مؤسسه بین‌المللی پژوهش صلح استکهلم (SIPRI) در گزارش تازه خود که دوشنبه ۲۱ اسفند / ۱۱ مارس منتشر شد آورده است که کشورهای اروپایی واردات تسلیحات خود را تقریباً دو برابر کرده‌اند. پژوهشگران این مؤسسه همواره دوره‌های پنج ساله را با هم مقایسه می‌کنند. در سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳، تقاضای تسلیحات به‌ویژه در کشورهای اروپایی بسیار بالا بود. دلیل آن از جمله جنگ در اوکراین است.
پیتر وِزِمن از مؤسسه بین‌المللی پژوهش صلح استکهلم در این‌باره گفت اوکراین در رتبه چهارم کشورهایی قرار دارد که بیشترین تسلیحات را در جهان وارد کرده‌اند. او گفت:
این موضوع به‌تنهایی افزایش واردات تسلیحات در اروپا را توضیح نمی‌دهد. در طول دهه گذشته ما شاهد بوده‌ایم که چگونه درک اروپا از تهدید روسیه به‌شدت تقویت شده است.
پیتر وِزِمن افزود:
همه کشورهای اروپایی به این نتیجه رسیده‌اند که باید ظرفیت‌های نظامی خود را گسترش دهند. این بدان معناست که این کشورها باید هم سلاح بخرند و هم وارد کنند. اکثر کشورهای اروپایی صنعت تسلیحات جامع خود را ندارند.
براساس این گزارش، در پنج سال گذشته ۵۵ درصدِ واردات تسلیحات کشورهای اروپایی را آمریکا تأمین کرده است.
برای نخستین بار فرانسه دومین صادرکننده بزرگ تسلیحات
گزارش جدید مؤسسه بین‌المللی پژوهش صلح استکهلم نشان‌دهنده تغییر آشکار در صادرات تسلیحات در جهان است. آمریکا همچنان در صدر قرار دارد اما روسیه دیگر در رده دوم نیست و فرانسه به جای این کشور نشسته است. فرانسه توانسته است بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ میلادی صادرات خود را در مقایسه با دوره پنج‌ساله قبلی ۴۷ درصد افزایش دهد. روسیه به دلیل صادرات کمتر به مقام سوم نزول کرده است.
پیتر وِزِمن گفت:
در خارج از اروپا نیز تقاضای قابل توجهی برای خرید تسلیحات وجود داشته است و بسیاری از کشورها ترجیح داده‌اند به جای روسیه از فرانسه سلاح خریداری کنند.
بیشترین صادرات تسلیحات فرانسه (۴۲ درصد) به کشورهای آسیا و اقیانوسیه و ۳۴ درصد به کشورهای خاورمیانه بود. هند بزرگترین واردکننده تسلیحات از فرانسه بود که نزدیک به ۳۰ درصد صادرات فرانسه را به خود اختصاص داد. افزایش صادرات تسلیحات فرانسه عمدتاً به دلیل تحویل هواپیماهای جنگی به هند، قطر و مصر بود.
به‌گفته وِزِمن تغییرات در صادرات تسلیحات می‌تواند دلایل سیاسی و فنی داشته باشد. «به‌عنوان مثال، چین اکنون می‌تواند سلاح‌های خود را با کیفیت رضایت‌بخشی تولید کند و دیگر نیازی به واردات روسیه ندارد».
صادرات تسلیحات روسیه ۵۳ درصد کاهش یافته است. این کاهش در طول پنج سال گذشته سریع بوده است. روسیه در سال ۲۰۱۹ به ۳۱ کشور تسلیحات عمده صادر کرده بود این تعداد در سال ۲۰۲۳ به ۱۲ کشور رسید. کشورهای آسیا و اقیانوسیه ۶۸ درصد از کل صادرات تسلیحات روسیه را در سال ۲۰۱۹ دریافت کردند.
صادرات تسلیحات ایتالیا ۸۶ درصد و کره جنوبی ۱۲ درصد افزایش داشته است. در حالی که صادرات پنج کشور کاهش داشته‌اند: چین ۵,۳ درصد، آلمان ۱۴ درصد، بریتانیا ۱۴ درصد، اسپانیا ۳,۳ درصد و اسرائیل ۲۵ درصد.
بیشترین واردات: آسیا و اقیانوسیه
حدود ۳۷ درصد از صادرات تسلیحات عمده در سال‌های ۲۰۱۹-۲۰۲۳ به کشورهای آسیا و اقیانوسیه انجام شد و این منطقه بیشترین سهم را در بین مناطق دیگر داشت، اما نسبت به سال‌های ۲۰۱۴-۲۰۱۸ که صادرات به این منطقه ۴۱ درصد بود، کاهش اندکی داشت. به‌رغم کاهش کلی ۱۲ درصدی واردات تسلیحات به آسیا و اقیانوسیه، واردات چندین کشور به‌طور قابل توجهی افزایش یافت.
برای نخستین بار در ۲۵ سال گذشته، ایالات متحده آمریکا بزرگترین تأمین‌کننده تسلیحات آسیا و اقیانوسیه بود. ایالات متحده ۳۴ درصد از واردات تسلیحات کشورهای منطقه را به خود اختصاص داد، در حالی که سهم روسیه ۱۹ درصد و چین ۱۳ درصد بود.
هند بزرگترین واردکننده تسلیحات در جهان بود. واردات تسلیحات این کشور ۴,۷ درصد افزایش یافته است و روسیه با سهم ۳۶ درصدی تأمین‌کننده اصلی تسلیحات هند باقی ماند.
همچنین واردات تسلیحات پاکستان نیز به میزان قابل توجهی افزایش داشت (۴۳ درصد). پاکستان پنجمین واردکننده بزرگ تسلیحات در سال‌های ۲۰۱۹-۲۳ بود و چین به‌عنوان تامین‌کننده اصلی آن ۸۲ درصد از واردات تسلیحات این کشور را تأمین کرد.
واردات تسلیحات ژاپن ۱۵۵ درصد و کره جنوبی ۶,۵ درصد افزایش داشته است. واردات تسلیحات چین تا ۴۴ درصد کاهش یافت و این کشورهای سلاح‌های تولید خود را جایگزین تسلیحاتی کرد که بیشترشان از روسیه وارد می‌شدند.
حجم بالای تسلیحات از آمریکا و اروپا به خاورمیانه
۳۰ درصد از صادرات بین‌المللی تسلیحات در سال‌های ۲۰۱۹-۲۰۲۳ به خاورمیانه انجام شد. سه کشور خاورمیانه در بین ۱۰ واردکننده برتر سلاح در این پنج سال بوده‌اند: عربستان سعودی، قطر و مصر.
عربستان سعودی با دریافت ۸,۴ درصد از تسلیحات جهانی در این دوره، دومین واردکننده بزرگ تسلیحات در جهان در سال‌های ۲۰۱۹-۲۳ بود.
واردات تسلیحات عربستان سعودی در سال ۲۰۱۹-۲۳ ۲۸ درصد کاهش یافت که البته این کاهش نسبت به رکورد وارداتش در سال‌های ۲۰۱۴-۲۰۱۸ بود.
قطر واردات تسلیحات خود را تقریباً چهار برابر (۳۹۶ درصد) افزایش داد و این کشور به سومین واردکننده بزرگ تسلیحات جهان در سال‌های ۲۰۱۹-۲۳ تبدیل شد.
بیشتر واردات تسلیحات کشورهای خاورمیانه به‌ترتیب از ایالات متحده آمریکا (۵۲ درصد)، فرانسه (۱۲ درصد)، ایتالیا (۱۰ درصد) و آلمان (۷,۱ درصد) بوده است.
زین حسین، محقق مؤسسه بین‌المللی پژوهش صلح استکهلم در این‌باره گفت:
به‌رغم کاهش کلی واردات تسلیحات به خاورمیانه، این واردات در برخی از کشورها همچنان بالاست که عمدتاً ناشی از درگیری‌ها و تنش‌های منطقه‌ای است. تسلیحات عمده وارداتی در ۱۰ سال گذشته به‌طور گسترده در درگیری‌ها و جنگ‌های منطقه از جمله در غزه، لبنان و یمن استفاده شده است. برخی از کشورهای منطقه خلیج فارس حجم زیادی تسلیحات را برای استفاده علیه حوثی‌ها در یمن و مقابله با نفوذ ایران وارد کرده‌اند.