اردشیر محصص

سپتامبر امسال شهر نیویورک شاهد بازگشایی نمایشگاه ایران مدرن بود که سه دهه هنرهای تجسمی ایران را پیش از انقلاب ۵۷ به نمایش گذاشت.
موزه جامعه آسیایی  که از برجسته ترین مراکز هنری این شهر است این نمایشگاه را در دوطبقه با نقاشی، طراحی مجسمه، چیدمان، عکس و یک خط حوادث سیاسی- اجتماعی و ویدیو افتتاح کرد. این نخستین باری است که بیش از صد اثر از ۲۶ هنرمند پیش از انقلاب در ورای مرزهای ایران یک جا به نمایش گذاشته می شود. کلیه این آثار که توسط لیلا دیبا و فرشته دفتری طراحان نمایشگاه درطی ۵ سال پژوهش برگزیده شد، از موزه های بزرگ اروپا، آمریکا و خاورمیانه گردآوری شد.
نمایشگاه  با مکتب سقاخانه آغاز می گردد، که اولین گروه هنرمندان مدرن را که تحت تاثیر هنر شیعه و هنر قبل از اسلام بودند را دربر میگیرد. تمرکز دیگر نمایشگاه بر روی خط، نقاشی، هنر آبستره و امپرسیونیسم است. علاوه بر آن آیینه کاری و پاپ آرت یا هنر عامه نیز یکی از فرازهای نمایشگاه است. افزون برآن موضوعاتی مثل سیاست، زنان و تظاهرات انقلاب ۵۷ نیز در آن دیده می شود. مجسمه و چیدمان نیز جایگاه ویژه ای در نمایشگاه ایران مدرن دارد. آثار پنج زن هنرمند نیز در نمایشگاه رخ می نماید.
نمایشگاه از طریق این صد اثر تلاش دارد گفتمان بین سنت و مدرنیسم را در این سه دهه به تصویر بکشد. شاید بتوان گفت نوآوری های هنری که روح زمان نیز در آن نمایان است از خصوصیات دیگر نمایشگاه است. یکی از ویژگی های نمایشگاه طرح گفتمان هنری این دوره در بستر زمینه های سیاسی، اجتماعی است.
اصلاحات دوران پهلوی که از بالا صورت گرفت منجر به ورود مدرنیسم در ایران گشت که تاثیرات اساسی در ساختارهای اقتصادی و اجتماعی گذاشت و هنر نیز تحت تاثیراین دگرگونی ها قرار گرفت. در میانه دهه ۷۰ تهران به یکی ازشهرهای محوری تبدیل شد که جشنواره ها و نمایشگاه های متعددی در آن رخ داد. جشن هنر شیراز و موزه هنرهای معاصر که به جمع آوری آثار هنرمندان ایرانی و بین المللی می پرداخت، نمونه آن است.

نیکزاد نجومی

از ۲۶ هنرمند یاد شده در این نمایشگاه بخشی در ایران و بخشی در ورای مرزها زندگی می کنند. ۱۱ نفر در قید حیات نیستند.
اما شاید در دید دیگری بتوان این نمایشگاه را نوعی قدردانی نسبت به هنرمندانی دانست که اساسا حاکمان پس از انقلاب ۵۷ به بخش بزرگی از آنان پشت کردند و به درک این گفتمان هنری نایل نشدند. بخشی از مجسمه های بهمن محصص را از بین بردند. نمایشگاه نیکی نجومی را چند ماه پس از انقلاب بخاطر نگاه هنری انتقاداش بستند. ِبرخی آثار مجسمه محسن وزیری مقدم را تکه تکه کردند.این بی مهری نسبت به هنرمندان باعث شد که  بسیاری از آنان امروز در ورای مرزها زندگی کنند، مثل ناهید حقیقت و قاسم حاجی زاده. یکی از بنام ترین مجسمه ساز ایران، پرویز تناولی امروز در کانادا سکنی گزیده . سیا ارمجانی و منوچهر یکتایی پیش از انقلاب ایران را ترک کردند. در حقیقت این نمایشگاه می بایستی امروز در موزه هنرهای معاصر ایران اتفاق می افتاد که نسل جوان و هنرمندان ایران بدانند که برای هنرهای تجسمی این سرزمین چه رنج ها و چه تلاش ها کشیده شده.
گفتگوی پیش روی زمانه با لیلا دیبا از طراحان نمایشگاه، ناهید حقیقت و نیکی نجومی در مورد آثار نمایشگاه را می توانید در لینک پایین گوش کنید.

[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130914_PanteA_IRanModern80.mp3[/podcast]