شهر فلوجه در هفتاد کیلومتری بغداد به تصرف گروه‌های مرتبط با اسلامگرایان در آمده است. بنیادگرایان گروه موسوم به “دولت اسلامی عراق و شام” (داعش)، روز شنبه چهارم ژانویه از برقراری حکومت اسلامی در این شهر خبر دادند.

دولت اسلامی شام و عراق

پرچم‌های سیاه القاعده در فلوجه به اهتزاز در آمده و شبه‌نظامیان با لباس‌های تیره و چهره‌های نقاب‌زده در شهر گشت می‌زنند.

به نقل از گزارشگر “فرانس پرس”، مغازه‌های فلوجه تعطیل شده‌اند و در خیابان‌ها، تنها اتومبیل‌های سوخته و بقایای درگیری مسلحانه به چشم می‌خورند.

فلوجه از روز شنبه به طور توامان در اختیار اسلامگرایان “داعش” و نیروهای عشیرتی نزدیک به القاعده است. عشایر و مخالف دولت مرکزی عراق،  در گروه “شورای نظامی قبائل” متمرکز شده‌اند و جنوب فلوجه در حال حاضر در اختیار آنها قرار دارد.

 سقوط فلوجه پس از عقب‌نشینی نیروهای دولت مرکزی در روز جمعه (سوم ژانویه) و درگیری‌‌های مرگباری صورت گرفت که دستکم یکصد کشته برجای نهاد.

گروه “داعش” نه تنها در عراق، که در بسیاری روستاها و شهرهای سوریه نیز حکومت اسلامی اعلام کرده و برای هر منطقه متصرف شده، کسی را به “امیری” گمارده است. فعالیت این گروه فرامرزی است و در بین آنها جهادگرایان غیرعرب هم به چشم می‌خورند. به طور نمونه افرادی از جمهوری چچن، ترکیه یا پاکستان در میان آنها دیده می‌شوند.

کانون اصلی فعالیت “داعش” در مناطق کم جمعیت، پیرامونی و بیابانی سوریه و عراق است. این مناطق به طور معمول زیر نفوذ قبایل و عشیره‌های گوناگون هستند و دولت مرکزی عملا کنترلی بر آنها ندارد. قاچاقچیان در این نواحی بدون مانع رفت و آمد و فعالیت می‌کنند.

سیطره بر شمال و شمال شرقی سوریه

حکومت بشار اسد از یک‌سال و نیم پیش تا کنون، کنترل بر شمال و شمال شرقی سوریه را از دست داده است. از آن موقع گروه‌های مختلف شورشی سعی در پر کردن خلاء قدرت در این مناطق داشته‌اند. از سال ۲۰۱۳رقیبی بی‌رحم در مقابل این گروه‌ها ظاهر شد که ستیزه‌جویان “داعش” بودند. این گروه در نخستین اقدام‌ها، ده‌ها فعال سوری را گروگان گرفت و شماری از آنها را به قتل رساند.

 بنیادگرایان “داعش” در ستیز با دیگر گروه‌های شورشی سوری، توانستند مناطق استراتژیک در مرز ترکیه را از گروه‌های شورشی سوری بازپس بگیرند. شهر حلب در روزهای آغازین سال ۲۰۱۴ صحنه درگیری شدیدی بین شبه‌نظامیان “داعش” با دیگر شورشیان سوری بود. روز جمعه (سوم ژانویه) تعدادی از گروهای شورشی و فعالان سوری فراخوانی برای مقاومت علیه بنیادگرایان داعش دادند.

گسترش نفوذ در شمال غربی عراق

دولت مرکزی عراق در استان‌های نینوا و انبار نفوذ بسیار کمی دارد. نارضایتی نزد اکثریت سنی این استان‌ها بالاست که سیاست دولت شیعی مالکی را تبعیض‌آمیز می‌دانند. اعتراضات مردمی در این استان‌ها از سال ۲۰۱۲توسط نیروهای ویژه اعزامی از بغداد سرکوب شده‌اند.

 ناآرامی در استان انبار از روز شنبه (۷ دی، ۲۸ دسامبر) پس از بازداشت احمد علوانی، نماینده سنی مجلس شروع شد. در خشونت‌های ناشی از برچیده شدن  چادرهای تحصن معترضان سنی توسط نیروهای دولتی، ۱۴ نفر کشته شدند و ۴۴ نماینده سنی مجلس نیز استعفا دادند.

نیروهای دولتی عراق  برای جلوگیری از گسترش ناآرامی‌ها در استان انبار، مجبور به عقب‌نشینی شدند. این فرصتی برای شبه‌نظامیان “داعش” بود تا به شهرهای فلوجه و رمادی در این استان حمله برند.  روز جمعه سوم ژانویه، بیش از یکصد نفر در درگیری‌های رمادی و فلوجه کشته شدند.

برقراری حکومت اسلامی در مناطق مرزی

بسیاری از ستیزه‌جویان “داعش”، کهنه‌سربازان  نبرد با نظامیان آمریکایی بعد از اشغال عراق در سال ۲۰۰۳هستند و با مناطق مرزی منطقه آشنایی کامل دارند. آنها در زمان حضور نیروهای امریکایی نیز  برای ورود به عراق از خاک سوریه استفاده می‌کردند و به دلیل دشمنی حکومت بشار اسد با آمریکا، تحت حمایت دولت او بودند.

اینک رفت و آمد و تدارکات “داعش” در هر دو سوی مرز در جریان است. رزمندگان القاعده در زندان‌های عراق که توسط این گروه آزاد می‌شوند، پس ازمدتی کوتاه سر از سوریه در می‌آورند و سلاح‌های به غنیمت گرفته شده در سوریه به عراق راه پیدا می‌کنند.

گروه “داعش” در اصل توسط رهبری مرکزی القاعده در عراق پایه‌گذاری شد اما رهبر آن “ابوبکر البغدادی” اخیرا با “ایمن الظواهری” دچار اختلاف شده است.

دوگانه ارعاب و حمایت

پس از تصرف شهر فلوجه و بخش‌هایی از رمادی، گروه داعش، خود را گروه “‌دولت”می‌خواند. این تغییر نام، می‌تواند ناشی از داعیه حاکمیت و چیرگی سیاسی بر مناطق تحت کنترل باشد.

اینک این گروه  در مناطق تحت کنترل خود  از یک سو وحشت‌آفرینی می‌کند و از سوی دیگر در تلاش تامین برق، آب، بنزین و مواد غذایی مردم است.

قوانین شریعت در مناطق تحت اختیار “داعش” مو به مو اجرا می‌شوند. مثلا تاکنون چند نوجوان تنها به خاطر جوک گفتن و اهانت به مقدسات، اعدام شده‌اند. آنها هر انتقاد و اعتراضی را سرکوب می‌کنند و بازداشتگاه‌هایی مخفی دارند که زندانیان را در آن شکنجه می‌دهند.

چنانچه شیعیان و علویان سوری به چنگ نیروهای این گروه بیفتند، مرگ فجیعی در انتظارشان خواهد بود. کلیساها هم از حملات “داعش” در امان نبوده‌اند.

این گروه برای کودکان سوری، مدارس اسلامی به راه انداخته و مسابقه معارف اسلامی برگزار می‌کند. در تبلیغات این گروه، تاکید خاصی روی حجاب زنان و تهدید زنان خاطی می‌شود. رویای “داعش” استقرار حکومت در سرزمین شام است؛ سرزمینی شامل عراق، سوریه، لبنان، اردن، فلسطین و اسراییل (به ویژه بیت‌المقدس).

درماندگی آمریکا

گروه “داعش” در لیست گروه‌های تروریستی آمریکا قرار دارد. آمریکا  اعلام کرده که از دولت عراق با ارسال اسلحه برای مقابله با این بنیادگرایان حمایت می‌کند و البته این پشتیبانی شامل اعزام نیروی نظامی به عراق نخواهد بود. جنبه متناقض ماجرا آنجاست  که دولت عراق متحد بشار اسد است که آمریکا پیوسته خواستار کناره‌گیری اوست.

آمریکا دقیقا نمی‌داند در سوریه از چه گروهی حمایت کند. دولت اوباما ترجیح می‌دهد دیگر برای شورشیان سوری که همزمان با دولت و بنیادگرایان می‌جنگند، چیزی ارسال نکند حتی اقلامی مانند دارو یا موبایل.

کسانی همواره می‌گویند، بهتر است آمریکا دوباره با بشار اسد برای مقابله با بنیادگرایان همکاری کند. اینک صدای این افراد با قدرت‌گیری جریان‌هایی چون “داعش” بلندتر از پیش شده  است.