مهدی هاشمی، رئیس کمیسیون عمران مجلس گفته است ۷۰درصد سکونتگاه‌های ایران در معرض خطر زلزله هستند.
مهدی هاشمی چندی پیش در گفت‌وگو با خبرگزاری ملت، بحران زلزله در کلان‌شهرها به ویژه تهران را بسیار جدی خوانده و گفته بود: «متاسفانه برای مقابله با این پدیده آمادگی لازم وجود ندارد.»
به گفته این نماینده مجلس «طرح سازمان مدیریت بحران در طول پنج سال گذشته نتوانسته انتظارات مجلس را پاسخ دهد زیرا به درستی، قانون ایجاد سازمان مدیریت بحران اجرا نشده است.»
اشاره آقای هاشمی به پایان دوره آزمایشی سازمان مدیریت بحران در خردادماه سال ۹۲ است. قرار بود پس از پایان این دوره، کارایی و اثربخشی این سازمان مورد سنجش قرار بگیرد.
هرچند از نتایج این سنجش به صورت رسمی چیزی منتشر نشده، اما چندی پیش روزنامه بهار در گزارشی به نقل از نمایندگان مجلس نوشت که نتایج ارزیابی عملکرد این سازمان در دوره پنج ساله، حاکی از ضعف مالی، مدیریتی، اطلاعاتی و ارتباطی در این سازمان بوده که موجب شده اغلب طرح‌ها، پروژه‌ها، دستورالعمل‌ها و دوره‌های آموزشی این دوره نیمه‌کاره انجام شوند.
اکنون مهدی هاشمی از تمدید یک‌ساله این دوره آزماشی خبر داده و گفته: «اگرچه بودجه مناسبی برای اجرای این قانون درنظر گرفته شده اما شاهد هستیم که علی‌رغم مصوبه مجلس اقدام مناسبی در بحث پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی صورت نگرفته است.»
خطر تهدید زلزله در شهرهای ایران
کشور ایران به علت موقعیت جغرافیایی خود (قرارگیری روی کمربند زلزله جهان) به طور مکرر با وقوع سوانح طبیعی، به‌خصوص زلزله مواجه بوده است؛ زلزله‌هایی که با توجه به شدت آنها هرچند سال یک بار ویرانی‌های انسـانی و مالی بسیاری به بار آورده است.
چندی پیش پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی، خطر نسبي زلزله در شهرهای ايران را منتشر کرد که بر اساس آن، ايران از لحاظ خطر زلزله به چهار منطقه با خطر «بسیار زیاد»، «زیاد»، «متوسط» و «کم» تقسیم می‌شود.
با نگاهی به تصویر منتشر شده از سوی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی، می‌توان نتیجه گرفت که بیشتر مناطق ایران دارای خطر نسبی متوسط و بالای وقوع زمین لرزه هستند.
این پژوهشگاه در عین حال افزوده که به طور متوسط در پهنه ایران، سالانه یک زلزله با بزرگی شش ریشتر، و هر ده سال یک زلزله با بزرگی هفت ریشتر به وقوع پیوسته و همه ساله حدود دویست زلزله کوچک و بزرگ در گوشه و کنار این کشور رخ می‌دهد.
بدین ترتیب و با توجه به توضیحات پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی، ایران را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین کشورهای زلزله‌خیز در جهان شناخت؛ کشوری که بیشترین قربانی را نیز در پیوند با زمین‌لرزه دارد.
سکونتگاه‌های ایران و مقاومت آنها در برابر زلزله
رشد سریع جمعیت ایران در سه دهه گذشته و مهاجرت بسیاری از روستاییان به شهرها، باعث توسعه بی‌رویه و گاه ناهمگون شهرسازی بر اساس اصول و استانداردهای جهانی در ایران شده است.
«عدم تناسب بافت ساختمان‌ها با شرایط ساختگاهی»، «واقع بودن بسیاری از مراکز حیاتی در پهنه‌های با خطر زیاد و بسیار زیاد زلزله»، «متناسب نبودن خدمات زیربنایی شهری با تراکم جمعیت در بخش‌های گوناگون شهرها» و «گسترش فیزیکی شهر بدون توجه به خطرهای ناشی از زلزله» ازجمله مشکلاتی است که مسئولان دولتی یا کارشناسان عمران و شهرسازی در ایران بارها به آن اشاره کرده و نسبت به وقوع زلزله و پیامدهای فاجعه‌بار آن در کلان‌شهرها هشدار داده‌اند.
در این بین ورود بسیاری از سرمایه‌داران و دلالان تجاری به بازار ساخت و ساز در ایران و تلاش آنها برای سود حداکثری از ساختمان‌سازی نیز باعث شده تا وضعیت ساختمان‌ها و مقاومت آنها در برابر زلزله زیر سئوال برود. علاوه بر این، فروش تراکم نيز كه بدون توجه به ظرفيت پذيرش جمعيت در ایران صورت می‌گیرد، مشكل نامتناسب بودن ميزان جمعيت با ميزان خدمات شهری را تشديد می‌کند و بر وخامت اوضاع از لحاظ خدمت رسانی اضطراری پس از زلزله احتمالی می‌افزاید.
به تازگی رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران گفته که وقوع یک زلزله شش ریشتری در تهران شصت و سه هزار کشته بر جای خواهد گذاشت.
احمد صادقی، روز بیست و سوم مهرماه سال جاری در گفت‌وگو با روزنامه دنیای اقتصاد، آمادگی تهران برای زلزله را «صفر» خوانده و گفته: «من به جرات می‌توانم بگویم که برای زلزله تهران اصلا آمادگی نداریم.»
پایتخت و ۱۴ هزار هکتار بافت ناپایدار در برابر زلزله
در سال‌های گذشته اقدامات اساسی مانند مقاوم‌سازی تمام سازه‌های شهری در برابر زلزله صورت نگرفته و پیش‌بینی می‌شود در صورت وقوع زلزله در کلان‌شهرهایی همچون تهران، یک بحران ملی به وجود بیاید و شهروندان زیادی جان خود را از دست بدهند.
چندی پیش، عبادالله فتح‌اللهی، مدیر عامل سازمان نوسازی شهر تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر گفت «بحث نوسازی بافتهای فرسوده به ویژه پس از وقوع زلزله بم در تهران مورد توجه قرار گرفته، اما متاسفانه تنها سی درصد از بافتهای فرسوده شهر طی حدود ده سال اخیر نوسازی شده است.»
به گفته آقای فتح‌اللهی چنانچه تنها شاخص ناپايداری (بلوک‌های كه بيش از ۵۰درصد بناهای آن ناپايدار و فاقد سيستم سازه است) را برای بافتهای فرسوده مد نظر قرار دهيم، حدود چهارده ۱۴هكتار از بافتهای شهر تهران فرسوده محسوب ميی‌شوند.
او افزوده که ۷۰درصد بافتهای فرسوده تهران در نيمه جنوبی شهر واقع شده است. اين در حالي‌است كه در بافتهای فرسوده شهر، اكثر مدارس و مراكز درمانی هم فرسوده‌اند و در برابر زلزله مقاوم نیستند.
انتقاد مجلس از عملکرد سازمان مدیریت بحران
سازمان مدیریت بحران کشور، یکی از سازمان‌های دولتی ایران است که زیرنظر وزارت کشور فعالیت می‌کند و وظیفهٔ آمادگی و پیشگیری از بحران‌ها، مدیریت آنها و ارائه کمک‌های اولیه به آسیب‌دیدگان خطرات احتمالی همچون زلزله را بر عهده دارد.
این سازمان در سال ۱۳۸۷ و در زمان دولت نهم شروع به فعالیت کرد و اسماعیل نجار، ریاست فعلی آن را بر عهده دارد.
اکنون مهدی هاشمی، رئیس کمیسیون عمران مجلس در خصوص عملکرد این سازمان می‌گوید که طرح سازمان مدیریت بحران در طول پنج سال گذشته نتوانسته انتظارات مجلس را پاسخ دهد زیرا به درستی، قانون ایجاد سازمان مدیریت بحران اجرا نشده است.
به گفته این نماینده مجلس «اگرچه بودجه مناسبی برای اجرای قانون مدیریت بحران درنظر گرفته شده اما شاهد هستیم که علی‌رغم مصوبه مجلس، اقدام مناسبی در بحث پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی صورت نگرفته است.»
هاشمی با انتقاد از اینکه بودجه اجرای قانون مدیریت بحران در دیگر حوزه‌ها هزینه می‌شود، یادآور شد: «تاکنون به مسئولان اجرایی چندین بار تذکر داده شده اما بازهم نسبت به آن بی‌توجهی می‌شود… اگر موضوع به این مهمی مورد توجه قرار نگیرد چگونه انتظار اجرای درست و هزینه‌کرد دقیق این قانون را داریم؛ متاسفانه همواره پس از هر حادثه‌ای به فکر علاج آن افتاده‌ایم و بر این اساس خسارت‌های جبران‌ناپذیری را متحمل شده‌ایم.»
وضعیت احتمالی کلان‌شهرها در ایران پس از زلزله
نگاهی به گفتار مسئولان حکومتی نشان می‌دهد که وقوع یک زلزله شش و نیم ریشتری به بالا در کلان‌شهرها، بدون شک خسارات زیادی به ساختمان‌ها خواهد زد و تلفات جانی و مالی زیادی خواهد داشت.
خسارات ناشي از زلزله، تنها به تخريب ساختمان‌ها منتهی نمي‌شود چرا كه برخی کلان‌شهرها همچون تهران، با مشكلاتي مانند مقاوم نبودن تاسيسات آب، برق، گاز ، تلفن و شبكه فاضلاب در مقابل زلزله مواجه است و حوادث پس از وقوع زلزله مي تواند وضعيت را بحرانی‌تر كند.
با این حال رئيس سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران مدعی شده که اين سازمان، زلزله را «به صورت یک بسته كامل» بررسی کرده و «مطالعات كاملی در اين باره انجام داده و تمام مخاطرات پس از آن را به طور دقيق مشخص کرده است.»
وضعیت وخیم اقتصادی در چند سال گذشته در ایران باعث شده که حساسيت و توجه به موضوع زلزله، آن طور كه بايد و شايد ميان مسئولان و شهروندان وجود نداشته باشد و تا زمان وقوع یک بحران دیگر، از دستور کار رسانه‌ها نیز خارج شود.
به نظر می‌رسد مقاوم‌سازی ساختمان و سازه‌های شهری، مهم‌ترین اقدامی است که می‌تواند میزان خسارات و تلفات زلزله را به حداقل ممکن برساند اما به موازات تحقق این مهم، اقدامات دیگری مانند اطلاع‌رسانی به شهروندان و آموزش رفتار صحیح هنگام وقوع زلزله، هماهنگی دستگاه‌ها و نهادها و همچنین نیروهای امدادی و… نیز می‌تواند در کاهش خسارات زلزله نقش داشته باشد.
Trackbacks