سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی دوشنبه ۲ اسفند درباره تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا گفت:
«اجازه ندادیم مسائل گفت‌وگوها در وین بر سرنوشت انسان‌ها تأثیر بگذارد. بازداشت اتباع ما به بهانه دور زدن تحریم‌ها توسط آمریکا و متأسفانه با مداخله و همراهی برخی کشورهای اروپایی انجام شده و برای ما اولویت داشته و مذاکرات و گفت‌وگوها جدی بوده و تفاهم‌هایی داشتیم و امیدواریم طرف مقابل آماده اجرایی کردن این گفت‌وگوها باشد.»
خطیب‌زاده درباره زندانیان دو تابعیتی که در ایران زندانی هستند افزود:
«یک‌سری اتباع ما هستند که تابعیت مضاعف دارند و جرایمی را مرتکب شدند و دادگاه صالحه در ایران به آن‌ها رسیدگی کرده و احکامی صادر شده است و به‌خاطر تابعیت مضاعف درخواست‌هایی را آمریکا و چند کشور اروپایی داشتند.»
آن‌طور که رسانه‌ها ادعا کرده‌اند آزادی زندانیان دو تابعیتی یکی از خواسته‌های کشورهای اروپایی و آمریکا از ایران در مذاکرات احیای برجام در وین بوده که از ۱۹ بهمن / ۸ فوریه در وین از سرگرفته شده است.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران شنبه ۳۰ بهمن / ۱۹ فوریه در کنفرانس امنیتی مونیخ از آمادگی ایران برای تبادل فوری زندانیان با آمریکا خبر داد و گفت:
«به‌نظر ما تبادل زندانی یک مسئله بشردوستانه است و ارتباطی به توافق هسته‌ای ندارد. ما می‌توانیم سریعاً آن را انجام دهیم.»
رابرت مالی، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا در گفت‌وگوهای احیای برجام، پیش از این گفته بود آزادی زندانیان دو تابعیتی در ایران «یک پیش‌نیاز برای احیای برجام» است. او گفته بود بعید است آمریکا بدون آنکه تهران چهار شهروند آمریکایی گروگان را آزاد کند، با ایران به توافقی برسد.
شهروندان زندانی در ایران که آمریکا خواهان آزادی آن‌‌هاست عبارتند از سیامک نمازی، تاجر ایرانی-آمریکایی ۵۰ ساله و پدرش باقر ۸۵ ساله، مراد طاهباز، فعال محیط زیست ۶۶ ساله با تابعیت بریتانیا و عماد شرقی، تاجر ایرانی – آمریکایی ۵۷ ساله است. باقر نمازی در سال ۲۰۱۸ به دلایل پزشکی آزاد شد و تحت عمل جراحی شریان‌های مغز قرار گرفت. با این حال او اجازه خروج از ایران را ندارد.
نهاد اصلی پشت بازداشت ایرانی-آمریکایی‌ها اطلاعات سپاه پاسداران است، اما سیاست‌های مذاکره و معامله و تبادل زندانیان را دولت دنبال می‌کند.
جرد گنسر، مشاور حقوقی خانواده نمازی، پیش از این گفته بود:
«مقام‌های ارشد دولت بایدن بارها به ما گفته‌اند که اگرچه توافق‌های هسته‌ای احتمالی ایران و [مسئله] گروگان‌ها از هم مستقل هستند و باید در مسیرهای موازی مورد مذاکره قرار گیرند، اما آن‌ها به تنهایی توافق هسته‌ای را منعقد نمی‌کنند. در غیر این صورت، تمام اهرم‌ها برای خارج کردن گروگان‌ها از بین خواهد رفت.»
از شمار زندانیان ایرانی وابسته به جمهوری اسلامی در آمریکا اطلاعات روشنی در دست نیست با این حال سیروس عسگری، احمدرضا محمدی دوستدار، مجید قربانی، مهرداد انصاری، امین حسن‌زاده، بهروز بهروزیان، مهدی هاشمی، بهرام کریمی، مهین مجتهدزاده، صدر عماد واعظ، پوران آزاد، حسن‌علی مشیر فاطمی، بهزاد پورقناد، علیرضا جلالی، میلاد کلانتری، رضا اولنگیان و منصور ارباب‌سیر از جمله کسانی هستند که به اتهام‌هایی نظیر دور زدن تحریم‌ها، سرقت اسرار تجاری، صدور تجهیزات نظامی به ایران، سرقت اسرار فنی و محرمانه، کلاهبرداری اینترنتی، انتقال پول کلان ناشی از فروش نفت به ایران، جمع‌آوری اطلاعات از نیروهای مخالف حکومت و شرکت در اقدامات تروریستی در آمریکا زندانی هستند.
درمیان صدها زندانی سیاسی و عقیدتی و معترضانی که در زندان‌های ایران محبوس‌اند بیش از ۱۰ زندانی با تابعیت دوگانه هستند. گروه‌های حقوق بشری، جمهوری اسلامی ایران را متهم کرده‌اند که از شهروندان خارجی بازداشت‌شده برای به‌دست آوردن اهرم‌های دیپلماتیک استفاده می‌کند. قدرت‌های غربی مدت‌ها است که خواستار آزادی شهروندان خود در ایران شده‌‌اند و می‌گویند آن‌ها زندانیان سیاسی هستند. جمهوری اسلامی اتهام بازداشت افراد به دلایل سیاسی را تکذیب می‌کند.
به‌عنوان نمونه نازنین زاغری رتکلیف، امدادگر دو تابعیتی بریتانیایی−ایرانی که فروردین ۱۳۹۵ بازداشت شد و پس از گذراندن دوره محکومیتش اجازه خروج از ایران را ندارد، گروگان یک بدهی قدیمی تسویه‌نشده دولت بریتانیا به ایران است.
بریتانیا پیش از انقلاب و در زمان شاه یک قرارداد فروش تسلیحات به ایران امضا کرده بود که این تسلیحات هیچ وقت به‌طور کامل به ایران تحویل داده نشد و لندن باید ۴۰۰ میلیون پوند به تهران پرداخت کند.
سعید خطیب‌زاده روز دوشنبه درباره بدهی بریتانیا به ایران گفت:
«گفت‌وگو با بریتانیا درباره بازپرداخت بدهی انجام شده و سفرهایی بوده و در این سفرها جزئیات آن مجدداً و برای چندمین بار نهایی شده و پیشرفت‌های قابل توجهی داشته و امروز منتظر عملیاتی شدن این توافق‌ها هستیم.»
این که اسمش مذاکره نشد . باز هم باج دادن به گروگانگیری یک حکومت جنایتکار صورت گرفت ، نظیر آنچه در ۴۴ سال اخیر مکررا اتفاق افتاده است . در مذاکرات وین صحبت از آزادی سریع تمام گروگان‌های ایران بود ولی حالا بازهم کلمه مبادله شنیده می شود . جالب آنکه در دانشگاه های پلیس و ارتشی و امنیتی موکدا توصیه می‌شود که حتی اگر فردی به بانکی دستبرد زده ولی محاصره می شود ، و تنها درخواستش خروج امن و فرار است ، نباید موفق شود حتی به قیمت از دست رفتن جان گروگان ها و مردم عادی … نمونه های بسیار زیادی را می توان ذکر کرد : اشغال سفارت ایران در لندن ، ماجرای میهمانی در منزل سفیر ژاپن در لیما ، المپیک مونیخ ، فرودگاه موگادیشو … و صدها مورد دیگر . اما ظاهرا ج.ا از همان ابتدا مصونیت داشته . نظیر اشغال سفارت آمریکا یا هواپیماربایی در فرودگاه بیروت یا … که همیشه عوامل جنایتکار ج.ا به اهداف خود رسیده اند . مایهء شرم جامعه بین المللی است به ویژه کشورهای حاضر در مذاکرات وین ، که مثلا همه هم از قدرت های جهانی هستند ولی در برابر مشتی جنایتکار بزدل و چاقوکش زانو می زنند !!!
افسوس / 23 February 2022