مرکز آمار ایران نرخ تورم ماهانه آموزش را در مهر ۱۴۰۲، ۲۱٬۶ درصد گزارش کرد. معنای ساده این عدد این است که ساکنان ایران در شروع سال تحصیلی برای خرید کالا و خدمات یکسان آموزشی باید ۲۱٬۶ بیشتر از شهریور ۱۴۰۲ هزینه می‌کردند.
آخرین گزارش مرکز آمار از میانگین قیمت مصرف کننده نشان می‌دهد پس از یک دوره کوتاه کاهش شیب صعودی در مرداد و شهریور، باردیگر در مسیر صعودی قرار گرفته است. این مرکز نرخ تورم نقطه به نقطه را ۳۹٬۲ و تورم سالانه را ۴۵٬۶ درصد گزارش کرد. این دو شاخص در مقایسه با شهریور امسال کوچکتر شده‌اند اما تورم ماهانه که میزان افزایش قیمت کالا و خدمات در یک ماه را نشان می‌دهد باردیگر به ۲٬۳ درصد رسید که سه دهم درصد از رقم گزارش شده در شهریور ماه بزرگتر است.
آموزش چقدر گران شد؟
به روایت مرکز آمار خلاف ماه‌های قبل، تورم ماهیانه کالاهای خوراکی با شیب کندتری نسبت به کالاهای غیرخوراکی پیش رفته است. تورم نقطه‌ای ماهانه کالاهای خوراکی در مهر ماه ۳۶٬۲ درصد و کالاهای غیرخوراکی ۴۰٬۹ درصد گزارش شد که بیانگر کاهش تورم کالاهای خوراکی و افزایش تورم کالاهای غیرخوراکی نسبت به یک ماه قبل است. جدول زیر تورم ماهانه، نقطه‌ای و سالانه این دو گروه کالایی را نشان می‌دهد.
| گروه کالایی | تورم ماهانه | تورم نقطه‌ای | تورم سالانه |
| خوراکی | ۰٬۵ | ۳۶٬۲ | ۵۵ |
| غیرخوراکی | ۳٬۳ | ۴۰٬۹ | ۴۰٬۹ |
همانطور که در جدول نمایان است تورم ماهانه کالاهای غیرخوراکی به ۳٬۳ درصد رسیده است که از نرخ تورم بحرانی (دو درصد) بزرگتر است. بخش بزرگی از تورم گروه کالاهای غیرخوراکی از افزایش بیش از ۲۰ درصدی میانگین قیمت آموزش در شروع سال تحصیلی ناشی می‌شود.
آموزش که به دلیل افزایش هزینه کالاهای خوراکی و مسکن سهم آن در سبد هزینه خانوار به کمتر از دو درصد تنزل یافته است، در مهر ماه نرخ تورم ۲۱٬۶ درصدی را ثبت کرد که بیشترین نرخ تورم گروه‌های کالایی است. تورم نقطه به نقطه این کالا نیز ۳۶٬۸ درصد گزارش شد. این ارقام به معنای افزایش ۲۱٬۶ درصدی هزینه خانوار برای کالا و خدمات آموزشی یکسان با شهریور امسال و ۳۶٬۸ درصدی در مقایسه با مهر ۱۴۰۱ است.
افزایش میانگین قیمت خدمات آموزش در نخستین ماه آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۲- ۱۴۰۳ در وضعیتی که نرخ ترک تحصیل و بازماندگی از تحصیل در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است، می‌تواند موجب افزایش شمار کودکان بازمانده از تحصیل شود. مرکز آمار پیش از این گفته بود بیش از ۵۵۶ هزار کودک ۱۵ تا ۱۷ ساله در سال تحصیلی ۱۴۰۱- ۱۴۰۲ از تحصیل بازمانده‌اند. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اسفند ۱۴۰۱ در یک گزارش شمار بازماندگان از تحصیل در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ را ۹۱۱ هزار و ۲۷۷ تَن اعلام کرده و گفته بود ۲۷۹ هزار و ۱۹ دانش‌آموز در این سال ترک تحصیل کرده‌اند.
دو گزارش دبیرخانه شورای عالی رفاه و تأمین اجتماعی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سال ۱۳۹۹ بیانگر این است که ۵۸ تا ۷۳ درصد کودکان بازمانده از تحصیل از پنج دهک درآمدی نخست هستند. تا سال ۱۳۹۹ مرکز پژوهش‌های مجلس گفته بود که هفت دهک درآمدی نخست بدون حمایت مالی دولت توان پرداخت هزینه معیشت را ندارند.
بی‌سرپناه، محروم از درمان
مواد غذایی و مسکن دو گروه کالایی با بیشترین سهم در سبد هزینه خانوار هستند. سهم مسکن در سبد هزینه خانوار به بیش از ۳۸ درصد رسیده و سهم کالاهای خوراکی هم از ۲۵ درصد فراتر رفته است. مرکز آمار تورم ماهانه مسکن را ۴٬۳ درصد و تورم نقطه به نقطه را ۳۸٬۷ درصد اعلام کرد که به نظر می‌رسد از تورم ملموس کوچکتر باشد.
یافته‌های مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی می‌گوید نرخ تورم مسکن در شهریور ۱۴۰۲ برای استان تهران ۸۶ درصد بوده است. پیامد این وضعیت به صورت مشخص خروج اجباری فرودستان از مناطق «برخوردار» شهری به مناطق محروم و حاشیه‌نشین و افزایش جمعیت شهرک‌های اقماری به همراه پدیده‌هایی چون کانکس‌نشینی، اتوبوس‌خوابی، پشت‌بام‌خوابی شده است.
پوشاک و کفش (۴۷٬۹)، بهداشت و درمان (۴۶٬۶) و حمل و نقل (۴۵) درصد دیگر گروه کالاهای پرمصرف با نرخ تورم بیش از ۴۰ درصد هستند. رشد هزینه بهداشت و درمان طی سال‌های اخیر همزمان با سرکوب دستمزدها سبب شده است که دسترسی به درمان برای مزدبگیران محدودتر و در برخی مواقع ناممکن شود.
سفره‌های بی‌پروتئین
از خرداد ۱۴۰۱ که دولت ابراهیم رئیسی سیاست آزادسازی قیمت کالاهای اساسی و حذف ارز ترجیحی را تکمیل کرد، قیمت مواد غذایی، به ویژه پروتئین‌ها افزایش چشمگیری یافت و در چند ماه تورم مواد غذایی به بیش از ۸۹ درصد رسید. برخلاف ادعای دولت که می‌گوید نرخ تورم را کنترل کرده است، روند افزایش قیمت مواد غذایی و به صورت ویژه پروتئین‌ها در یک سال اخیر نشان می‌دهد این گروه از کالاها همچنان در مدار صعودی قرار دارند.
آخرین گزارش مرکز آمار تورم سالانه گوشت گوسفندی را ۱۵۰٬۷ درصد و گوشت گوساله یا گاو را ۱۳۲ درصد اعلام کرده است. قیمت یک کیلوگرم گوشت گوسفند از ۱۸۶ هزار تومان در مهر ۱۴۰۱ به ۴۸۶ هزار تومان در مهر ۱۴۰۲ رسید که بیانگر افزایش ۳۰۰ هزار تومانی در یک کیلوگرم است. قیمت گوشت گوساله هم طی یک سال از ۲۱۱ هزار تومان به ۴۹۱ هزار تومان افزایش یافت که افزایش بیش از ۲۸۱ هزار تومانی را نشان می‌دهد.
مواد لبنی از دیگر گروه غذایی هستند که متأثر از حذف ارز ترجیحی تورم بزرگتر از ۵۰ درصد را از سر گذراندند.
مرکز آمار تورم نان و غلات را به عنوان قوت غالب مزدبگیران ۴۰٬۵ درصد، میوه و خشکبار ۵۲٬۳ درصد و سبزیجات را ۴۵٬۴ درصد گزارش کرده است که نشان می‌دهد هزینه خانوار برای خرید مقدار یکسان از این کالاها به نسبت مهر ۱۴۰۱ حداقل ۴۰ درصد افزایش یافته است.
روند افزایشی نرخ تورم از سال ۱۳۹۷ به بعد جمعیت زیر خط فقر در ایران را افزایش داده است. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دی ماه ۱۴۰۱ در حالی که درآمد سرانه خط فقر را ۲٬۸۵ میلیون تومان برآورد کرده بود، جمعیت زیر خط فقر را ۲۶ میلیون نفر اعلام کرد. فعالان کارگری و پژوهشگران اقتصادی منتقد سیاست‌های آزادسازی در ایران اما جمعیت زیر خط فقر را بیش از ۴۰ میلیون نفر برآورد می‌کنند و می‌گویند که هزینه معیشت حداقلی به ۳۰ میلیون تومان رسیده است.