از اسفند سال گذشته تا اردیبهشت امسال ۲۴۰ هزار افغانستانی ایران را ترک کردند. علت «بازگشت داوطلبانه» آنها رایگان نبودن خدمات سلامت و درمان در شرایط گسترش پیشرفت ویروس کرونا اعلام شده است. سخنگوی وزارت مهاجرت و عودت کنندگان افغانستان می‌گوید: بازگشت داوطلبانه افغانستانی‌های مقیم ایران کاهش یافته است.
اسفند سال گذشته همزمان با اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران مهاجران افغانستانی در مراکز درمانی دولتی پذیرش نشدند و برای برخورداری از خدمات سلامت باید هزینه آن را می‌پرداختند. بسیاری از آنها که بدون مدرک اقامتی در ایران سکونت داشتند حتی نگران بودند چنانچه بیمار شوند و به مراکز درمانی مراجعه کنند، «رد مرز» خواهند شد.
همان زمان رسانه‌های افغانستان از «اخراج» و «بازگشت داوطلبانه» مهاجران به کشورشان خبر دادند. وزارت مهاجرت و عودت کنندگان هم اعلام کرد: روزانه ۱۵ هزار افغانستانی از ایران به کشور باز می‌گردند. روند بازگشت مهاجران اما به گفته عبدالباسط انصاری، سخنگوی این وزارتخانه «کند» شده است.
او به روزنامه «هشت صبح» افغانستان گفت: بازگشت مهاجران از ایران از آغاز ماه حمل (فروردین) روند نزولی داشته است.
به گفته انصاری در حوت (اسفند) سال قبل روزانه ۱۰ هزار تا ۱۲ هزار افغانستانی از ایران به کشورشان بازگشتند اما از نیمه حمل (فروردین) امسال به ۲ هزار نفر و گاهی کمتر از آن کاهش یافته است.
امتناع مراکز درمانی از پذیرش مهاجران افغانستانی و رایگان نبودن خدمات درمان و همینطور تعطیلی کارگاه‌های کوچک، به ویژه در بخش ساختمان، علت اصلی بازگشت حدود ۲۴۰ هزار مهاجر از ایران طی دو ماه گذشته اعلام شده است.
حکومت افغانستان پیش از این هم عدم پذیرش افغانستانی‌ها در مراکز درمانی ایران را تایید و وعده کرده بود: با مقام‌های ایرانی رایزنی و مشکل را حل کند.
انصاری گفت: «در اوایل شفاخانه‌های ایران از پذیرش مهاجران افغان مبتلا به کووید – ۱۹ امتناع می‌ورزیدند، اما حالا این مشکل موجود نیست. هم‌چنین تداوی بیماران کووید – ۱۹ افغان در ایران در گذشته، در صورت پذیرش در شفاخانه‌ها، در بدل پول انجام می‌شد، اما حالا مجانی شده است». به گفته او همین مساله عامل اصلی کاهش شمار بازگشت‌کننده‌ها است.
افغانستانی‌ها محروم از بسته‌های حمایتی
حکومت ایران تا به حال به صورت مشخص اعلام نکرده که چند نفر از مهاجران افغانستانی به ویروس کرونا مبتلا شده یا بر اثر این بیماری فوت کرده‌اند. سخنگوی وزارت مهاجرت و عودت کنندگان هم گفت که «ارقام رسمی و تایید شده در اختیار ندارد اما آمارهای تاییدنشده نشان می‌دهد که ۵۰ مهاجر افغان در ایران به دلیل ابتلا به کووید – ۱۹ فوت کرده‌اند و حدود ۱۰۰ مهاجر دیگر هم به این بیماری مبتلا هستند».
خطر ابتلا به کووید ۱۹ شمار بیشتری از مهاجران افغانستانی در ایران را تهدید می‌کند، چرا که آنها نه از پوشش بیمه برخوردارند که برای دریافت بیمه بیکاری ثبت‌نام کنند و نه مشمول دریافت کمک‌های ناچیزی که دولت برای جبران زیان‌های ناشی از تعطیلی واحدهای تولیدی و خدماتی و بیکاری شاغلان در نظر گرفته است، می‌شوند.
برای همین هم به گفته «محمد» که همچنان در ایران مانده و کارش تعطیل نشده، مجبورند کار کنند، چرا که اگر کارشان را تعطیل کنند مشکل اقتصادی خواهند داشت.
اغلب افغانستانی‌ها در مشاغل ساختمانی و یا کارگاه‌های کوچک اشتغال دارند. حکومت ایران اشتغال آنها را تنها به گروه محدودی از شغل‌هایی که «سطح پایین» خوانده می‌شود، محدود کرده است. با توقف ساخت و ساز و تعطیلی کارگاه‌های کوچک، بسیاری از مهاجران افغانستانی همان اندک درآمد قبلی را هم ندارند. با این حال به گفته محمد، حکومت ایران کمترین توجهی و تصمیمی برای کمک به آنها ندارد.
براساس اعلام نهادهای دولتی در سال ۱۳۹۷ بیش از سه میلیون افغانستانی در ایران سکونت داشتند. مقام‌های ایران می‌گویند نیمی از این جمعیت «فاقد مدرک اقامتی» است. ایران در دو سال گذشته، به ویژه پس از بازگشت تحریم‌ها و رکود اقتصادی سخت‌گیری علیه افغانستانی‌ها را افزایش داده و در مقاطع زمانی مختلف طرح‌های موسوم به «شناسایی و بازگشت اتباع غیرمجاز» را اجرا کرده است.
بیشتر بخوانید: