«شهر سوخته زابل» – ۵۶ کیلومتر پس از زابل امروزی و در حاشیه جاده زابل-زاهدان قرار دارد. این شهر باستانی ۵۰۰۰ سال پیش، در هزاره سوم پیش از میلاد، دارای یک شبکه لوله‌کشی سفالی، هم برای آب‌رسانی و هم برای تخلیه فاضلاب بوده است. شهر سوخته یکی از شهرهای پیشرفته زمان خود بود اما موضوع این گزارش تصویری، شهر سوخته نیست. امروز با نزدیک شدن به شهر زابل، بوی گند آب فاضلاب به مشام می‌رسد. در کمبود آب در سیستان و بلوچستان، در نبود سیستم پیشرفته تخلیه فاضلاب شهری، پسآب شهری منبع آب شده است: کشاورزی با آب آلوده به ثمر می‌رسد و مردم زابل به انواع بیماری‌های عفونی، تنفسی و گوارشی دچار شده‌اند.
طرحی برای تصفیه فاضلاب در شهر زابل وجود ندارد.
فاضلاب روان می‌شود جلوی خانه‌ها، در قبرستان، در روستاهای اطراف و مردم از آلودگی همین فاضلاب رهاشده در محیط زندگی بسیار بیمار هستند.
چند حوضچه فاضلاب وجود دارد که توسط کانال‌های خروجی که در انتهای آن وجود دارد تخلیه می‌شود. کانال‌ها اطراف شهر قرار دارند و پسآب منتقل شده به خارج شهر بدون تصفیه شدن، منبع آب کشاورزی می‌شود.
در نبود آب و خشکسالی، مردم هم لوله‌های پسآب را برای مصرف کشاورزی می‌شکنند و از آب آن استفاده می‌کنند.
محصولات کشاورزی با آب آلوده و تصفیه نشده فاضلاب پرورش پیدا می‌کنند.
سیستم تصفیه‌خانه فاضلاب زابل به‌صورت سنتی پس از چند روز نگهداری فاضلاب در حوضچه‌های بزرگ و ته‌نشینی املاح آن، پسآب را وارد زمین‌های کشاورزی می‌کند؛ اما همه شهر به این سیستم متصل نیستند و گاهی فاضلاب در خیابان رها می‌شود.
محصولات کشاورزی آلوده به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم به چرخه غذایی مردم زابل وارد می‌شوند.
فاضلاب خام بر محیط زیست از طریق نفوذ مواد شیمیایی و فلزات سنگین در خاک تأثیر می‌گذارد و این فلزات سنگین وارد گیاه‌ها می‌شوند. مصرف خوراکی فلزات سنگین تبعات جدی دارد و بهداشت و سلامت مردمی را که پیرامون این آلودگی‌ها زندگی می‌کنند به خطر می‌اندازد.
زابل حتی در بحث شبکه آب شرب که بیش از ۵۰ سال قدمت دارد و در حال حاضر دچار فرسودگی است.
احمد میر، رئیس شورای اسلامی شهر زابل، تابستان ۱۳۹۴ در گفت‌وگو با خبرآنلاین در مورد مشکلات شهرش گفت که زابلی‌ها در قرن ۲۱ زندگی می‌کنند اما امکانات آب و فاضلابشان همسو با استانداردهای قرن ۲۱ نیست: «آب شرب مردم که مسئله حیاتی است شکل نگرفته چه برسد به بحث فاضلاب و شکل‌گیری آن در این منطقه.»
مسئولان در زابل به فرهنگ‌سازی بین مردم آن‌قدر بی‌توجه شده‌اند که مردم در همین فضای آلوده زندگی می‌کنند چراکه گزینه دیگری نیست.
دام و طیور هم با مشکلات بهداشتی جدی روبه‌رو هستند. آنها هم در فضای آلوده زندگی می‌کنند و سپس در چرخه غذایی مردم قرار می‌گیرند.
آب‌های فاضلاب پر از باکتری‌های عفونت‌زا هستند که هم انسان‌ها و هم دام و طیور را بیمار می‌کنند.
یکی دیگر از معضلات بزرگ زابل ورود فاضلاب بیمارستان‌های و کشتارگاه‌ها به سیستم فاضلاب شهری است.
درمان و بهداشت امکانات می‌خواهد اما امکان درمان برای زابل نشینان به‌اندازه‌ای که نیاز دارند فراهم نیست.
از عوارض خطرناک وجود فاضلاب در محیط زندگی، راه یافتن انگل‌ها و میکروب‌های معلق در فاضلاب به زندگی انسان و نیز پدید آمدن زمینه بیماری‌های عفونی، بیماری‌های گوارشی و حتی برخی سرطان‌ها است.
دام‌ها هم از منبع همین زمین‌های آلوده کاه می‌خورند.
وبا از بیماری‌هایی است که به دلیل استفاده از سبزیجات آلوده آبیاری شده با فاضلاب خام به وجود می‌آید.
عمده محصولات کشت‌شده در زمین‌های کشاورزی روستاهای سه قلعه، فتح اله و صادق که از پسآب استفاده می‌کنند.
طرح ارتقا سیستم تصفیه‌خانه فاضلاب زابل از سال ۹۱ با عاملیت شرکت شرق سازه کویر با اعتباری افزون بر ۷۰ میلیارد ریال آغاز شده است و مقرر بود این طرح در مدت دو سال راه‌اندازی شود، اما هم‌اینک کارفرمای این طرح بیش از ۴۰ میلیارد ریال بدهی دارد و این طرح با ۸۵ درصد پیشرفت فیزیکی به‌کندی جلو می‌رود.
