[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130508_Mousighiye_Pishro_30_FakherehSaba_EvlinBaghcheban_MonirehVakili_Mahmoud_Khoshnam.mp3[/podcast]
در عرصه موسیقی پیشرو در ایران نام سه زن درخشش ویژه دارد: فاخره صبا، اولین باغچه‌بان و منیر وکیلی. این هر سه را باید از بنیانگذاران اپرای ایران به شمار آورد. اگر اینان و شاگردانشان نبودند، اثری هم از اپرا در ایران به چشم نمی‌خورد.
اپرای تهران طی ۱۱ سال فعالیت خود (۱۳۵۷-۱۳۴۶) توانست بخش بزرگی از موسیقی بین‌المللی را که موسیقی صحنه‌ای باشد، به ایرانیان معرفی کند و همچنین آهنگسازان ایرانی را به کار در عرصه اپرا راغب سازد.
در تولید و اجرای همه این کارها دست‌کم یکی از همین زنان هنرمند دخالت، مشارکت یا نظارت داشته است.
فاخره صبا، نخستین «دیوا»ی اپرای تهران
فاخره صبا در سال ۱۳۰۶ در تهران زاده شد. فراگیری موسیقی را از کلاس‌های خصوصی آغاز کرد و در سال‌های جوانی به پاریس رفت و در کنسرواتوار این شهر در رشته آواز اُپرایی تحصیل کرد. او پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۲ به تدریس آواز در هنرستان عالی موسیقی پرداخت. با گشایش تالار رودکی در سال ۱۳۴۶ به گروه اپرای تهران پیوست و در چند اپرای بین‌المللی از جمله مادام باترفلای از بوچینی، نی سحرآمیز و عروسی فیگارو از موتسارت و هلندی سرگردان از واگنر و همچنین در اپرای ایرانی خسرو و شیرین اثر حسین دهلوی در سال ۱۳۴۹ شرکت جست.
فاخره صبا را نخستین «دیوا»ی اپرای تهران نامیده‌اند. او در سال ۱۳۸۸ در تهران درگذشت.
اولین باغچه‌بان و آواز جمعی
یکی دیگر از پایه‌گذاران اپرای تهران اولین باغچه‌بان است. او در شهر نمرسین» در ترکیه به دنیا آمد و تحصیلات موسیقی‌اش را در کنسرواتوار آنکارا در دو رشته پیانو و آواز گذراند. او در همان دوران با ثمین باغچه‌بان، موسیقی‌دان ایرانی که برای فراگیری موسیقی به یاری بورس دولت ترکیه به آنکارا آمده بود، آشنا شد و این آشنایی به زودی به ازدواچ انجامید.
ثمین و اولین با پایان گرفتن دوره کنسرواتوار در سال ۱۳۲۸ به تهران آمدند و هر دو به عنوان آموزگار در هنرستان عالی موسیقی به کار پرداختند. حضور اولین پیانونواز در کنار ثمین آهنگساز برای هر دوی آنها موهبتی تلقی می‌شد. ثمین آهنگ‌هایش به اجرا درمی‌آمد و اولین با اجرای آنها با موسیقی ایران آشنا می‌شد.
اولین به زودی دست به ابتکاری زد و کمبودی را از میان برداشت. او یک گروه آواز جمعی برای هنرستان به وجود آورد و خود رهبری‌اش را به عهده گرفت. فعالیت این گروه تنوع چشمگیری را در برنامه‌های موسیقی پدید آورد.
اولین باغچه‌بان در چند اپرای بین‌المللی مثل آرایشگر شهر سویل از روسینی، کاوالریا روستیکانا از پیترو ماسکانی، اون باللو این ماسکرا از جوزپه وردی، کارمن از ژرژ بیزه در نقش‌های اول شرکت جست.
او گذشته از اینها رپرتواری از ترانه‌های روستایی ایران را هم فراهم آورد. خوانده‌های او در این حوزه بسیار گرم و جذاب از کار درآمده است. یکی از خوانده‌های درخشان او «درخت سرو» نام دارد که آفریده ثمین است برای تکخوانی، آواز جمعی و ارکستر بزرگ.
اولین پس از انقلاب همراه همسرش به ترکیه بازگشت. او سه سال پس از مرگ همسرش در سال ۱۳۸۹ در استانبول درگذشت.
منیر وکیلی، از رسیتال‌های پراکنده تا خوانندگی اپرا
منیر وکیلی در تهران زاده شد و پس از پایان تحصیلات مقدماتی در سال ۱۳۳۰ رهسپار فرانسه شد و در کنسرواتور ملی پاریس به فراگیری آوازخوانی پرداخت. او پس از پنج سال در سال ۱۳۳۵به ایران بازگشت و مدتی را به برگزاری رسیتال (اجرای آوازی یا بدون کلام توسط یک نوازنده) و کنسرت در تالارهای موجود در تهران پرداخت. رستیال‌های او گام‌های پراکنده و کوچک در راه برپایی اپرا در تهران به حساب می‌آید.
منیر وکیلی بعد از چند سال برای تحصیل به ایالت متحده آمریکا رفت و در کنسرواتوار نیوانگلند فراگیری‌هایش را آغاز کرد و یکی دو سال بعد هم به ایران بازگشت.
نخستین کار صحنه‌ای او اپرای اپرای اورفه و اوریدیس آفریده گلوک، آهنگساز آلمانی بود.
منیر وکیلی از سال ۱۳۴۶ با گشایش تالار رودکی در زمینه کار صحنه‌ای فعال شد و در اپراهایی چون نی سحرآمیز، دون ژوان، کارمن و عروسی فیگارو شرکت کرد.
او به خواندن ترانه‌های بومی ایران نیز رغبت داشت.
منیر وکیلی در سال ۱۳۵۹ پس از یک سال حصر خانگی رهسپار فرانسه شد، ولی پیش از آنکه مجدداً به فعالیت بپردازد در یک سانحه رانندگی در جاده بین آمستردام و پاریس چشم از جهان فروبست.