رشد حیرت‌آور قیمت کالاهای اساسی سطح معیشت کارگران و سایر حداقل‌بگیران را در چند ماه اخیر به شکل بی‌سابقه‌ای کاهش داده است. دستمزدها حتی هزینه‌ی غذای روزانه را نیز کفاف نمی‌دهند. یک فعال صنفی می‌گوید خط فقر به ۱۰ میلیون تومان رسیده و از دولت می‌خواهد کاری انجام دهد. اما انتظار نمی‌رود دولت که هنوز مصوبه افزایش مزد و حق مسکن کارگران و افزایش مستمری بازنشستگان را بطور کامل اجرا نکرده و حق بیکاری وعده داده شده را به بخش بزرگی از بیکار شدگان نپرداخته، برای به‌روز کردن دستمزد کارگران اقدامی انجام دهد. کاظم فرج‌الهی فعال کارگری مستقل می‌گوید: «مگر معجزه‌ای اتفاق بیفتد که آن را هم بعید می‌دانم». رئیس هیات مدیره انجمن کارفرمایان نگران عواقب افزایش بیشتر بیکاری و کاهش سطح معیشت کارگران است.
شورای عالی کار در ۱۷ خرداد افزایش دستمزد را از ۲۱ درصد به ۲۶ درصد رساند اما ۷۵ هزار تومان از حق سنوات کارگران کاست. ۲۰۰ هزار تومان هم به حق مسکن افزود که عملی شدن آن مستلزم تصویب در هیات وزیران است. به این ترتیب حداقل مزد پایه با ۵ درصد افزایش نسبت به مصوبه قبلی، به یک میلیون و ۹۱۱ هزار تومان رسید که قرار شد از تیرماه اجرایی شود.
نمایندگان باصطلاح کارگری این شورا که می‌دانستند مزد تعیین شده تناسبی با هزینه‌های زندگی ندارد وعده درخواست ترمیم دستمزد در اواسط سال توسط شورای عالی کار را دادند. دو روز پیش هم کمیته مزد شورای عالی کار اعلام کرد هزینه سبد معیشت کارگران اکنون به ۷ و نیم میلیون تومان رسیده است.
هادی ابوی، دبیر کل کانون «انجمن‌های صنفی کارگران» روز دوشنبه ۳۱ شهریور به تسنیم خبرگزاری نزدیک به سپاه پاسداران گفت خط فقر ۱۰ میلیون است در حالی که کارگران کمتر از سه میلیون تومان دریافت می‌کنند. او خواستار تشکیل نشست شورای عالی کار برای افزایش دستمزد کارگران شد.
ابوی به تسنیم گفت:
«یکی از مهمترین مشکلات کارگران بحث معیشتی است. در حال حاضر خط فقر ۱۰میلیون تومان است. کارگران هنوز ۲ میلیون و خورده‌ای دریافت می‌کند. کارگران در شرایط عادی قادر به تامین معیشت خود نیستند. آنها اگر قرارداد داشته باشند و حقوق حداقلی بگیرند، در بهترین حالت یک سوم هزینه‌های خود را تامین می‌کنند. کارگری که به نان شب محتاج است و نان خالی و سیب زمینی آب پز سهم سفره‌های کارگران است. چطور قرار است مواد ضدعفونی کننده بخرد یا با تغذیه مناسب ایمنی بدن خود را افزایش دهد.»
«وضع عادی نیست»
گرچه افزایش قیمت‌ها و گسترش فقر ممکن است رفته‌رفته خرید همان نان و سیب‌زمینی را هم برای حداقل‌بگیران و بیکاران دشوار کند، به نظر می‌رسد چشم‌اندازی بر بهبود اوضاع وجود ندارد.
ابراهیم رزاقی اقتصاددان با توجه با چشم‌انداز ورشکستگی بیشتر کارخانه‌ها و بدتر شدن معیشت کارگران وضع را نگران‌کننده می‌داند و می‌گوید: «باید به دو چیز توجه کنیم: اولا به میزان ورشکستگی کارخانه‌ها و بیکار شدن کارگران. ثانیا به وضعیت معیشتی کارگران اهمیت بدهیم. باتوجه به این دو معیار، من نگران هستم».
محسن ایزدخواه اقتصاددان و کارشناس حوزه رفاه و تامین اجتماعی هم معتقد است: «وضعیت کارگران بدتر خواهد شد».
محمد عطاردیان رئیس هیأت مدیره انجمن‌های صنفی کارفرمایی در حالی که می‌گوید همه چیز به سیاست و برنامه دولت بستگی دارد، اما امیدی به بهبود اوضاع ندارد و می‌گوید با توجه به میزان ورشکستگی کارخانه‌ها و بیکار شدن کارگران نگران است و «اوضاع نه تنها برای کارگران بلکه کارفرمایان هم وخیم‌تر خواهد شد».
چنگیز اصلانی دبیر اجرایی خانه کارگر استان همدان هم امروز به خبرگزاری ایلنا گفت:
«وضعیت معیشت امروز کارگران با حقوق فعلی بسیار دردناک است؛ تحریم شویم یا کرونا بیاید اولین قربانی، کارگران هستند… شرایط طوری است که نگران هستیم؛ وضعیت طبیعی نیست».
عمق فقر: دو قاشق روغن، دو پیمانه شیر خشک
بیش از ۷۰ درصد کارگران ایران حداقل‌بگیرند و با این افزایش دستمزد حقوق‌شان در مجموع به حدود دو و نیم میلیون تومان می‌رسد. افزایش جهشی قیمت کالاها از جمله مواد غذایی این حقوق در حال حاضر حتی تامین‌کننده سه وعده غذای یک خانوار نیز نیست، هزینه‌ی مسکن و بهداشت و آموزش و پوشاک و غیره که جای خود دارد.
به این کارگران باید میلیون‌ها انسانی را افزود که از درآمد حداقل نیز محروم‌اند.
گرچه حکومت از انتشار آمار تفکیکی مبتلایان و قربانیان بیماری کووید ۱۹ خودداری می‌کند، اما طبیعی است که بخش عمده‌ی قربانیان، از میان کارگران و اقشار تهیدستی باشند که از امکانات بهداشتی و درمانی بی‌بهره‌اند و فقر مانع از آن است که بتوانند خود را قرنطینه کنند.
سهیلا جلودارزاده از مسئولان «خانه کارگر» و نماینده سابق مجلس که معتقد است وخامت وضعیت کارگران ادامه خواهد یافت، بر فراوانی قربانیان کووید ۱۹ در میان کارگران تاکید می‌کند. او دوشنبه به ایلنا گفت:
«بیماری همه‌گیر کرونا، هزینه‌های زیادی را بر دوش خانواده‌های کارگری انداخته است و به همین خاطر، میزان تلفات در بین کارگران و خانواده‌های کارگری بالاست.»
هفته‌ی گذشته زینب پزشکیان فعال فرهنگی در یک پیام تویتری نوشت:
«از نزدیک دیدم در مشهد حاشیه‌نشینان تهیدست، روغن، رب و حتی شیر خشک را بر حسب قاشق می‌خرند. یک بقالی هست در محله بسکابادی که از بطری روغن مایع به اندازه یک نیمرو داخل کیسه پلاستیکی می‌ریزد و دست مشتری می‌دهد یا از قوطی شیرخشک دو پیمانه در کیسه می‌ریزد و دست مادر می‌دهد. این اتفاق کاملا عادی است».
امیر چمنی از همین پدیده در تبریز نوشت:
«حالا دیگر باورش سخت نیست. در تبریز، برخی حاشیه‌نشینان تهیدست از زور فقر، روغن نباتی را نه با وزن روی ترازو که برحسب قاشق می‌خرند. دو قاشق برای یک وعده نیمرو، پنج قاشق، ۱۰ قاشق…»
کلیپی از یکی از مناطق حاشیه‌ای (احتمالا در تهران) چند کودک کار را نشان می‌دهد که غذا می‌فروشند. غذا مخلوطی از گندم و نخود پخته است. خریداران نیز اغلب کودکند با کاسه‌هایی در دست. کودک فروشنده در ازای دریافت ۵۰۰ تومان، سه قاشق غذا را در ظرف مشتری می‌ریزد. این سه قاشق گندم و نخود، احتمالا یک وعده غذای کودکی است که آن را تحویل می‌گیرد.
معجزه‌ای در کار نیست
روز دوشنبه ۳۱ شهریور، «کمیته کارگری» وزارت کشور برای بررسی مسائل کارگران تشکیل جلسه داد. گزارشی از جلسه‌ی این کمیته که به طور معمول نمایندگان سازمان برنامه و بودجه، وزارت صمت، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بانک مرکزی، سازمان امور مالیاتی، دادستانی هم در آن شرکت می‌کنند، منتشر نشده است اما جمال عرف معاون سیاسی وزیر کشور و رئیس این کمیسیون در گفت‌و‌گو با ایسنا مشکلات اقتصاد را ناشی از تحریم و کرونا دانست و افزود باید «همه امکانات و منابع کشور برای رفع مسائل حوزه‌های صنعتی و کارگری کشور» بسیج شود.
هادی ابوی که خواستار تشکیل نشست شورای عالی کار و افزایش دستمزد کارگران شده بود، گویا خود متوجه بی‌نتیجه بودن این درخواست باشد، در گفت‌و‌گوی دیگری به کارگران توصیه کرد برای تامین هزینه‌های زندگی به کارهای خانگی روی بیاورند.
ابوی گفت: «اگر فرهنگسازی کنیم و آموزش بدهیم تا کسب و کارهای خانگی و مشاغل خرد و کوچک راه اندازی شوند بسیاری از خانواده‌ها هم به درآمدزایی می‌رسند و به بهبود وضع زندگی آنها کمک می‌شود و هم تولیدات خانگی در بازار به فروش می‌رود و مردم از آن بهره مند می‌شوند».
اما به گفته‌ی کاظم فرج اللهی معجزه‌ای در کار نیست. «با ادامه شرایط فعلی چشم‌انداز چندان مناسبی پیش روی کارگران در ابتدای سال ۱۴۰۰ نیست. مگر معجزه‌ای اتفاق بیفتد که آن را هم بعید می‌دانم.»