گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران، آخرین گزارش خود از وضعیت حقوق بشر در ایران را روز پنج‌شنبه ۱۰ مارس/ ۲۰ اسفند به شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو ارائه کرد.
نهمین گزارش سالانه احمد شهید که در آن به موارد متعددی از نقض حقوق بشر در ایران اشاره شده است، با واکنش دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه ایران روبه‌رو شد: جواد لاریجانی: گزارش احمد شهید آبکی است
واکنش این مقام قوه قضاییه به گزارش احمد شهید در حالی در رسانه‌ها بازتاب یافت که آقای شهید گفته بود از تابستان گذشته شاهد تغییر لحن و رفتار دولت ایران در قبال مسائل حقوق بشری بوده اما این تلاش‌ها به تغییر اساسی در وضعیت حقوق بشر ایران و بهتر شدن شرایط منجر نشده است.
چهار روز بعد (دوشنبه ۱۴ مارس/ ۲۴ اسفند) محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در سفر خود به زلاند نو در گفت‌وگویی با رادیوی این کشور، گزارش حقوق بشری احمد شهید را «سیاسی» خواند.
احمد شهید در گزارش ۲۵ صفحه‌ای (ترجمه فارسی) خود از اعدام بیش از ۹۶۶ نفر در طول یک‌سال میلادی گذشته در ایران خبر داده که بالاترین آمار اعدام‌ها در ایران در دو دهه گذشته است و بیش‌ترین در جهان.
او همچنین از اعدام نوجوانان انتقاد کرده، فشارها بر فعالان مدنی را برشمرده و خواستار رعایت حقوق اقلیت‌ها شده است.
آقای شهید نگرانی خود را از برخوردهای تلافی‌جویانه با فعالان حقوق بشر به این شکل و ادبیات در گزارشش منعکس کرده است: گزارشگر ویژه، نگرانی‌ھای خود در خصوص حوادثی که به نظر می‌رسد به قصد تلافی علیه افرادی صورت گرفته که با سازمان‌ھای بین‌المللی حقوق بشری و مکانیسم‌ھای حقوق بشری سازمان ملل تماس گرفته‌اند، مجددا اعلام می‌دارد.
از سال ۲۰۱۴ تاکنون، دست‌کم پنج نمونه از چنین مواردی شناسایی و مستند شده‌اند: محاکمه آتنا دائمی، سعید شیرزاد، محمدعلی طاھری، بھنام ابراھیم‌زاده و محمدرضا پورشجری که برخی از آن‌ها برای احمد شهید نامه نوشته‌اند. نمونه: آخرین نامه محمدرضا پورشجری از زندان، خطاب به احمد شهید
از سال ۲۰۱۱ تاکنون هم دست‌کم ۱۵ نفر به دلیل تماس با رویه‌ھا و مکانیسم‌های ویژه حقوق بشری متهم و محاکمه شده‌اند یا مورد ارعاب قرار گرفته‌اند.
احمد شهید گفته است چهار موضوع را در دستور کار دارد که ایران باید به شکلی جدی به آن‌ها بپردازد. این چهار موضوع عبارتند از تلاش برای بهبود بخشیدن سیستم قضایی ایران، متوقف کردن اعدام نوجوانان، توجه به شرایط بهاییان و همراه کردن ایران با مکانیزم‌های جهانی حقوق بشر.
طرف ایرانی اما می‌گوید که با مکانیزم‌های بین‌المللی همراه است و با وجود UPR یا بررسی ادواری جهانی حقوق بشر، دیگر نیازی هم به گزارشگر ویژه نمی‌بیند.
حسن نایب هاشم، مدافع حقوق بشر و نماینده سازمان غیردولتی «سودویند» در مقر شورای حقوق بشر در شهر ژنو که از نزدیک شاهد پرسش و پاسخ‌های طرفین گفت‌و‌گو درباره وضعیت حقوق بشر در ایران بوده است، به رادیو زمانه می‌گوید: «ایران نسبت به آقای شهید دیدی کاملا منفی دارد و در مورد این گزارش آخر هم معتقد است که این گزارش دقیق و چنانکه باید، بالانس نیست و مسائل همه جانبه بررسی نشده‌اند.»
او درباره احتمال تمدید ماموریت احمد شهید برای یک سال دیگر هم می‌گوید: «گزارشگری ویژه کشوری سال به سال است و برای هر سال باید تمدید بشود. قطعنامه‌ای همچون قطعنامه‌های سال‌های گذشته تهیه شده است و قاعدتا در روزهای آخر شورا این قطعنامه در دستور کار و مورد بررسی قرار می‌گیرد و رای‌گیری درباره آن انجام می‌شود. بر مبنای این قطعنامه گزارشگری آقای احمد شهید برای یک سال دیگر هم تمدید خواهد شد.»
گفت‌وگوی علی فتوتی با حسن نایب هاشم را از اینجا بشنوید:
اما این تنها طرف ایرانی نیست که به گزارش‌های احمد شهید به عنوان گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران انتقاد دارد. شماری از فعالان مدنی که برای تحقق حقوق گروه‌های مختلف فعالیت می‌کنند هم سهم گروه خودشان را در گزارش آقای شهید ناکافی می‌دانند.
به عنوان نمونه یکی از انتقادهایی که به گزارش‌های احمد شهید وارد می‌شود این است که او کمتر به نقض حقوق دگرباشان جنسی در ایران می‌پردازد، چرا که این موضوع را از جمله چالش‌هایی می‌بیند که برخورد تند حکومت ایران را به همراه دارد و او در تلاش است که تا حد ممکن برای ایجاد روابط اثرگذار‌تر، از چنین چالش‌هایی پرهیز کند.
حسن نایب هاشم اما در این‌باره معتقد است که گزارشگر ویژه در هر گزارش خود یک موضوع را بیش‌تر پررنگ می‌کند و برای ارزیابی عملکرد و گزارش‌های او، باید این گزارش‌ها را در کنار هم قرار داد و بررسی کرد: «ممکن است که هر گزارشی از نظر بعضی از دوستان که مدافع حقوق بشر در عرصه خاصی هستند کافی نبوده باشد، ولیکن مجموعه گزارش‌ها هستند که همدیگر را تکمیل می‌کنند. این گزارش هم به طور ویژه و به مقدار زیادی به تغییر قوانین در رابطه با آیین دادرسی قضایی، دادرسی جنایی و قانون مجازات اسلامی می‌پردازد و مفاد قوانین جدید را بررسی می‌کند.»
به گفته نایب هاشم، اعدام‌های مرتبط با مواد مخدر از دیگر موضوعاتی است که در این گزارش به شکل ویژه مورد توجه قرار گرفته است. موضوعی که در گزارش قبلی آقای شهید هم توجه ویژه‌ای به آن شده بود.
احمد شهید، در گزارش ۲۶ صفحه‌ای پیشین خود در ششم آبان امسال از وضعیت حقوق بشر در ایران انتقاد کرده بود، اما گفته بود که به تاثیر نتایج توافق هستهای بر وضعیت حقوق بشر در ایران امیدوار است: احمد شهید، نگران از افزایش اعدام‌ها و امیدوار به نتایج توافق هستهای
یکی از ویژگی‌های جالب گزارش تازه احمد شهید این است که مجموعه پاسخ‌های طرف ایرانی را به هر کدام از موارد مطرح شده در ذیل همان عنوان آورده است. اتفاقی که به گفته نایب هاشم، در گزارش‌های پیشین کمتر به این صورت افتاده است.
نص صریح کتاب مقدس “قلعه حیوانات” پیش بینی کرده که در نهایت دنیا با جمهوری اسلامی کنار می آید. بر این اساس آقای شهید باید در فکر شغل دیگری باشند.
میترا / 16 March 2016
شاید بسیاری از ایرانیان این را هنوز ندانند که گزارشگری ویژه سازمان ملل شغل نیست و درآمدی ندارد. دکتر شهید استاد دانشگاه است و مخارج زندگی اش از آنجا تامین می شود. گزارشگری ویژه در مورد کلیه گزارشگران ویژه کار داوطلبانه ای است که افرادی که معتقد هستند وضعیت حقوق بشر در دنیا باید خیلی بهتر از آنچه که هست، باشد انجام می دهند. دیده بانی موارد نقض حقوق بشر و ارائه راه کار برای بهبود آن از جمله وظایف گزارشگران ویژه سازمان ملل است.
آینده / 17 March 2016
جناب احمد شهید تا به اینجا وظایف انسانی و وظایف محوله از طرف سازمان ملل را به خوبی و درست انجام داده است و هرگز با فشارها و تحقیر ، از طرف رژیم ننگین اسلامی ایران ، خم به ابرو نیاورده است و از هر نظر فعالیتهای انساندوستانه و حقوق بشری ایشان جای تقدیر و تشکر فراوان دارد .
جمهوری ننگین اسلامی هم به جای توجیهات بلا وجه و کذب ، بهتر است بدون هیچ بهانه ای ، ایشان را به کشور راه داده و ایشان بتوانند راه تعامل و گفتگوی مستقیم را باز کرده و از نزدیک شاهد درد و رنج و عوالم مردمان این سرزمین آفت زده باشند .
بهنام / 17 March 2016