[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20131006_Heritage_ShirDal_Rouhani.mp3[/podcast]
دستاوردهای سفر رییس سازمان میراث فرهنگی ایران به نیویورک، یک شیرـ دال نقره‌ای و همچنین وعده بازگرداندن گل‌نوشته‌های هخامنشی به کشور است.
محمدعلی نجفی که با هیئت همراه رییس جمهور ایران به آمریکا سفر کرده بود، ضمن بازدید از موزه متروپلیتن نیویورک و چند مؤسسه دیگر از مقامات آمریکایی هدیه‌ای دریافت کرد که همه را شگفت‌زده کرد. این هدیه ظرفی است از نوع ریتون یا تکوک است که به طور آیینی برای انتقال شراب به کار می‌رفته است. این ظرف به شکل یک جانور بالدار با ترکیبی از بدن شیر و دال یا همان عقاب است. سه جام مختلف به اطراف بدن جانور متصل هستند. قطعات این شیء با استفاده از پرچ به یکدیگر وصل شده‌اند.
محمد علی نجفی بازگرداندن شیرـ دال نقره‌ای را فصلی تازه در روابط فرهنگی ملت‌های ایران و آمریکا نامیده است.
شیرـ دال نقره‌ای در سال ۲۰۰۳ در گمرک آمریکا از یک قاچاقچی آثار تاریخی کشف و توسط مقامات آمریکایی ضبط شد. در بازدید رییس سازمان میراث فرهنگی ایران از آمریکا، مقامات آن کشور برای نشان دادن حسن نیت و تمایل خود به روابط فرهنگی با ایران آن را به هیئت ایرانی اهدا کردند. در مورد قدمت این شیء در ابتدا اعلام شد به احتمال زیاد مربوط به سده هفتم پیش از میلاد مسیح و مربوط به گنجینه کلماکره است. کلماکره غاری است در شهرستان پلدختر در استان لرستان که در دهه ۶۰ خورشیدی به طور اتفاقی اشیايی باستانی از آن به دست آمد اما به دلیل سهل‌انگاری مقامات وقت اشیاء آن غار به کلی تاراج شد و سر از بازارهای جهانی درآورد.
محمد علی نجفی بازگرداندن این شیرـ دال نقره‌ای را فصلی تازه در روابط فرهنگی ملت‌های ایران و آمریکا نامیده است. به گفته آقای نجفی در این سفر موزه‌‌ها و انجمن‌های دیگری نیز به برقراری ارتباط فرهنگی با ایران ابراز علاقه کرده‌اند. مهدی حجت، قائم مقام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران نیز بازگرداندن این اثر را اقدامی نمادین به منظور آغاز تعاملات فرهنگی میان ایران و آمریکا خواند.
با این‌حال بازگرداندن این شیء به ایران منتقدانی نیز داشته است که معتقدند دولت آمریکا به ایران یک جنس تقلبی تحویل داده است. برخی از باستان‌شناسان، از جمله شهرام زارع، این بحث را مطرح کردند که با توجه به آن‌که آثار تقلبی فراوانی به اسم آثار کلماکره ساخته شده و با توجه به ویژگی‌های این اثر از جمله ترکیب اجزا، احتمال تقلبی بودن آن وجود دارد.
به هنگام غارت آثار غار کلماکره و عرضه آن‌ها در بازارهای مختلف، سوداگران آثار عتیقه نیز زود دست به کار شده و آثار فراوانی را مشابه آثار کلماکره ساخته و به بازار روانه کردند، به طوری که اکنون بسیاری از اشیایی که با نام غار کلماکره در دنیا شناخته می‌شوند ممکن است از آن غار به دست نیامده و ساختگی باشند.
منتقدان به مقاله‌ای از یک پژوهشگر آمریکایی اشاره می‌کنند که در آن به شرح برخی از آثار تقلبی که در موزه‌های آمریکا نگهداری می‌شود پرداخته و نام و تصویر شیرـ دال را نیز به عنوان یک شیء ساختگی ذکر کرده است.
منتقدان همچنین به مقاله‌ای از یک پژوهشگر آمریکایی با نام اسکار وایت موسکارلا اشاره می‌کنند که در آن به شرح برخی از آثار تقلبی که در موزه‌های آمریکا نگهداری می‌شود پرداخته و نام و تصویر این شیرـ دال را نیز به عنوان یک شیء ساختگی در مقاله خود ذکر کرده است.
برخی دیگر از باستان‌شناسان از جمله مهرداد ملک‌زاده معتقدند در اصالت این شیء و بسیاری از اشیاء باستانی منسوب به هنر شرق، هنر ایران باستان، هنر دوره ماد، و آثار منسوب به غار کلماکر که از کاوش باستانی به دست نیامده‌اند تردیدهایی وجود دارد، اما این شیء و همه اشیای دیگر برای پژوهش در تاریخ هنر عصر آهن ایران غربی بسیار ارزشمند است چون با بررسی علمی همین‌ها می‌توان معیارهایی برای بازشناخت سره از ناسره در میان آثار هنری این دوره به‌دست آورد.
مهناز گرجی، رییس جدید موزه ملی ایران نیز در مورد این اثر به خبرگزاری ایسنا گفته است بازگرداندن آن فتح بابی است برای تعاملات بیشتر و افزایش احتمال بازگرداندن آثار تاریخی ایران که به صورت غیر قانونی از کشور خارج شده‌اند. به گفته خانم گرجی، اطلاعات شناسنامه‌ای این اثر مانند دیگر آثار موزه‌ای تهیه می‌شود و این شیرـ دال به عنوان یک اثر نمادین در موزه ملی ایران نگهداری خواهد شد.
اکنون مسئولان ایرانی بدون آن‌که وارد بحث قدمت‌گذاری روی این شیء شوند، آن را یک «اثر فرهنگی و نمادین» قلمداد کرده و چون در هرحال به طور غیر قانونی از ایران خارج شده، بازگرداندن آن را به ایران مهم دانسته و مایلند آن را سرآغازی جدید برای ارتباطات فرهنگی با مؤسسات و موزه‌های آمریکا تلقی کنند.
اما به جز بازگرداندن این جام نقره‌ای، رییس سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده است دولت ایران در تلاش است گل‌نوشته‌های هخامنشی را که دهه‌ها پیش برای تحقیقات علمی به آمریکا امانت داده شد به ایران بازگرداند. این الواح که در دانشگاه شیکاگو نگهداری می‌شوند چند سال پیش با حکم یک دادگاه محلی در آمریکا به نفع خانواده‌های قربانیان یک حمله تروریستی مصادره شد. دادگاه آمریکایی دولت ایران را مقصر آن حادثه اعلام کرد. دولت ایران هرگونه ارتباط خود با آن حمله را تکذیب کرده است. حکم مصادره اموال تاریخی و فرهنگی ایران اعتراض‌های فراوانی را بین کارشناسان میراث فرهنگی و باستان‌شنسان از جمله در آمریکا برانگیخت و مخالفت‌های فراوانی با این حکم صورت گرفت، تا این‌که در سال ۱۳۹۰ دادگاه تجدیدنظر رای اولیه را نقض کرد و حکم داد پرونده باید برای بررسی مجدد به دادگاه بدوی ارسال شود. با این اقدام امید‌ها به پیروزی ایران و بازگرداندن این گل‌نوشته‌ها به کشور زیادتر شده است. با این‌حال به گفته رییس سازمان میراث فرهنگی ایران هنوز مشکلات حقوقی فراوانی در این راه وجود دارد، اما ایران تلاش خواهد کرد شرایط بازگشت این اسناد تاریخی به ایران را فراهم کند.
این گل‌نوشته‌ها که از پارسه یا تخت جمشید به دست آمده‌اند اسنادی اداری از دوران پادشاهای داریوش یکم هستند که روی آن‌ها به خط میخی و زبان عیلامی اطلاعات ارزشمندی در مورد حقوق و دستمزد، جیره غذا و سایر آمار و اطلاعات حکومتی مطالب مهمی درج شده است.
در همین زمینه:
نجفی در نیویورک؛ چشم انداز یک سفر
رأی دادگاه به نفع گل‌نوشته‌های هخامنشی
تلاش برای نجات الواح هخامنشی در دانشگاه شیکاگو