنش نشان دادند و در بیانیه‌ای از همه‌ی کارگردانان، تهیه‌کنندگان، هنرمندان زن و مرد سینما خواسته‌اند که به این احکام دادگاه جمهوری اسلامی علیه یک سینماگر اعتراض کنند؛ با عنوان: «جعفر پناهی سینماگر نباید به زندان برگردد.» فکر می‌کنید این اعتراض‌ها تأثیری بر وضعیت این فیلمساز ایرانی داشته باشد؟

ما این اعتراض‌ها را آن موقع هم که آقای پناهی بازداشت شده بود، به شکل گسترده‌تری داشتیم. اگر به خاطر داشته باشید، سازمان عفو بین‌الملل بیانیه‌ای‌ صادر کرد. آقای کیارستمی هم بیانیه‌ای علیه بازداشت آقای جعفر پناهی صادر کرد. کارگردانان بزرگ هالیوود، صاحبان سینمای ایران و منتقدان بیانیه صادر کردند و در پی آن به صورت موقت آقای پناهی را آزاد کردند تا این سروصداها بخوابد. حال می‌بینیم در قبال این حرکت، نظام جمهوری اسلامی ایران یک حکم سنگین‌تر برای آقای پناهی بریده و شرایط را برای ایشان بدتر کرده است. امیدوارم که اعتراض‌ها و این شکل از صدور بیانیه‌ها در دنیا بیشتر و بیشتر شود و ما هر روز شکل گسترده‌تری از آن را ببینیم. امیدوارم این اتحاد در داخل کشور میان سینماگران و هنرمندان ایرانی هم اتفاق بیفتد و به‌هرحال آقای پناهی از این وضعیت خلاصی پیدا کند. چون من فکر می‌کنم صدور چنین حکمی برای یک هنرمند، انگار که او را به حبس ابد محکوم کرده‌ای، در انزوای کامل گذاشته‌ای و تلاش می‌کنی او را شکنجه کنی تا به حد مرگ برسد. این حکم برای آقای پناهی در واقع چیزی جز این تعبیر نخواهد داشت.