سهم «خواص مذهبی و نظامی» از بودجه چقدر است؟

نظامی‌ها و سهم ویژه از بودجه

دولت به وضوح بودجه نهادهای نظامی و امنیتی را افزایش داده است. وزارت اطلاعات، فراجا، وزارت دفاع، ستاد کل نیروهای مسلح، ارتش و سپاه پاسداران نهادهای امنیتی و نظامی هستند که سرجمع ۴۱۰ هزار میلیارد و ۵۸۷ میلیارد و ۳۵۰ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان از بودجه علنی سهم برده‌اند. نمودار زیر رشد بودجه نهادهای امنیتی و نظامی را به نسبت دو سال قبل تر نشان می‌دهد.

همانطور که نمایان است بودجه وزارت دفاع و سپاه پاسداران در قیاس با دیگر نهادهای نظامی و امنیتی افزایش بیشتری یافته است.

جدول زیر کمک می‌کند تا تصویر بهتری از میزان افزایش بودجه نهادهای نظامی و امنیتی داشته باشیم.

همانطور که نمایان است بودجه آشکار نهادهای امنیتی و نظامی در مقایسه با دو سال قبل (۱۴۰۰) ۱۰۸٬۵ درصد افزایش یافته است. بیشترین میزان افزایش به ستاد مشترک نیروهای مسلح (۱۵۴ درصد)، قرارگاه حضرت خاتم الانبیاء (۱۴۸ درصد) و سپاه پاسداران (۱۳۱ درصد) مربوط است.

بودجه نهادهای نظامی و امنیتی نسبت به یک سال جاری (۱۴۰۱) هم به صورت میانگین ۴۷ درصد افزایش یافته است. قرارگاه حضرت خاتم‌الانبیاء با ۷۷ درصد بالاترین افزایش بودجه را دارد و پس از آن هم وزارت دفاع (۵۷ درصد)، قرارگاه قرب بقیه‌الله (۵۶ درصد)، زیر مجموعه ستاد کل نیروهای مسلح و سپاه پاسداران (۴۸ درصد) بودجه بیشتری نسبت به سال جاری دریافت خواهند کرد.

نهاد/ سال	پیش‎بینی ۴۰۲	بودجه ۴۰۱	افزایش یک ساله	بودجه ۴۰۰	افزایش دو ساله
وزارت دفاع	۱۵۰۹۵۱	۹۶۱۸۵	۵۷	۷۴۰۲۷	۱۰۳
ارتش	۴۹۰۵۵	۳۷۲۵۱	۳۲	۲۴۵۰۳	۱۰۰
سپاه	۱۱۹۴۴۰	۸۰۸۶۶	۴۸	۵۱۶۵۴	۱۳۱
ستاد کل مشترک نیروهای مسلح	۵۳۵۲	۴۵۹۷	۱۶	۲۱۰۹	۱۵۴
قرارگاه حضرت خاتم	۹۱۴ میلیارد	۵۰۰ میلیارد	۷۷	۳۶۰ میلیارد	۱۴۸
قرب بقیه الله	۸۸۶ میلیارد	۵۶۸ میلیارد	۵۶	۳۹۵ میلیارد	۱۲۴
وزارت اطلاعات	۲۱۹۸۴	۱۵۳۷۵	۴۳	۱۱۷۹۴	۸۶
نیروی انتظامی	۶۲۰۰۰	۴۳۹۶۷	۴۱	۳۲۰۰۵	۹۴
جمع کل	۴۱۰۵۸۷	۲۷۹۳۴۷	۴۷	۱۹۶۸۶۹	۱۰۸٬۵

در قوانین بودجه سالانه تنها بخشی از بودجه نهادهای نظامی و امنیتی که قابل افشاء است درج می‌شود. بخش دیگری از بودجه مربوط به دستگاه‌های امنیتی و نظامی و همچنین برنامه‌های مرتبط با خرید و تولید جنگ‌افزار یا حمایت از گروه‌های شبه نظامی همسو با جمهوری اسلامی «محرمانه» است. همچنین بخش بزرگی از بودجه سازمان انرژی اتمی، آنچه که در قانون بودجه فاش می‌شود هم در ذیل بودجه نهادهای نظامی قابل تعریف است.

متشرعان سیرناشدنی

یک بخش دیگر از بودجه به نهادهای مذهبی زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و دیگر بنیادها و نهادهای حکومتی می‌رسد. دولت و مجلس در سال‌های قبل وعده کرده بودند برای «شفافیت بیشتر» بودجه برخی از نهادهای مذهبی را «عملیاتی» کنند و بر اساس عملکرد به این نهادها بودجه بپردازند.

جدول‌های ضمیمه بودجه سال ۱۴۰۲ اما نشان می‌دهد بالغ بر ۱۱۵۷میلیارد تومان از بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای نهادهای مذهبی هزینه خواهد شد.

نمودار شماره ۲ توزیع بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نهادهای مذهبی تحت عنوان مجمع تقریب مذاهب، دانشگاه‌های معارف اسلامی، اهل بیت، مذاهب اسلامی، مجمع جهانی اهل بیت و سازمان‌های فرهنگ و ارتباطات اسلامی و حج را نشان می‌دهد.

بودجه نهادهای مذهبی زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به سال ۱۴۰۰ به صورت متوسط ۱۲۴ درصد و نسبت به سال جاری (۱۴۰۱) ۶۲ درصد بیشتر شده است. در میان این نهاد و موسسه‌های حکومتی بالاترین میزان افزایش بودجه را در یک دوره دو ساله سازمان حج و زیارت با ۲۱۲ درصد افزایش بودجه در سال ۴۰۲ نسبت به سال ۴۰۰ دارد. بودجه این سازمان از ۱۰٬۸ میلیارد تومان به ۳۳٬۸ میلیارد تومان افزایش یافته است. بودجه دانشگاه اهل بیت هم در یک دوره دو ساله ۱۴۷ درصد و بودجه دانشگاه مذاهب اسلامی ۱۳۵ درصد بیشتر شده است. دانشگاه اهل بیت محل تربیت مداحان مذهبی است. دانشگاه مذاهب اسلامی هم وابسته به مجمع جهانی تقریب مذاهب است که در رشته‌های فقه و حقوق با هدف تربیت «متخصصان دینی»، «کارشناسان آگاه به امور تبلیغی»، «دبیر معارف و قرآن» و «وکیل و قاضی شایسته» نظام اسلامی دانشجو می‌پذیرد.

سازمان/ سال	بودجه ۱۴۰۲	درصد افزایش(۰۱)	درصد افزایش(۰۰)	بودجه ۱۴۰۱	بودجه ۱۴۰۰
حج و زیارت	۳۳٬۸	۸۰٬۶	۲۱۲	۱۸٬۷	۱۰٬۸
دانشکده علوم و معارف قرآنی	۹۲	۶۲٬۴	۹۵٬۸	۵۷	۴۷
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی	۷۳۰	۶۹٬۳	۱۲۹٬۱	۴۳۱	۳۱۸
مجمع جهانی تقریب مذاهب	۷۱٬۵	۴۴٬۱	۸۷٬۹	۴۹٬۶	۳۸
مجمع جهانی اهل بیت	۱۱۸	۳۳٬۹	۱۱۷٬۵	۸۸	۵۴٬۵
دانشگاه اهل بیت	۴۹٬۷	۸۲٬۵	۱۴۷	۲۷٬۲	۲۰
دانشگاه مذاهب اسلامی	۶۲	۴۵٬۸	۱۳۵٬۳	۴۳	۲۶
جمع کل	۱۱۵۷	۶۲	۱۲۴٬۶	۷۱۴	۵۱۴

خندق بلای حوزه‌های علمیه

در جدول بودجه علاوه بر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که حداقل به صورت مستقیم بخشی از بودجه‌اش را به هشت نهاد مذهبی می‌دهد، حوزه‌های علمیه قم و خراسان، سازمان تبلیغات اسلامی با هفت موسسه و موسسه حفظ و نشر آثار روح‌الله خمینی با دو موسسه کسر بزرگی از بودجه سالانه را می‌بلعند.

حوزه‌های علمیه چهار ردیف در بودجه سنواتی دارند. دفتر تبلیغات حوزه‌های علمیه که ماموریت اصلی‌اش اعزام مبلغان مذهبی و برگزاری برنامه به مناسبت‌های دینی است، شورای عالی حوزه‌های علمیه قم که بر تمامی حوزه‌های علمیه به غیر از حوزه‌های علمیه استان خراسان سیطره دارد، حوزه‌های علمیه خراسان که تا چند سال قبل به صورت غیررسمی بخشی از تولیت آستان قدس رضوی و در تسلط واعظ طبسی بود و مرکز خدمات حوزه‌های علمیه که بیمه و بازنشستگی مبلغان مذهبی را تامین می‌کند در بودجه ردیف ویژه دارند.

علاوه بر این جامعه‌المصطفی به عنوان مرکز آموزش مبلغان مذهبی خارجی، موسسه پژوهشی «امام خمینی» که تا چند سال قبل در کنترل محمدتقی مصباح یزدی بود و هم اکنون نیز همان خط فکری را دنبال می‌کند و سازمان تبلیغات اسلامی هم در بودجه سالانه سهم دارند.

سازمان اوقاف و امور خیریه و موسسه نشر آثار خمینی و مدفن او که از آن به عنوان «آستان» نام برده می‌شود هم از دیگر نهادهای مذهبی سهم‌بر از بودجه هستند.

نهاد/ سال	بودجه ۴۰۲	بودجه ۴۰۱	درصد افزایش	بودجه ۱۴۰۰	درصد افزایش
تبلیغات اسلامی حوزه‌های علمیه قم	۳۴۹	۲۲۶	۵۴	۱۸۳	۹۰٬۵
شورای عالی حوزه‌های علمیه قم	۳۱۷۳	۲۱۴۹	۴۷٬۶	۱۴۴۸	۱۱۹
حوزه‌های علمیه خراسان	۲۷۱	۱۷۱	۵۸٬۴	۱۲۵	۱۱۵٬۶
مرکز خدمات حوزه‌های علمیه	۶۴۰۱	۲۷۸۰	۱۳۰٬۲	۱۳۳۲	۳۸۰
موسسه پژوهشی خمینی	۱۴۱	۵۲	۱۶۸	۲۷	۴۱۱٬۶
سازمان تبلیغات اسلامی	۲۳۴۹	۱۷۱۷	۳۶٬۸	۱۱۱۱	۱۱۱
جامعه المصطفی	۸۹۵	۵۷۱	۵۶٬۸	۳۶۷	۱۴۴
جمع کل حوزه‌های علمیه	۱۳۵۸۱	۷۶۶۹	۷۷	۴۵۹۶	۱۹۵٬۵

همان طور که در جدول شماره سه نمایان است بودجه حوزه‌های علمیه در مقایسه با سال جاری ۷۷ درصد و در مقایسه با سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۹۵ درصد افزایش یافته است. روند رشد موسسه پژوهشی خمینی که در اختیار طرفداران محمدتقی مصباح یزدی است بیش از دو برابر افزایش متوسط کل حوزه‌های علمیه است. بودجه این موسسه که متحجرترین لایه روحانیت شیعی را تربیت می‌کند در مقایسه با سال ۱۴۰۰، ۴۱۱ درصد و در مقایسه با سال جاری ۱۶۸ درصد بیشتر شده است. سهم مرکز خدمات حوزه‌های علمیه هم در یک دوره دو ساله ۳۸۰ درصد بیشتر از بودجه سهم برده است.

نهادهای مذهبی علاوه بر درآمدهای حاصل از بنگاهداری از ردیف بودجه شرکت‌ها و نهادهای دولتی نیز به صورت موردی بهره می‌برند.

سهم ویژه بیت خمینی

مدفن خمینی و مؤسسه نشر آثار او هم در بودجه سالانه ردیف ویژه دارند: ۱۳۶ میلیارد تومان از بودجه سالانه به خانواده روح‌الله خمینی می‌رسد. ۳۶ میلیارد تومان برای مدفن او که حالا به «زیارتگاه» حکومتی‌ها بدل شده است و ۱۰۰ میلیارد تومان هم به موسسه‌ای که وظیفه‌اش بازنشر سخنرانی‌ها و مواضع نخستین رهبر جمهوری اسلامی است. مدفن خمینی به صورت میانگین ماهانه سه میلیارد تومان هزینه بر مردم تحمیل می‌کند و نشر آثار او که جز خشونت و نفرت پراکنی دستاوردی نداشت ماهانه ۸٬۳ میلیارد تومان.

بودجه این دو مجموعه مرتبط با نوه روح‌الله خمینی در مقایسه با سال ۱۴۰۰ بیشتر از ۱۱۳ درصد بیشتر شده است و نسبت به سال جاری حدود ۲۹ درصد.

نام/ سال	پیش‎بینی ۴۰۲	بودجه ۴۰۱	رشد	بودجه ۴۰۰	رشد
نشر آثار	۱۰۰	۸۹	۱۳	۴۶	۱۱۹٬۵
مرقد	۳۶	۲۱٬۶	۶۶٬۶	۱۸	۹۷
	۱۳۶	۱۱۰	۲۳٬۸	۶۴	۱۱۳٬۱

اوقاف و کمیته امداد: بنگاه‌های دینی و خیریه

سازمان اوقاف و امور خیریه را باید زیرمجموعه نهادهای مذهبی قرار داد. با این حال یک ردیف بودجه جداگانه دارد این مجموعه عریض و طویل که مسئولیتش مراقبت از موقوفات و اماکن مذهبی چون امام‌زاده‌ها است. در لایحه بودجه ۴۵۵ میلیارد تومان بودجه برای این سازمان پیش‌بینی شده است.

معاون این سازمان اسفند ۱۴۰۰ گفته بود هفتاد هزار از ۲۰۰ هزار موقوفه تحت کنترل سازمان اوقاف و امور خیریه درآمدزا است. با این حال مدیران این سازمان هیچگاه به صورت شفاف هزینه و درآمد آن را اعلام نکرده‌اند.

بودجه اوقاف و امور خیریه نسبت به دو سال قبل ۹۵ درصد و نسبت به سال جاری (۱۴۰۱) ۵۰ درصد افزایش یافته است.

کمیته امداد هم یک بنیاد درآمدزای دیگر است که در قالب «کمک» از بودجه سهم ویژه می‌برد. اعتبار پیش‌بینی شده برای این بنیاد در سال آینده ۳۳۳ درصد افزایش یافته و به رقم ۱۲۲۲۳ میلیارد تومان رسیده است. این رقم نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش ۴۴۰ درصدی را نشان می‌دهد.

سازمان/ سال	پیش‌بینی ۴۰۲	بودجه ۴۰۱	افزایش یکساله	بودجه ۴۰۰	افزایش دو ساله
اوقاف	۴۵۵	۳۰۵	۴۹	۲۰۳	۹۵
کمیته امداد	۱۲۲۲۳	۲۸۲۰	۳۳۳	۲۲۶۱	۴۴۰

کمیته امداد که زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی اداره می‌شود مجموعه‌ای از بنگاه‌های کوچک و بزرگ را در اختیار دارد. هلدینگ‌های دامپروری و کشاورزی، ساختمان و بازار سرمایه بازوهای اقتصادی کمیته امداد برای درآمدزایی هستند.

تحمیل ریاضت بر مردم و ضیافت خواص

دولت ابراهیم رئیسی از آغاز به کار در برابر افزایش دستمزدها ایستاده است. با وجود آزادسازی قیمت‌ها و جهش نرخ تورم دولت همچنان به دنبال تحمیل سرکوب مزدی به مزدبگیران است. دلیل دولت برای این تصمیم مقابله با سیاست‌های تورم‌زا عنوان شده است. در بیش از ۱۸ ماهی که از آغاز به کار دولت سیزدهم می‌گذرد لایحه دایمی‌سازی همسان‌سازی حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی بایگانی شده، رتبه‌بندی حقوق معلمان با تعدیل فراوان و به صورت ناقص اجرا شده و درخواست چندباره کارگران برای ترمیم دستمزد نادیده گرفته شده است. دولت هر چقدر که در برابر مزدبگیران سرسخت است، در بخشش به نهادهای مذهبی و نظامی گشاده دستی می‌کند.

چندین سازمان دولتی و بنیاد حکومتی دیگر هم در ردیف بودجه سهم ویژه دارند: شورای نگهبان، مجلس خبرگان رهبری که سالانه دو مرتبه برای تایید خامنه‌ای تشکیل جلسه می‌دهند، معاونت امور خانواده ریاست جمهوری که برنامه اصلی‌اش افزایش «زاد و ولد» و بیرون راندن زنان از عرصه‌های عمومی است، صدا و سیما و شورای عالی فضای مجازی که وظیفه سانسور و فیلترینگ اینترنت را عهده‌دار است از دیگر نهادهای بودجه‌بگیر هستند که نه تنها گرهی از مشکلات عموم نمی‌گشایند بلکه ابزاری برای سرکوب گسترده‌تر هستند.

هر ساله هنگام بررسی جزئیات بودجه نمایندگان ویژه این نهادها و بنیادها در رسانه‌های عمومی و یا در خفا در رایزنی با نمایندگان مجلس سهم بیشتری از بودجه سالانه می‌گیرند. امسال نیز پیش‌بینی می‌شود وضعیت به همین شکل باشد و دولت و مجلس با در وضعیتی که اقتصاد با بحران فزاینده کسری بودجه روبرو است، به درخواست افزایش بودجه نظامیان و بنیادهای مذهبی پاسخ مثبت بدهند.