بیم دولت از سیاسی شدن کمبود آب در ایران

دولت ایران از رقبای سیاسی خود خواست برای پیروزی در انتخابات از مساله کمبود آب به نفع خود استفاده نکنند.

اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی، روز سه شنبه ۴ شهریور با اشاره به مشکل شدید کم آبی در ایران «بهره‌برداری سیاسی از آب» را «بی انصافی» نامید و به فعالان سیاسی پیام داد برای جلب آرای مردم دست روی موضوع آب نگذارند.

جهانگیری که در مراسم افتتاح «طرح تاسیسات فاضلاب شهر قدس» در استان تهران شرکت کرده بود از ۱۲ استان ایران از جمله تهران، اصفهان، مشهد، کرمان، فارس، البرز به عنوان استان‌هایی نام برد که با مشکل شدید کم‌آبی رو به رو هستند.

به گفته معاون اول رییس جمهور ایران، بخش کشاورزی مسئول برداشت بیش از ۹۰ درصد از منابع آبی است و تنها حدود ۶ درصد از آب مصرفی در بخش خانگی و به مصرف آب شرب می‌رسد. او خواهان صرفه‌جویی در آب کشاورزی شد.

جهانگیری ضمن بیان این‌که پرداختن به مساله آب جزو اولویت‌های اصلی دولت است از بخش خصوصی نیز خواست تا در این زمینه فعال شود.

فعالیت بخش خصوصی در زمینه توسعه شبکه آب و فاضلاب در ایران محدود بوده است. دولت ایران می‌گوید به تنهایی قادر به سرمایه‌گذاری و توسعه این شبکه‌های زیربنایی نیست. با این‌حال منتقدان ورود بخش خصوصی به صنعت آب و فاضلاب می‌گویند آب را نباید به کالایی برای کسب سود و تجارت تبدیل کرد و بهتر است دولت خود در این زمینه سرمایه‌گذاری کند.

منتقدان دولت کیستند؟

کمبود شدید آب در بخش‌های وسیعی از ایران، نابود شدن دریاچه‌ها و تالاب‌ها و بحران آب آشامیدنی تبعات سیاسی و اجتماعی زیادی برای دولت ایران در پی داشته است. کارشناسان آب هشدار می‌دهند وضعیت به زودی باز هم بحرانی‌تر خواهد شد.

در این میان منتقدان ومعترضان به وضعیت کم آبی در ایران را چند گروه مختلف تشکیل می‌دهند.

در صف اول، مردم شهرهایی هستند که با بی آبی و نابود شدن منابع آب‌های زیرزمینی خود دست و پنجه نرم می‌کنند. در سال‌های اخیر اعتراض‌های زیادی در بخش‌هایی از ایران به کمبود آب و همچنین انتقال آب از یک استان به استان دیگر صورت گرفته است. برخی از این اعتراضات به خشونت نیز کشیده شده است.

در زمستان سال ۱۳۹۱ حمله کشاورزان خشمگین اصفهان به تاسیسات انتقال آب به استان یزد خسارات فراوانی برجای گذاشت.

پس از آن در دولت حسن روحانی نیز استان‌های چهار محال و بختیاری و خوزستان صحنه تظاهرات برای بحران آب  و همچنین طرح‌های ضد زیست محیطی انتقال آب بود.

در فروردین ۱۳۹۳ حدود ۲۵ هزار نفر در شهرکرد تظاهرات کردند و خواهان توقف پروژه‌های انتقال آب تونل گلاب و بهشت آباد شدند.

در خوزستان نیز چندین بار زنجیره‌های انسانی برای دفاع از رودخانه کارون و اعتراض به کم آبی در این استان تشکیل شد.

دولت ایران بیم دارد دامنه اعتراض‌ها به بی آبی گسترش یابد و به اعتراض‌های اجتماعی و سیاسی ختم شود.

دسته‌ای دیگر از منتقدان به طور کلی سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در زمینه مدیریت منابع آبی را طی سه دهه گذشته به چالش کشیده و از سد سازی بی حساب و کتاب، توسعه ناپایدار، کشاورزی غیر اصولی با تاکید نادرست بر ضرورت خودکفایی در تولیدات کشاورزی، و همچنین سرمایه گذاری نکردن در شبکه آب و فاضلاب به عنوان عوامل مهم بحرانی کردن وضعیت آب در ایران نام می‌برند.

به گفته کارشناسان مستقل حوزه آب و همچنین سازمان حفاظت محیط زیست ایران، بین ۹۰ تا ۹۲  درصد از آبی که در ایران مصرف می‌شود، در زمین‌های کشاورزی است، اما آب مصرفی در این بخش کارایی و بازده لازم را ندارد و بخش عمده‌ آن به هدر می‌رود.

متوسط مصرف جهانی آب در بخش کشاورزی در جهان حدود ۷۰ درصد است. بنابراین کشاورزی ایران بیش از ۲۰ درصد از متوسط جهانی نیز بیش‌تر آب مصرف می‌کند. منتقدان، هدر رفتن آب در بخش کشاورزی را نتیجه سیاست‌های غلط در دهه‌های گذشته می‌دانند.

وزارت نیرو در گرداب استیضاح

اما اکنون دسته دیگری نیز از منتقدان دولت ظهور کرده‌اند که صدایشان از راهروهای مجلس شنیده می‌شود. این منتقدان حکومتی دولت حسن روحانی که خود از جناح‌های سیاسی دیگر هستند، در تدارکند تا با استیضاح وزیر نیرو ضربه سیاسی دیگری به دولت یازدهم وارد کنند.

به گفته حسین‌علی حاجی‌دلیگانی، نماینده شاهین شهر و میمه از استان اصفهان در مجلس، گروهی از نمایندگان با جدیت در حال پیگیری استیضاح حمید چیت‌چیتان، وزیر نیرو، به دلیل بحران کم آبی هستند.

این نماینده مجلس روز ۲۵ تیرماه به خبرگزاری فارس گفت پس از استیضاح وزیر علوم اکنون نوبت به وزیر نیرو رسیده است. او می‌گوید شکایتی نیز به کمیسیون اصل ۹۰ در مورد کم‌کاری‌های وزارت نیرو و به‌ویژه در مورد «هزاران قراردادی که در زمینه آب بسته‌شده اما به هیچ‌ یک از آنها عمل نشده» ارسال شده است.

در تیرماه سال‌جاری نیز گروه دیگری از نمایندگان، از جمله نمایندگان ارومیه، از ضرورت استیضاح چیت‌چیان به دلیل خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه ارومیه سخن گفته بودند.

اندکی پس از آن و در مرداد ماه، حمیدرضافولادگر، نماینده اصفهان، اعلام کرد مهلتی یک ماهه در نظر گرفته شده است تا وزیر نیرو تکلیف طرح انتقال آب بهشت آباد را مشخص کند و نتیجه آن را اعلام کند تا نمایندگان در ارتباط با استیضاح وی اعلام نظر کنند.

طرح انتقال آب بهشت آباد طرحی بسیار مساله ساز است که باید آب را از استان چهار محال و بختیاری به اصفهان منتقل کند. در حالی که اعتراضات گسترده‌ای در استان چهار محال و بختیاری برای متوقف کردن این طرح به راه افتاده، در اصفهان بسیاری چشم به راه به اتمام رسیدن این پروژه هستند و به هیچ عنوان راضی به اعمال تغییرات در این طرح نیستند.

به نظر می‌رسد اکنون پس از استیضاح موفقیت آمیز وزیر علوم، وزارت نیرو در میان آب‌های طوفانی گرفتار شده و بحران دیگری برای کابینه حسن روحانی در پیش است.