دلار ۴۰ هزار تومان شد: دولت عرضه کنترل بازار ارز را ندارد

نرخ برابری دلار در دوره ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی بیشتر از ۱۴ هزار تومان افزایش یافته است. هر سکه هم نزدیک به دو برابر شده است. یک نماینده مجلس گفت دولت بازار را رها کرده است و بی‌جهت سقوط ریال را به اعتراضات نسبت می‌دهد.

مجلس شورای اسلامی پس از این‌که گفتاردرمانی و وعده‌های وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر کنترل بازار ارز بی‌ثمر بود، صبح یکشنبه چهارم دی «سیاست‌ها و اقدامات ارزی دولت» را ارزیابی کرد. احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دولت سیزدهم که این روزها زمزمه استیضاحش در راهروهای مجلس شنیده می‌شود، اعتراضات را یک عامل موثر در آنچه که «نابسامانی بازار ارز» خواند، دانست. او گفت: «دشمنان به دنبال انتقال ناآرامی‌ها به بانک‌ها و بازار ارز کشور هستند». پیش از این رئیس کل بانک مرکزی نیز اعتراضات اخیر را مسبب افزایش نرخ دلار دانسته بود.

وزیر اقتصاد نوسان در بازار ارز را «مسیر جنگ در متغیرهای اقتصادی» توصیف کرد و گفت: باید همه درآمدهای ارزی صادرکنندگان و منابع ما برگردد و در اختیار بانک مرکزی قرار گیرد تا به شکل متمرکز فرماندهی یکپارچه شود. خاندوزی مدعی شد: «با تصویب طرح مالیات بر سوداگری و عایدی سرمایه به دوران سوداگری و سفته بازی در بازار ارز پایان خواهیم داد.»

سخنان وزیر اقتصاد دولت سیزدهم اما کمتر نماینده‌ای را قانع کرد. روح‌الله ایزدخواه، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی گفت:

«بی دلیل این افزایش را به اغتشاشات و یک ماه اخیر حواله ندهید. دست فرمان شما غلط است، تقاضا برای تبدیل پول ریالی به ارزی ۳۰ سال است که در کشور وجود دارد. واقعیت‌ها را فرافکنی نکنید.»

اغتشاشات توصیفی است که مقام‌های حکومتی برای اعتراضات به کار می‌برند.

این نماینده مجلس در ادامه با بیان اینکه قدرت پول سوریه جنگ‌زده هشت برابر ایران است، از وزیر اقتصاد پرسید: «چرا با ۱۱۰۰ صرافی غیر مجاز برخورد نمی‌کنید؟ چرا حساب ارزی در بانک‌ها ایجاد نمی‌کنید تا مردم دلارهای خود را از خانه به حساب‌های ارزی بیاورند. معاملات غیر رسمی در پیاده‌روها را چرا قاچاق تلقی نمی‌کنید؟»

ایزدخواه همچنین دخالت دولت در بازار ارز برای جبران کسری بودجه را هم پیش کشید: «اگر درآمدهای دولت دلاری است باید دلاری خرج کند نه اینکه خود دولت در افزایش نرخ ارز برای جبران کسری بودجه نقش داشته باشد.»

محسن زنگنه، نماینده تربت جام هم در سخنانی مشابه دولت را مقصر کاهش ارزش پول ملی دانست و گفت: افزایش نرخ ارز را به اغتشاشات و خارج از کشور ارجاع ندهید چرا که این فرار رو به جلو است.

کاظم دلخوش، نماینده صومعه‌سرا از دیگر نمایندگانی بود که از توضیح وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی قانع نشد و از دولت خواست «توپ را در زمین دیگران نیندازد».

او با بیان اینکه «۹۰ درصد ارز کشور در دست دولت است که از محل فروش نفت و پتروشیمی‌ها به دست می‌آید»، گفت: «دولت مدیریت صحیحی بر بازار ارز ندارد» و با این وضعیت «مشخص نیست تا عید چه بلایی بر سرمان بیاید».

علی بابایی کارنامی دیگر منتقد سیاست‌های ارزی دولت، ادعا کرد دولت سیزدهم کسری بودجه ندارد، «چراکه ۶۲۵ هزار میلیارد تومان کف درآمد ناشی از تحصیل ارز بوده است اما این پول را تبدیل به ریال کرده‌اند».

غنی نظری، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با لحنی تندتر از دولت انتقاد کرد. او گفت «دولت و رئیس جمهوری هم پاسخ قانع‌کننده‌ای برای نرخ ارز ندارند» و «بی کفایتی برخی از مسئولان اقتصادی مبرهن است».

این نماینده رئیس بانک مرکزی را تنها مجری برخی تصمیمات گرفته شده در سایر نهادها توصیف کرد و افزود:

«الان دلار شده ۴۰ هزار تومان و روز به روز پول مردم دود می‌شود و به هوا می‌رود؛ در این خصوص تیم اقتصادی دولت که تیمی ناهماهنگ و فاقد فرماندهی مشخص است، باید حتماً به مجلس پاسخگو باشند.»

رئیس کل بانک مرکزی وعده تکراری داد: حل می‌شود

علی صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی بدون اینکه به پرسش‌های طرح شده از سوی نمایندگان پاسخ بدهد، مدعی شد که مشکل بازار ارز به زودی حل می‌شود. او برنامه دولت برای کنترل روند شتابان افزایشی نرخ دلار را افزایش سود بانکی، مالیات‌ستانی از مبادله ارز و مدیریت مبادله عنوان کرد اما نگفت که این برنامه‌ها از چه زمانی اجرا خواهند شد و چگونه می‌توانند سقوط ریال را متوقف کنند.

صالح‌آبادی در جلسه غیرعلنی هم «اغتشاشات و ناآرامی‌های ماه‌های گذشته، تصمیمات اخیر چین و خروج سرمایه از کشور» را به عنوان اصلی ترین دلایل افزایش نرخ ارز در روزهای گذشته عنوان کرده بود. 

نرخ دلار در بازار آزاد در روز شنبه از ۴۰ هزار تومان فراتر رفت که بیانگر ریزش نزدیک به ۵۰ درصدی ریال از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم است. دولت ابراهیم رئیسی در آغاز کار وعده کرده بود با مدیریت هزینه‌های ارزی، نرخ دلار را کاهش و اقتصاد ایران را از آنچه که «دلاریزه» شدن می‌نامند، نجات خواهد داد.

او و همکارانش اما نه تنها نتوانستند ارزش از دست رفته ریال را بازگردانند بلکه برای تأمین کسری بودجه به منابع ارزی دستبرد زدند و با تبدیل آن به ریال بر حجم نقدینگی افزودند.

قیمت سکه نیز در بازار تهران از بیست میلیون تومان فراتر رفت که یک قله جدید به شمار می‌رود.

دولت فروپاشی

نرخ دلار در حالی افزایش یافته که دولت ادعا می‌کند نسبت به سال قبل درآمدهای ارزی بیشتری داشته و صادرات نفت هم افزایش یافته است. منتقدان دولت در مجلس شورای اسلامی اما این ادعا را رد می‌کنند. گزارش عملکرد بودجه هم مدعای دولت را نقض می‌کند. مازاد درآمد مورد ادعای دولت نه از افزایش واقعی درآمدهای ارزی بلکه با کاهش سهم صندوق توسعه ارزی حاصل شده است.

در چنین وضعیتی دولت که با یکی از بزرگ‌ترین کسری بودجه‌ها رو‌در‌رو است، برای تامین هزینه‌های جاری، در شرایطی که بخشی از بازار نفت چین را به روسیه باخته و امیدی هم به گره‌گشایی از برجام نیست، به استقراض مستقیم و غیرمستقیم از نظام بانکی روی آورده است.

سیاست‌های پلیسی در بازار ارز و گفتاردرمانی مقام‌های حکومتی تا به حال نتوانسته تاثیر مثبتی در بازار ارز و طلا داشته باشد و انتظار هم نمی‌رود در فاصله‌ای کوتاه دولت بتواند مانع سقوط ریال شود. تداوم این وضعیت در اقتصاد وابسته به دلار به عنوان یک سنجه در رشد قیمت‌ها می‌توان انتظار داشت نرخ تورم نیز در سه ماهه پایانی سال شتاب رو به بالا بگیرد.