در آخرین روز اردیبهشت ماه ۱۳۹۴، خبرگزاری مهر گزارش کرد که ناصر مکارم شیرازی، از مراجع تقلید شیعه، در مورد پارازیت‌هایی که برای جلوگیری از دریافت برنامه‌های ماهواره‌ای فرستاده می‌شود، گفته است: «باید کاری کرد که آثار سوء این پارازیتها به حداقل برسد.»
این خبر می‌تواند یادآور حکایتی تاریخی (یا شبه تاریخی) باشد:
می‌گویند اواخر دوره قاجار، وارد کنندگان قند به ایران دو دسته بودند: گروهی از بلژیک و بریتانیا و دسته‌ای دیگر از روسیه قند وارد می‌کردند. در رقابت میان این دو گروه، تاجران قند بلژیک و بریتانیا خدمت مراجع مذهبی رسیدند و همزمان با پرداخت خمس و زکات جنس وارداتی، از آنها خواستند که قند روسیه را حرام اعلام کنند. بدین ترتیب «قند روسیه» از فراز منبرها «نجس و دارای ترکیبی از استخوان الک‌شده مردگان» اعلام شد و دیگر به فروش نرفت. در سوی دیگر، دست‌اندرکاران واردات قند روسی هم با دیدن رکود بازار خود و گرمی کسب‌و‌کار رقیب، به فکر چاره افتادند. حالا نوبت آنها بود که با وجوهات حلال‌‌کننده کالای وارداتی نزد مراجع بروند و چاره‌جویی کنند. فردای آن روز بر فراز منابر اعلام شد که قندهای نجس روسی را اگر پیش از به دهان گذاشتن، در استکان چای فرو کنند، نجسی آن پاک و حلال و قابل خوردن می‌شود …
حالا به نظر می‌رسد مخالفان ارسال پارازیت هم به منظور چاره‌جویی و رسیدن به اهداف خود، سراغ این مرجع شیعه رفته‌اند و از او خواسته‌اند در مورد چیزی که هنوز از لحاظ علمی چندان روشن نیست، نظر بدهد. مرجعی که پیشتر فتوا داده است: «با توجه به اینکه برنامه‌های ماهواره غالباً فاسد یا آمیخته به فساد است، استفاده از آن جایز نیست»
پارازیت چندین سال است همچون شبحی ناشناخته بر سر شهروندان سایه می‌اندازد. اختلاف در مورد آثار سوء آن اما در گفته‌های متخصصان حوزه‌های مرتبط و مسئولان کشور مشهود است. بعضی معتقدند پارازیتها برای سلامت مردم مضرند و بعضی دیگر به شدت این مسأله را رد می‌کنند. با این وجود، تا امروز هیچ گزارش یا اطلاعات و آمار دقیقی در مورد تأثیرات قطعی ارسال پارازیت بر سلامت مردم ایران، نه از سوی نهادهای دولتی یا غیردولتی و نه از سوی متخصصان این حوزه، منتشر نشده است.
بالا گرفتن بحث پارازیت
وقتی در پاییز سال گذشته، سرطان چهر‌ه‌های هنری و ورزشی ایران را یکی پس از دیگری به کام مرگ فرستاد، عبارت «سونامی سرطان» در جامعه دهان‌به‌دهان می‌شد. امروز هم فهرست مرگ‌های در اثر سرطان هر روز در حال افزایش است و شناخته شده بودن نام‌ها، بر هراس مردم افزوده است: از مرتضی پاشاییِ خواننده و مجید بهرامی بازیگر تا غلامحسین مظلومی فوتبالیست و ….
در گمانه‌زنی علت این مرگ‌های خاموش، مردم و متخصصان اغلب «آلودگی هوا» و «پارازیت» را متهمان ردیف اول به‌حساب می‌آورند.
«پارازیت» در محافل خانوادگی و دوستانه، تاکسی و خیابان، روزنامه‌ها، شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی و سخنان مسئولان جمهوری اسلامی، به کلمه‌ای تکرار شونده تبدیل شده و بازار تحلیل‌های علمی و غیر علمی و حتی سیاسی درباره آن داغ است.
وقتی پارازیت آمد
پارازیت به امواج الکترومغناطیسی گفته می‌شود که به منظور ایجاد اختلال و جلوگیری از دسترسی مخاطبان به برنامه‌های شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی ارسال می‌شوند. امواجی که معمولاً با فرکانس‌هایی مشابه فرکانس پخش شبکه‌های هدف فرستاده و موجب اختلال و جایگزینی در امواج اصلی می‌شوند.
سابقه استفاده از پارازیت برای جلوگیری از دسترسی غیرنظامیان به امواج رادیویی، به جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد که در آن آلمانی‌ها تلاش می‌کردند تا مانع از دسترسی مردم مناطق اشغال شده اروپا به شبکه‌های رادیویی متفقین شوند.
جمهوری اسلامی هم از اوایل دهه۸۰، ارسال پارازیت را بهترین و آسان‌ترین راه مقابله با شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی ماهواره‌ای یافت که از نظر حکومت، به تهاجم فرهنگی، جنگ نرم، سیاه‌نمایی و ارائه خبرهای غیرواقعی مشغولند.
در سال ۱۳۸۸، به‌دنبال اعتراض‌ها و ناآرامی‌های پیامد اعلام نتیجه انتخابات ریاست جمهوری و روی آوردن بیشتر مردم به شبکه‌های ماهواره‌ای برای دریافت خبرها، جلوگیری از دسترسی مخاطبان به برنامه‌های ماهواره‌ای ضروری‌تر شد و در نتیجه، شدت پارازیتها افزایش یافت که تا امروز هم ادامه دارد.
شبکه‌های ماهواره‌ای برای مقابله با پارازیتها هر از چندی، فرکانس ارسال برنامه‌های خود را تغییر می‌دهند و مخاطبان نیز در پی یافتن راه‌هایی برای دریافت برنامه‌ها، با جست‌وجوی روش‌های خلاق و به اشتراک گذاشتن آن با دیگران، با پارازیت مبارزه می‌کنند (مثلاً کور کردن پارازیت با استفاده از لایه‌‌ای فلزی مثل توری مرغی یا ورقه آلومینیومی یا تبدیل دیش معمولی به دیش گردان و تغییر جهت آن در ساعت‌هایی که ارسال پارازیت از یک منبع خاص آغاز می‌شود.)
اما آیا می‌توان دسترسی دوباره به برنامه و شبکه دلخواه را به‌معنای پیروزی بر پارازیتها دانست و از دیگر آسیب‌های احتمالی و پنهان این امواج چشم پوشید؟
آثار جانبی پارازیت
این‌سو و آن‌سو، از خطرهای امواج پارازیت برای انسان می‌شنویم. از تأثیرات آن بر سیستم عصبی و روانی، از ارتباطش با عقیم شدن مردان و سقط جنین یا بارداری‌های خارج از رحم در زنان، از تاثیر آن بر التهابات پوستی، ناشنوایی و بیماری‌های خونی و همچنین از سرطان‌زایی و نقش این امواج در جهش‌های ژنتیکی.
شماری از پزشکان متخصص و کارشناسان محیط زیست نیز به‌طور پراکنده، بعضی از موارد بالا و تأثیرات سوء پارازیتها را تأیید می‌کنند.
دکتر اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست، چهارم خرداد ۱۳۹۴، در مطلبی با عنوان «پارازیتها در حبابی ناشناخته» در روزنامه آرمان نوشته است که «علاو‌ه بر سلامت انسان، پارازیتها بر گیاهان و حیوانات هم تأثیرات منفی بر جای می‌گذارند. برای نمونه می‌توان به تأثیری که پارازیتها روی زنبورها می‌گذارند اشاره کرد. پارازیتها باعث می‌شوند زنبورها راه خود را گم کنند.»
گفته می‌شود این امواج محیط زیست را تهدید می‌کند و موجب کوچ پرندگان تهران و ناپدید شدن سوسک‌ها از سطح شهر شده است.
همچنین دلیل عدم پیش‌بینی طوفان خسارت‌بار خرداد ماه ۹۳ در تهران به گفته مسئولان هواشناسی کشور، اختلال شبکه راداری هواشناسی به دلیل وجود پارازیتها بوده است.
اما وزارت بهداشت و سازمان حفاظت از محیط زیست در مورد آثار جانبی پارازیتها مواضعی ضد یکدیگر دارند. مسئولان سازمان حفاظت از محیط زیست کشور و رئیس آن، معصومه ابتکار، بارها در مورد بیماری‌های ناشی از پارازیت و سونامی سرطان هشدار داده‌اند، اما حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت و معاونان او، اغلب سرطان‌زا بودن پارازیت را رد می‌کنند و می‌گویند: «آسیب‌زایی پارازیتها سندیت علمی ندارد».
اختلاف نظری حیرت‌انگیز که شائبه سیاسی بودن این درگیری را به ذهن می‌آورد.
پارازیت در دولت و مجلس
مجلس و دولت در موضوع پارازیت در حال رقابت هستند و در مقاطع مختلف، این مسأله را در کمیسیون‌ها، کمیته‌ها و کارگروه‌های مختلف به بررسی می‌گذارند.
محمد مجابی، معاون امور مجلس در سازمان حفاظت محیط زیست، ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۳به ایرنا گفت: «از مجلس ششم تاکنون، مجلس شورای اسلامی در مورد پارازیتها اقداماتی را دنبال می‌کند و در کمیسیون‌های مختلف آن را مطرح کرده است. اما هنوز به یک جمع‌بندی نرسیده‌اند و زمانی که این جمع‌بندی حاصل شود، قطعاً اطلاع‌رسانی خواهد شد.»
در مهرماه ۱۳۹۳، «آسیب‌های پارازیت بر سلامت جسمی و روانی مردم» دوباره در کمیسیون بهداشت مجلس مورد بررسی قرار گرفت و در پی آن، عابد فتاحی، عضو کمیسیون بهداشت اعلام کرد: «در جلساتی که کمیسیون بهداشت و درمان مجلس برگزار کرد، مشخص شد پارازیت آسیب‌های زیادی بر جسم و روان شهروندان وارد می‌کند …. ما باید سعی کنیم مسائل فرهنگی را از همه جهات بررسی کنیم. با فرهنگ‌سازی صحیح می‌توان انسا‌ن‌ها را به مسیر درست هدایت کرد. تنها برخورد سلبی و ارسال پارازیت چاره ماجرا نیست. با این اوصاف ما می‌توانیم دنیایی بدون پارازیت داشته باشیم.»
آبان ۱۳۹۳ اما محمدحسین قربانی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفت: «صحبت از این موارد باید مبتنی بر تحقیق باشد؛ نمی‌شود به حرف‌هایی که منشا کارشناسی ندارد استناد کرد …. این مسأله را چندین بار در دستور کار کمیسیون بهداشت قرار دادیم. از کارشناسان مختلف در حوزه‌های تخصصی دعوت کردیم بررسی کنند که آیا پارازیتها باعث سرطان، بیماری‌های روحی-روانی یا مغر و اعصاب می‌شوند یا خیر. اما گزارشی مستند و مبتنی بر علم به ما داده نشد که پارازیتها سرطان‌زا هستند. می‌توان گفت بسیاری از گفته‌های این و آن و حرف و حدیث‌هایی که بعضاً در رسانه‌ها مطرح می‌شوند، سیاسی هستند.»
اوایل سال ۱۳۹۳ دولت نیز برای بررسی پارازیتها کمیته‌ای ویژه متشکل از وزرای ارتباطات، بهداشت، رفاه و سازمان انرژی اتمی تشکیل داد تا مسئولیت اندازه‌گیری سطح سیگنال‌های پارازیت را بر عهده بگیرد و گزارشی تهیه کند. در مرداد ماه، وزیر ارتباطات از پایان بررسی پارازیتها در دولت و ارائه گزارشی با محوریت کار تشعشعات به حسن روحانی خبر داد. گزارشی که احتمالاً محرمانه بود و چیزی از آن در اختیار عموم قرار نگرفت، تا سوم خرداد ماه ۱۳۹۴ که معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به خبرگزاری ایسنا گفت: «کمیته‌ای خاص برای بحث پارازیتها تشکیل شد و پایش‌هایی را انجام داد، اما در همان زمان اعلام کرد به دلیل عدم قطعیت و نامشخص بودن تعداد مراکز و محل‌های ارسال پارازیت نمی‌توان اعداد و رقم را با قطعیت اعلام کرد.»
بار دیگر، در آذرماه ۱۳۹۳، چهار عضو دولت یعنی وزرای بهداشت و رفاه اجتماعی و رؤسای سازمان‌های محیط زیست و انرژی اتمی به دستور حسن روحانی، مسئول و مشغول بررسی مضرات پارازیتها شدند؛ بررسی‌هایی که البته باز هم مشخص نیست آیا به نتیجه‌ای رسیده است یا خیر؟
هنوز به طور دقیق برای شهروندان مشخص نیست که مسئولیت ارسال پارازیتها بر عهده کدام نهاد دولتی، غیر دولتی، امنیتی، اطلاعاتی یا نظامی کشور است. مهم‌تر از آن، هیچ اطلاع دقیقی در مورد اثر واقعی پارازیتها بر سلامت جسمی و روانی جامعه وجود ندارد.
هرگونه بررسی دقیق و علمی، در وهله نخست نیاز به داشتن اطلاعات پایه‌ای مانند قدرت امواج، تعداد فرستنده‌های پارازیت و مکان قرارگیری آنها دارد. این نخستین قدم خواهد بود برای شروع تحقیقاتی که شاید به کاهش سنگینی سایه تیره و رازآلود پارازیتها بر روح و روان شهروندان نگران منجر شود.