با پیش‌روی‌های طالبان در افغانستان حفظ دستاوردهای مدنی در افغانستان، به‌ویژه در زمینه حقوق زنان به مسئله مهم فعالان این کشور تبدیل شده است.

در دوران حکومت طالبان، زنان اجازه نداشتند تحصیل کنند، در خارج از خانه کار کنند یا از خانه خود خارج شوند بدون این‌که مرد محرمی همراه آن‌ها باشد. اگرچه زنان همچنان در جامعه مردسالار افغانستان با چالش‌های بسیاری روبه‌رو هستند اما به‌طور فزاینده‌ای به مقام‌های اجرایی دست یافته‌اند. اکنون بسیاری از آن‌ها بیم آن دارند که با خروج نیروهای خارجی و پیش‌روی‌های طالبان دستاوردهای آن‌ها نیز نابود شود.

در نامه‌ای به تاریخ ۲۴ اردیبهشت / ۱۴ مه که به‌دست خبرگزاری آسوشیتدپرس رسیده است، ۱۴۰ نفر از فعالان مدنی از افغانستان، آمریکا و دیگر کشورها در عرصه آموزش و حقوق زنان از جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده خواستار ایجاد نیروی محافظ صلح سازمان ملل در افغانستان شدند تا «اطمینان حاصل شود که هزینه خروج ارتش آمریکا از افغانستان از زندگی دختران محصل پرداخت نمی‌شود».

در این نامه همچنین از آمریکا خواسته شده تا کمک‌های بشردوستانه خود به افغانستان را «به‌عنوان استراتژی مهم امنیتی» در جهت تقویت حقوق زنان، دختران و اقلیت‌های مذهبی مانند هزاره‌ها افزایش دهد.

در ۱۸ اردیبهشت / ۸ مه سال جاری سه بمب‌گذاری در یک دبیرستان در یک محله هزاره در کابل منجر به کشته شدن نزدیک به ۱۰۰ نفر شد، همه آن‌ها هزاره و بیشتر آن‌ها دختران جوان بودند که مدرسه را ترک می‌کردند.

امضاکنندگان این نامه دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا را مسئول عدم پذیرش قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل دانستند که در سال ۲۰۰۰ تصویب شد و خواستار مشارکت برابر زنان در فعالیت‌های ترویجی صلح جهانی شده بود. آن‌ها می‌گویند دولت ترامپ «از تأکید بر این‌که زنان بخشی از مذاکرات صلح با طالبان باشند» پرهیز کرده است.

در این نامه به‌نقل از سکینه یعقوبی، بنیانگذار مؤسسه آموزشی افغانستان که در ۱۶ ولایت این کشور مدارسی را اداره می‌کند، آمده است:

«در طول ۲۰ سال، غرب به زنان افغانستان می‌گفت آزاد هستند؛ آزاد برای آموزش، رشد، انسانی مستقل بودن خارج از انتظارات مرد… آن‌چه طالبان در دهه ۱۹۹۰ انجام دادند به اندازه کافی ناگوار بود. اکنون آن‌ها با نسلی از زنان که انتظار دارند آزادی داشته باشند، چه خواهند کرد؟ این یکی از بزرگترین جنایت‌های تاریخی علیه بشریت خواهد بود. لطفاً در نجات آن‌ها به ما کمک کنید. به ما کمک کنید که بتوانیم آن‌هایی را که می‌توانیم نجات دهیم.»

به‌جز سکینه یعقوبی، گلوریا استاینم فعال و نویسنده فمینیست؛ مارک مالوک براون معاون پیشین دبیرکل سازمان ملل که اکنون رئیس «مؤسسه جامعه باز» است؛ ابیگیل دیزنی فیلمساز و و نوه بنیان‌گذار کمپانی والت‌ دیزنی؛ كارول بيلامى مدیر اجرایی سابق یونیسف؛ بتی ریردون، مدیر مؤسسه بین‌المللی آموزش صلح، کلوئی بریر مدیر اجرایی مرکز ادیان نیویورک؛ مسعوده سلطان، بنیانگذار مؤسسه «زنان برای زنان افغان»؛ و نصیر احمد کیهان، مدیر برنامه یونسکو در افغانستان، شخصیت‌های دیگری هستند که این نامه را امضا کرده‌اند.

در ماه آوریل، طالبان قول دادند که زنان «می‌توانند با حفظ حجاب اسلامی، در زمینه‌های آموزش، تجارت، بهداشت به جامعه خود خدمت کنند. آن‌ها همچنین وعده دادند که دختران حق انتخاب همسر خود را دارند، اما با تصرف بسیاری مناطق افغانستان توسط طالبان گزارش‌ها حاکی از آن است که طالبان به همان روش‌های پیشین خود محدودیت‌هایی علیه زنان اعمال کرده‌اند.

کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان نیز چهارشنبه ۲۳ تیر / ۱۴ ژوئیه در گزارشی با عنوان «تشدید منازعات مسلحانه و افزایش رویدادهای نقض حقوق بشر» اعلام کرد که گروه طالبان پس از تصرف ولسوالی‌ها در شماری از ولایت‌های افغانستان از جمله فاریاب، کندز (قندوز)، بدخشان و تخار به اعمال محدودیت‌هایی برخلاف موازین حقوق بشر و قوانین رسمی کشور اقدام کرده است.

براساس این گزارش که ۱۵ روز نخست ماه جاری (تیر / سرطان) را در برمی‌گیرد، از جمله این محدودیت‌ها برای زنان، ممنوعیت خروج زنان از خانه بدون حجاب و «محرم شرعی»، بستن مدارس دخترانه و مدارس مختلط، ممنوعیت ارائه خدمات بهداشتی به «زنان بدون محرم» بوده است. همچنین ممنوعیت استفاده از تلویزیون، مجبور کردن آموزگاران و دانش‌آموزان مدارس به استفاده از لنگی و نتراشیدن ریش نیز نگرانی‌های جدی مردم این مناطق را برانگیخته است.

دبورا لیونز، فرستاده ویژه سازمان ملل در افغانستان، یکم تیر / ۲۲ ژوئن به شورای امنیت گفت:

«حفظ حقوق زنان همچنان یک نگرانی اساسی است و نباید از آن به‌عنوان امکانی برای چانه‌زنی بر سر میز مذاکره استفاده شود.»

چهار روز پیش، دوشنبه ۲۱ تیر / ۱۲ ژوئیه در نامه یک گروه گسترده‌تر بین‌المللی به لیندا توماس گرینفیلد، سفیر آمریکا در سازمان ملل نسبت به «زندگی مردم افغانستان به‌ویژه زنان و دختران که هم‌اکنون در معرض تهدید بزرگی قرار دارند»، ابراز نگرانی شده بود. آن‌ها نیز خواهان حضور «هرچه سریع‌تر» نیروهای محافظ صلح سازمان ملل در افغانستان شدند.

امضاکنندگان تأکید کردند که قطعنامه شورای امنیت در سال ۲۰۰۰ کشورهای عضو سازمان ملل را ملزم به «محافظت از زنان در چنین شرایطی» می‌کند.

در نامه به سفیر آمریکا آمده است که پیام‌های مشابهی از طرف شهروندان کشورهای دیگر برای درخواست اعزام نیروهای صلح به سایر سفیران حاضر در سازمان ملل نیز ارسال خواهد شد.

شرط طالبان برای آتش‌بس

در همین حال، گروه طالبان اعلام کرد که حاضر است سه ماه آتش‌بس دهد به شرطی که هفت هزار زندانی این گروه از زندان‌های حکومت افغانستان آزاد شوند و این گروه از فهرست سیاه تروریسم سازمان ملل خارج شود.

نادر نادری، عضو و سخنگوی هیأت مذاکره‌کننده افغانستان روز گذشته (پنج‌شنبه) در یک نشست خبری ضمن اعلام این خبر خواسته‌های طالبان را «بسیار بسیار سنگین» خواند.

این درخواست در حالی مطرح می‌شود که پس از امضای توافق صلح میان طالبان و آمریکا، دولت افغانستان پنج هزار نفر از زندانیان طالب را از زندان‌ها آزاد کرد.

نادری گفت آزادی پنج هزار زندانی طالب نه تنها اوضاع را بهتر نکرد بلکه بر شدت خشونت‌ها افزود.

روسیه از جمله نخستین کشورهایی بود که به پیشنهاد طالبان واکنش نشان داد. ضمیر کابلوف، نماینده رئیس جمهوری روسیه در بخش افغانستان خواسته‌های طالبان را «خوش‌بینانه» خواند اما گفت:

«اگر آتش‌بس دست‌کم سه ماه هم باشد باز خوب است. اما اگر طولانی باشد به مراتب بهتر است.»

آتش‌بس سه ماهه در حالی مطرح می‌شود که نبرد شدید میان نیروهای امنیتی و دفاعی افغان در چندین ولایت افغانستان همچنان ادامه دارد و دو طرف ادعا دارند که تلفات سنگینی به یکدیگر وارد کرده‌اند.

بعد از ظهر امروز جمعه هیأتی متشکل از برخی نمایندگان حکومت افغانستان، از جمله عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی، حامد کرزی، رئیس جمهوری پیشین و شماری از چهره‌های سیاسی افغان برای مذاکره با طالبان به دوحه قطر سفر کنند.