گزارش فصلی از خشونت جنسی و جنسیتی: زن‌کشی در بهار

بهار ۱۴۰۳ با خبرهای زن‌کشی آغاز شد. آمار دقیقی از قتل زنان در دست نیست و نهادی رسمی برای ثبت و آرشیو زن‌کشی وجود ندارد. «زن‌کشی» در ایران مفهومی به‌رسمیت‌شناخته شده نیست و مقامات حکومتی نه فقط خشونت جنسی و جنسیتی را انکار می‌کنند که به آن دامن می‌زنند. آن‌چه در ادامه می‌آید تلاشی برای مستندسازی برخی اطلاعات پراکنده است که در سه ماه اخیر منتشر شده است. فهرست کردن انگیزه‌هایی که جان زنان را می‌گیرد نظام‌مندی کشتار زنان را نشان می‌دهد: «شک»، «درخواست طلاق»، «امتناع از تامین مالی شوهر»، «چگونگی انجام کار خانگی»، «امتناع از سکس» از جمله بهانه‌هایی هستند که تکرار می‌شوند. همچنین استیصال مردان در مواجهه با خشم، در مواجهه با اعتیاد و در مواجهه با جدایی، بسیاری از آن‌ها را به خودکشی پس از قتل وا می‌دارد. در این گزارش تلاش بر این است که یادی کنیم از «برخی» زندگی‌های از دست‌رفته؛ زندگی‌هایی که در بهاری که گذشت، «به حکم خدا، دولت، پدر» دفن شدند:

برخی از زن‌کشی‌های گزارش‌شده در بهار ۱۴۰۳:‌

• ۷ فروردین‌ماه: در هفته‌ی آغازین بهار، صبا عینی امیری، ۳۴ ساله در جویبار، از توابع مازندران، به دست همسر ۳۹ ساله‌اش و به انگیزه آن‌چه او «اختلافات خانوادگی» عنوان کرده بود با ضربات متعدد کارد و در مقابل چشمان دو فرزندش به قتل رسید. برخی منابع دلیل اختلاف را «شکاک» بودن قاتل عنوان کرده‌اند:

پس از قتل به تهران فرار کردم اما بخاطر عذاب وجدان دیگر نتوانستم به فرار ادامه دهم به همین خاطر تصمیم به تسلیم کردن خود گرفتم و با پای خودم به کلانتری آمدم.

اظهارات متهم –به نقل از رکنا

• ۸ فروردین‌ماه: مردی در سمنان، همسر خود را به دلیل آن‌چه «اختلافات خانوادگی» عنوان شده مقابل دیدگان فرزند مشترک ١٢ ساله‌شان با ضربات چاقو به قتل رساند و سپس اقدام به خودکشی کرد. زن بر اثر شدت جراحات وارد شده با چاقوی آشپزخانه به پهلو، پشت و سینه خود، دو روز در بیمارستان بستری بود و نهایتا جانش را از دست داد. دختر ۱۲ ساله این زوج، در این مورد گفته است:

پدرم فرد شکاکی بود. او نسبت به رفتارهای مادرم هم مشکوک بود و بارها او را کتک می‌زد‌. شب حادثه شام خوردیم و خوابیدیم اما نیمه شب پدرم از خواب بیدار شد و دوباره با مادرم دعوا کرد. با صدای آن دو از خواب بیدار شدم‌. چراغ را که روشن کردم؛ با صحنه عجیبی رو‌برو شدم پدرم کارد آشپزخانه را از کشوی کابینت برداشت و ضربه‌هایی به مادرم زد‌. بعد از زیر مبل قرصی برداشت و آن را خورد که بد حال شد و در نزدیکی مادرم افتاد. وحشت‌زده با اورژانس تماس گرفتم و درخواست کمک کردم.

اظهارات فرزند این زوج – به نقل از هرانا

• ۱۰ فروردین‌ماه: مردی ۷۵ ساله‌ در یکی از روستاهای مرزی آبادان به بهانه‌ی آن‌چه «انگیزه ناموسی» خوانده می‌شود دختر ۲۱ ساله‌اش را خفه کرد و او را به قتل رساند. خانواده زن جوان به قتل رسیده به قاتل اعلام رضایت کرده و اظهار کرده‌اند که هیچ‌گونه شکایتی از عامل این جنایت ندارند.
• ۱۲ فروردین‌ماه: سامره مختارپور، زن ۳۸ ساله فارغ‌التحصیل رشته حقوق و مادر یک دختر خردسال، در ارومیه به دست شوهرش مورد ضرب و شتم قرار گرفت، بیهوش و سپس خفه شد و به قتل رسید. انگیزه متهم ابتدا با عبارت مبهم «اختلافات خانوادگی» گزارش شده بود:

قاتل در پی تماس با پلیس و گزارش قتل در ابتدا علت این قتل را خیانت مطرح کرده ولی با تحقیقات پلیس مشخص شده است که انگیزه مالی و جهت فروش خودروی مقتول جهت پرداخت پرونده دیه مربوط به ۲۰سال پیش بوده است.

به نقل از شبکه حقوق بشر کردستان

ضرورت تشکیل کمیته‌های مقابله با قتل‌های ناموسی و زن‌کشی، مرئی‌سازی جنایات در هر استان

• ۱۹ فروردین‌ماه: پریناز شورکی در شهر آبپخش استان بوشهر، به‌دست همسرش به قتل رسید. هرچند قاتل به کادر درمان گفته بود که همسرش از طریق دارزدن خود اقدام به خودکشی کرده اما به‌گفته منابع آگاه، صبح همان روز پریناز شورکی با ارسال پیامی به خواهرش گفته بوده که به سختی مورد ضرب و شتم قرار گرفته است. منابع آگاه همچنین گفته‌ بودند که او دائما در معرض خشونت کلامی و فیزیکی همسرش قرار داشته و از آن‌جا که آثار ضرب و جرح بر بدن او کاملا مشهود بوده است، پزشکی قانونی دلیل مرگ او را قتل اعلام کرد.
• ۲۱ فروردین‌ماه: یک زن ۲۷ ساله در اهواز به‌دست برادرانش با انگیزه‌ای که «ناموسی» عنوان شده، مقابل چشمان همسرش به قتل رسید. به گزارش «رکنا»، برادران او همسر خواهرشان را که قصد مداخله داشته مورد ضرب و شتم قرار داده‌اند و سپس فرار کرده‌اند. برخی منابع گزارش کرده‌اند که تنها پس از ۲۴ساعت از وقوع قتل، یکی از برادران ضمن معرفی خود به پلیس قتل خواهرش را گردن گرفته و همسر زن کشته‌شده نیز به ظن دست داشتن در قتل دستگیر شده است.
• ۲۴ فروردین‌ماه: یک زن ۵٩ ساله در خمین از توابع استان مرکزی به‌دست همسرش و با شلیک اسلحه شکاری به قتل رسید. رسانه‌های نزدیک به حکومت بدون ذکر جزئیات مدعی شدند انگیزه متهم «اختلافات خانوادگی» بوده است.
• ۲۶ فروردین‌ماه: زنی ٣٧ ساله در یکی از خیابان‌های شهر تهران به‌دست دوستپسر سابق خود با ضربات متعدد چاقو به دلیل «شک» به قتل رسید. متهم با ۱۹ ضربه چاقو این زن جوان را به قتل رسانده است:

به مقابل خانه‌اش رفتم و از او خواستم گوشی تلفن همراهش را بدهد تا آن را بررسی کنم. تصور می‌کردم اگر پای شخص سومی در این میان باشد، بی‌شک پیام‌ها یا تماس‌هایش را در گوشی می‌بینم. اما او نمی‌خواست تلفنش را ببینم و زمانی که گوشی او را به زور گرفتم، تا چند خیابان آن طرف‌تر دنبالم آمد.

اظهارات قاتل – به نقل از تابناک

• ۲۶فروردین‌ماه: حدیث میرابی، زن جوان ۲۵ ساله ساکن زابل در مشاجره‌ای بر سر تقسیم ارثیه به‌دست برادرش و با ضرب دو گلوله به قتل رسید.
• ۲۶ فروردین‌ماه: جسد مثله شده بهاره، زنی ۳۵ ساله‌ در دو نقطه مختلف در تهران پیدا شد. متهم اصلی دوستپسر اوست که به نظر می‌رسد در پی جواب رد به درخواست ازدواج دست به قتل زده باشد:

من و بهاره(مقتول) مدتی قبل در یک مهمانی با هم آشنا شدیم و می‌خواستیم باهم ازدواج کنیم. اختلاف میان ما وجود داشت اما خیلی جدی نبود. من نسبت به او حساس بودم چون خیلی دوستش داشتم. رفتارهایش مشکوک بود و همین مسئله مرا آزار می‌داد.

اظهارات متهم به قتل – به‌ نقل از «همشهری»

• ۲۸فرردین‌ماه: زنی در اصفهان در پی اختلاف و دعوا بر سر ازدواج دوم همسرش، به‌دست او به قتل رسید. قاتل در باغ شخصی خود دست و پای همسرش را به صندلی بسته و با انداختن چسب دور گلویش او را خفه کرده است. او پس از بازداشت در مورد انگیزه قتل همسرش اظهار کرده است که بدلیل ازدواج مجددش که بدون اطلاع همسرش روی داده با وی دچار اختلاف شده و پس از مشاجراتی که مابینشان انجام گرفته، اقدام به کشتن وی کرده است.

• ۵ اردیبهشت‌ماه: آرزو شیرخانی در سبزوار با تبر به‌دست همسرش به قتل رسید؛ او روز حادثه برای طلاق اقدام کرده بود و پس از بازگشت به خانه، همسرش به او حمله برد و او را به قتل رساند:

مقتول با هویت آرزو شیرخانی، مادر دو فرزند بود. او به دلیل اختلافاتی که با همسرش داشت، در پروسه جدایی از او قرار گرفته بود. روز حادثه، زمانی که خانم شیرخانی به خانه رفته بود، شوهرش با تبر اقدام به ضرب و جرح او میکند. ابتدا با تبر به دستش آسیب می‌رساند و سپس ضربه‌ای به سر او وارد می‌کند که منجر به جانباختن زن می‌شود.

یک منبع آگاه – به نقل از هرانا

• ۶ اردیبهشت‌ماه: ساجده، زنی ۲۳ ساله در مشهد به‌دست برادر ۱۷ ساله‌ خود، با انگیزه‌ای که «ناموسی» عنوان شده از طریق خفه کردن به قتل رسید. خانواده مقتول پس از انتقال جسد به بیمارستان سعی در جلوه دادن مرگ طبیعی دخترشان داشتند اما قاتل در اعترافات خود گفته که پس از طلاق گرفتن ساجده از همسرش از جانب مردم تحقیر شده و به همین دلیل جهت جلوگیری از بدنامی در یک اصطبل روستایی خواهرش را خفه کرده است.
• ۱۲ اردیبهشت‌ماه: همسر شهین گویلی در سنندج او را به آتش کشید و هم‌زمان اقدام به خودسوزی کرد. گزارش‌ها خبر می‌دهند که شهین، که مادر یک فرزند ۱۴ ساله هم بوده است، از مدتی قبل به دلیل اختلافاتی که با همسرش داشته به خانه پدر و مادرش برگشته و درخواست طلاق داده بود. روز حادثه همسر این زن از او درخواست می‌کند که به خانه‌شان برگردد، اما با امتناع شهین، همسرش روی شهین و خودش نفت می‌ریزد و خودشان را به آتش می‌کشد.
• ۱۴ اردیبهشت‌ماه: یک زن که شش ماهه نیز باردار بوده است در منطقه مهدی‌آباد مشهد به‌دست همسرش به قتل رسید. قاتل پس از دستگیری انگیزه خود را عدم تمکین زنش اعلام کرده است:

من مشکل مغزی دارم. به همین دلیل به همسرم گفتم با من بد صحبت نکن چون این حرف‌ها به درون قلبم می‌رود و سپس به مغزم می‌زند! ولی او توجهی به من نمی‌کرد و مرا از خودش می‌راند تا اینکه امشب باز هم به خاطر همان روابط سرد عاطفی، به من کم‌محلی کرد. من هم که به شدت عصبانی شده بودم گلویش را با دستم فشار دادم و زمانی که بی‌جان شد.

اظهارات متهم – به نقل از آفتاب‌نیوز

زن‌ـ‌خانه‌دار، زن‌ـ‌مادر: مبارزات طبقاتی در نظام پدرسالاری

• ۱۵ اردیبهشت‌ماه: الهه میرزایی، زنی ۲۴ ساله در مشهد با ضربات چاقو به‌دست همسرش در پی درخواست طلاق با انگیزه‌ای که «ناموسی» عنوان شده است به قتل رسید. قاتل همچنین خواهر ۱۶ ساله و برادر همسرش را نیز با ضربات چاقو مجروح کرد:

[…] اختلافات به جایی رسید که همسرم از حدود ۱۰ روز قبل با حالت قهر منزل را ترک کرد و به خانه پدرش رفت و در همین حال هم اصرار به طلاق داشت. امشب هم وقتی او را با آرایش غلیظ دیدم، با او تماس گرفتم ولی مانند همیشه ماجرا را انکار کرد و من را برای دعوا فراخواند. من که برای گفت‌وگو با همسرم به منزل پدرش رفته بودم، ناگهان به خاطر پاسخ‌های سربالای او عصبانی شدم و چاقو را بیرون کشیدم. در حالی که ضرباتی بر پیکر همسرم وارد می‌کردم، خواهر و برادرش جلو آمدند که آن‌ها را هم با چاقو زدم.

اظهارات متهم – به نقل از آفتاب نیوز

• ۱۷ اردیبهشت‌ماه: زنی ۳۳ ساله در پی آن‌چه در رسانه‌های نزدیک به حکومت «مشکلات شخصی» عنوان شده، در بهشهر به‌دست مردی جوان و با ضربات چاقو به قتل رسید.
• ۱۸ اردیبهشت‌ماه: زنی ۶۳ ساله پس از ۴۸ سال زندگی مشترک در تبریز به‌دست همسرش به آتش کشیده شد و به قتل رسید:

۴۸ سال از زندگی مشترکمان می‌گذرد و حاصل این زندگی، چهار فرزند، سه دختر و یک پسر است؛ در تمام این مدت زندگی مشترک زنم کوچک‌ترین توجهی به من نداشت و هیچ اهمیتی به من نمی‌داد. او هیچ‌وقت آن غذایی را که من دوست داشتم درست نمی‌کرد. همیشه برای شام غذای بیات به خوردم می‌داد، آن غذایی که از نهار می ماند! چرا که او نهار را به مقدار زیاد می‌پخت تا باقی‌مانده را در شام بخوریم و خانم مجبور نباشد برای وعده شام نیز غذا آماده نماید. او هیچ‌وقت به نیازهای من توجهی نکرد. هیچ‌وقت آن‌طور که شایسته است کارهای خانه را به درستی انجام نمی‌داد. هیچ‌وقت خانه مرتب نبود. هر وقت از سرکار برمی‌گشتم خانه را درهم و برهم می‌دیدم.

اظهارات متهم – به نقل از رکنا

• ۲۶ اردیبهشت‌ماه: هاجر کشاور، زن بلوچ ۳۱ ساله و مادر دو فرزند ۶ و ۱۳ ساله در پی آن‌چه در ابتدا در رسانه‌های نزدیک به حکومت «اختلافات خانوادگی» عنوان شد در حاشیه شهرستان ایرانشهر با ضرب گلوله یک مرد مسلح به کلت کمری به قتل رسید. بعدتر مشخص شد که قاتل برادر او بوده است:

خانم کشاورز و برادرش پیگیر یک پرونده در دادگاه ایرانشهر بودند که قاضی پرونده به او پیشنهاد رابطه نامشروع داده که با مخالفت وی همراه بوده است. این زن موضوع را با برادرش در میان گذاشته و اعلام کرده که از قاضی شکایت خواهد کرد که برادر وی مانع از این کار به دلیل آبروریزی شده است. خانم کشاورز بدون توجه به ممانعت برادرش مصمم به شکایت از قاضی بوده که برادر او با تیراندازی با کلت کمری او را به قتل رسانده است.

یک منبع آگاه – به نقل از کمپین فعالین بلوچ

• ۲۷ اردیبهشت‌ماه: کبری دلاور، بازنشسته ۵۳ ساله شبکه بهداشت و درمان، مادر سه فرزند و اهل بخش «پهلە زرین آباد» از توابع شهرستان دهلران به‌دست همسرش و در پی درخواست طلاق در این شهر کشته شد:

تمام حقوق ماهیانه [کبری دلاور] توسط ضارب که بیکار نیز بوده ضبط و صرف عیاشی‌هایش می‌شده به نحوی که پولی برای هزینه های زندگی نمی‌مانده است. در پی اعتراض، مقتول همیشه مورد خشونت خانگی قرار می‌گرفته و طرح کردن طلاق از سوی کبری دلاوری انگیزه قتل بوده است.

یک منبع مطلع – به نقل از شبکه حقوق بشر کردستان

• ۱۵ خردادماه: مردی ۳۴ ساله در شهرستان نظرآباد از توابع استان البرز همسرش را به دلیل آن‌چه در رسانه‌های نزدیک به حکومت «اختلافات خانوادگی» عنوان شده، با ضربه‌های متعدد به سرش به قتل رساند.
• ۱۶ خردادماه: مردی در تهران همسر ۲۵ ساله‌اش را با ضربات متعدد چاقو به قتل رساند:

معتاد که شدم، کارم را رها کردم و درگیر مواد شدم. کم کم مواد باعث شد که خانه‌ام را هم ترک کنم و هر چند روز یک‌بار به سراغ همسرم می‌آمدم تا پولی از او بگیرم و بتوانم هزینه موادم را تامین کنم. شب حادثه به سراغ همسرم رفتم تا بار دیگر از او پول بگیرم. همسرم در خانه‌ها کار می‌کرد و برایش سخت بود که پول زحمت‌هایش را من دود کنم. آن شب سر همین مساله با هم دعوایمان شد و ناخواسته دست به چاقو شدم و جانش را گرفتم.

اظهارات متهم – به نقل از مشرق‌

• ۱۹ خردادماه: یک دختر و یک پسر در منطقه‌ی خیرآباد شهرستان ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان به‌ دست نزدیکان دختر به قتل رسیدند. رسانه‌ی «کمپین فعالین بلوچ» که به طور ویژه اخبار سیستان و بلوچستان را پوشش می‌دهد، هویت پسر کشته‌شده را «م. س» و هویت دختر کشته‌شده را «ز. پ» احراز کرد:

نزدیکان دختر از جریان ناموسی مطلع شدند با نقشه‌ی از پیش طراحی‌شده پسر را فراخوانده و او را ربوده و به یک مکان نامعلوم منتقل کردند. […] ربایندگان پس از ربایش پسر در شامگاه چهارشنبه ۱۶ خرداد، تا صبح او را شکنجه می‌کنند. این پسر بر اثر آن جان خود را از دست داد و ربایندگان پس از آن به سر، گردن و دیگر نقاط بدن او شلیک کردند. […] دختر را نیز عموی او شنبه ۱۹ خرداد ماه به قتل می‌رساند.

یک منبع آگاه، به نقل از کمپین فعالین بلوچ

۲۳ مورد فهرست شده در این گزارش قطعا تمام جان‌های از دست رفته در فصل بهار را پوشش نمی‌دهد، با این‌حال امید این است که با مرور آن نظم حاکم بر زن‌کشی را روشن شود. در این میان مقامات جمهوری اسلامی با بستن خانه‌های امن، سرکوب فعالان زنان*، حذف زنان از بازار کار، فقیرسازی زنان، وابسته‌سازی آن‌ها به نهاد خانواده، تشویق به ازدواج زودهنگام و فرزندآوری، انکار خشونت خانگی و بی‌توجهی به امر قانون‌گذاری – حذف واژه‌ی خشونت در لایحه‌ی «ارتقا امنیت»، ناامن‌سازی جامعه و کنترل بدن‌ها و گسترش‌ تبعیض، نه‌فقط دست مردان را در قتل زنان باز گذشته‌‌اند که به شکلی نظام‌مند آن‌ها را به انجام آن ترغیب می‌کنند.