حوثی‌های یمن پس از سال‌ها جنگ داخلی از ماه نوامبر و پس از شروع جنگ اسرائیل در نوار غزه، رشته حملاتی را به کشتی‌ها در دریای سرخ آغاز کرده‌اند.
هدف حمله انصارالله یمن کشتی‌های بین المللی تجاری است که به باور آنها در خدمت اسرائیل هستند. برای مقابله با این وضعیت آمریکا یک گروه ضربت دریایی ایجاد کرده. در آخرین روز سال گذشته میلادی در واکنش به حملات حوثی‌ها، هلیکوپترهای آمریکایی سه قایق حوثی‌ها را غرق کردند و ۱۰ نفر از آنها را کشتند. وزیر دفاع بریتانیا نیز در یادداشتی که در روزنامه تلگراف منتشر شد، تهدید کرد که نیروهای نظامی بریتانیا آماده اقدام مستقیم علیه حوثی‌هایی هستند که به کشتی‌های تجاری حمله می‌کنند. با افزایش تنش‌ها، ناوشکن البرز از نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با عبور از تنگه باب‌المندب وارد دریای سرخ شد.
در آخرین تحولات ۱۳ کشور از جمله ایالات متحده، بریتانیا، آلمان، دانمارک، بحرین، ژاپن، استرالیا، نیوزیلند، سنگاپور، ایتالیا، کانادا، بلژیک و هلند در بیانیه‌ای مشترک به انصارالله یمن هشدار دادند که در صورت ادامه حمله به کشتی‌ها، «مسئولیت پیامدهایش» با این گروه حوثی است.
آنچه در این یادداشت می‌خوانید، توضیحی است بر تاریخچه حوثی‌ها در یمن.
حوثی‌ها در حقیقت شیعیان زیدی یا به عبارتی پیروان مذهب زیدیه هستند که در یمن زندگی می‌کنند. در جایی که شیعیان در میان مسلمانان اقلیت محسوب می‌شوند، زیدی‌ها هم درمیان شیعیان اقلیت به حساب می‌آیند. مذهب زیدیه هم به لحاظ دکترین و هم از نظر باورها با شیعه دوازده امامی تفاوت‌های اساسی دارد.
از ظهور مذهب زیدیه تا جنبش حوثی‌ها
نام این مذهب برگرفته از نام زید بن علی (نتیجه علی، امام اول شیعیان) است. زید بن علی حدود ۱۲ قرن پیش علیه بنی‌امیه قیام کرد و در این جریان کشته شد.
در میان طرفدارانش از او به عنوان “شهید خونخواهی” حسین امام سوم شیعیان و کسی که علیه رژیمی فاسد جنگید، یاد می‌شود. برای طرفداران مکتب زیدیه، زید بن علی مظهر مبارزه با فساد است.
امروز دست‌کم در شعار مبارزه با فساد در محور برنامه سیاسی حوثی‌ها قراردارد. زیدی‌ها مانند شیعیان دوازده امامی آیت‌الله ندارند و به «تقیه» نیز اعتقادی ندارند.
جمعیت پیروان زیدی ساکن درکوهستان‌های شمال یمن از قرن نهم میلادی اکثریت را داشتند و در هزار سال اخیر برای در اختیار گرفتن کنترل کل یمن جنگیده و در مواردی هم موفق بوده‌اند. زیدی‌ها در طول تاریخ علیه عثمانی‌ها و همچنین در قرن ۱۸ و ۱۹ میلادی علیه وهابی‌ها جنگیده‌اند.
با سقوط امپراطوری عثمانی در سال ۱۹۱۸ یک پادشاهی زیدی در شمال یمن قدرت گرفت که «پادشاهی متوکلی یمن» خوانده می‌شد. پایتخت این پادشاهی تعز بود.
در سال‌های دهه ۱۹۳۰ و در جنگی مرزی با عربستان این پادشاهی بخشی از سرزمینش را به کشور سعودی واگذار کرد. با این وجود این پادشاهی تا سال ۱۹۶۲ دوام یافت تا در نهایت در یک انقلاب کودتا گونه ارتشی با حمایت مصر سرنگون و دولت ملی‌گرای عرب به پایتختی صنعا تاسیس شد.
درجریان این کودتا با کمک اتحاد جماهیر شوروی سابق، مصر ده‌ها هزار سرباز برای کمک به جمهوری‌خواهان به یمن اعزام کرد.
هواداران پادشاهی زیدی به کوهستان‌های هم‌مرز سعودی گریختند و از آن‌جا جنگ برای باز پس گرفتن کنترل کشور را شروع کردند. عربستان سعودی از نبرد پادشاهی‌خواهان علیه مصر حمایت می‌کرد. اسرائیل هم مانند عربستان اما در خفا از پادشاهی خواهان زیدی حمایت می‌کرد. در نهایت و پس از آن که مصری‌ها و سعودی‌ها پس از جنگ ۱۹۶۷ با اسرائیل، اختلافات خود را حل کردند و دیگر منافع چندانی در جنگ داخلی یمن نداشتند، جنگ داخلی به نفع جمهوری‌خواهان پایان یافت.
علی عبدالله صالح، ژنرال زیدی جمهوری‌خواه سال ۱۹۷۸ در پی این قضایا بر سر کار آمد و تا ۳۳ سال بعد نیز همچنان بر مسند قدرت بود.
در سال‌های دهه ۱۹۹۰ حوثی‌ها به عنوان جنبش مقاومت زیدی در برابر صالح و فساد دولتش ظهور کرد. رهبر این جنبش حسین الحوثی بود. حوثی‌ها صالح را به فساد گسترده و دزدی از مردم کشور فقیر یمن متهم کردند.
نوک پیکان انتقاد حوثی‌ها همچنین به سمت عربستان سعودی و آمریکا برای حمایت از دیکتاتور نشانه رفت.
حمله آمریکا به عراق نقطه‌ی عطفی در جنبش حوثی‌ها بود. آنها رادیکالیزه شدند و شعاری را برگزیدند که هنوز هم به کار می‌برند و یهودستیزانه است: «الله اکبر، مرگ بر آمریکا، مرگ بر اسرائیل، لعنت بر یهودی‌ها، پیروزی از آن اسلام است».
حوثی‌ها چطور به قدرت رسیدند؟
علی عبدالله صالح از سال‌های دهه ۱۹۹۰ به این سو توانست شمال و جنوب یمن را متحد کند. صالح در ابتدا از تشکیلات موسوم به «الشباب المؤمن» یا جوانان مومن حمایت می‌کرد اما به تدریج و با افزایش محبوبیت این تشکیلات بر مواضع ضد دولتی آن نیز افزوده شد. این تحولات در سال ۲۰۰۳ همزمان با حمله آمریکا به عراق و حمایت صالح از این حمله -که یمنی‌ها با آن مخالف بودند- به اوج خود رسید.
حسین الحوثی فرصت اختلاف میان این تشکیلات و صالح را غنیمت شمرد و سوار بر موج خشم عمومی چندین تظاهرات گسترده را راه انداخت. پس از ماه‌ها ناآرامی، صالح حکم جلب الحوثی را صادر کرد.
الحوثی سپتامبر ۲۰۰۴ به دست نیروهای یمنی کشته شد، اما جنبش با مرگ او خاموش نشد و ادامه یافت. جنگجویان بیشتری به شاخه نظامی حوثی پیوستند. همزمان با روزهای اولیه بهار عرب در ۲۰۱۱، جنبش حوثی جان تازه‌ای گرفت و کنترل استان شمالی صعده به دست حوثی‌ها افتاد. حوثی‌ها به دنبال سرنگونی رژیم صالح بودند.
کنترل یمن در دست کیست؟
سال ۲۰۱۱ صالح قبول کرد که به نفع معاونش- عبد ربه منصورهادی – از قدرت کنار رود، اما دولت هادی نیزمحبوبیتی نیافت. حوثی‌ها از سال ۲۰۱۴ حمله را از سر گرفته و توانستند بخش‌هایی از صنعا پایتخت را اشغال کنند، سال بعد به کاخ ریاست جمهوری حمله کردند.
هادی به عربستان سعودی گریخت و مارس ۲۰۱۵ و به درخواست هادی جنگ با حوثی‌ها آغاز شد.
هر چند سعودی‌ها انتظار داشتند که این جنگ به سرعت و با پیروزی خاتمه یابد اما سال‌ها به درازا کشید.
سال ۲۰۲۲ در نهایت یک آتش بس امضا شد که تنها شش ماه دوام یافت.
با این وجود دو طرف فرسوده از این جنگ پس از آتش‌بس وارد جنگ تمام عیار نشدند. از زمان آتش‌بس، حوثی‌ها کنترل خود بر اغلب مناطق شمال یمن را حفظ کرده‌اند.
متحدان حوثی‌ها کیستند؟
حوثی‌ها از حمایت جمهوری اسلامی ایران برخوردارند. جمهوری اسلامی متهم است که سلاح و تکنولوژی در اختیار حوثی‌ها می‌گذارد. براساس گزارش سال ۲۰۲۱ مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌الملل کمک‌های تسلیحاتی ایران از مین دریایی گرفته تا موشک‌های کروز و بالیستیک و پهپاد را شامل می‌شود.
جمهوری اسلامی ایران اتهام ارسال سلاح برای حوثی‌ها را رد می‌کند.
حوثی‌ها تأکید دارند که تصمیم‌هایشان را مستقل از تهران می‌گیرند؛ مسأله‌ای که جمهوری اسلامی نیز بر آن پافشاری می‌کند.
توان نظامی حوثی‌ها چه اندازه است؟
آمریکایی‌ها معتقدند که موشک‌های ساخت حوثی‌ها از مونتاژ قطعات ساخت ایران هستند که به یمن قاچاق شده. این تخمین آمریکایی‌ها بر اساس برد، دقت و میزان تخریب این موشک‌هاست.
بعد از شروع جنگ اخیر اسرائیل در نوار غزه، حوثی‌ها در چند مورد به سوی اسرائیل موشک و پهپاد پرتاب کردند.
هرچند حوثی‌ها تهدیدی جدی برای اسرائیل به حساب نمی‌آیند اما تکنولوژی که در اختیار دارند به صورت بالقوه می‌تواند موجب بی‌نظمی در دریای سرخ شود. حوثی‌ها همچنین به چند کشتی تجاری با پهپاد و موشک حمله کرده‌اند. به نظر نمی‌رسد که این کشتی‌ها به طور مستقیم به اسرائیل مربوط باشند- با این وجود ناو آمریکایی جنگی «یواس‌اس کارنی» مستقر در دریای سرخ وارد ماجرا شده و به تنش‌های ایجاد شده با شلیک به قایق‌های حوثی‌ها پاسخ داده است.